در سال های اخیر، ورود گوشت قرمز از کشورهای مختلف به یکی از ابزارهای اصلی دولت برای مهار قیمت ها و مدیریت بازار تبدیل شده است. سیاستی که هدف اولیه ان “تنظیم بازار” بود، اکنون از نگاه بسیاری از تحلیلگران، تولیدکنندگان و حتی برخی مسئولان ذیربط، نیازمند بازنگری فوری است. گزارش ها نشان می دهد که دولت در سال گذشته، حجمی فراتر از ۲۰۰ هزار تن گوشت قرمز به کشور وارد کرده است. این اقدام با این توجیه انجام شد که بتواند از افزایش بی رویه قیمت ها جلوگیری کرده و نیاز اقشار اسیب پذیر را تامین کند.
با این حال، بررسی نتایج این سیاست نشان می دهد که پیامدهای ان کاملا مطابق با انتظارات نبوده است. در عمل، واردات گسترده گوشت منجمد نه تنها اهداف اصلی مانند حمایت از مصرف کننده و تنظیم بازار را محقق نکرده، بلکه تولید داخلی دام را نیز به شدت تحت فشار و تهدید قرار داده است.
واردات: شمشیر دولبه ای که تولید را نشانه گرفت
مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور تصریح کرد که واردات گوشت هیچ تاثیر واقعی بر کنترل قیمت ها در بازار مصرف نداشته است. او هشدار داد که به دلیل نبود یک نظام نظارتی موثر و قوی، گوشت های وارداتی در بسیاری موارد با همان قیمت گوشت داخلی یا حتی گران تر به دست مصرف کننده نهایی می رسند. این مقام مسئول اظهار داشت: “وارداتی که صورت گرفت، عملا هیچ اثری بر کاهش قیمت گوشت در بازار نداشت. متاسفانه نظارت درستی وجود ندارد تا اطمینان حاصل شود که این گوشت ها واقعا با هدف تنظیم بازار و قیمت مناسب به دست مردم می رسند.”
در همین حال، امارهای رسمی گمرک که توسط ایسنا نیز منتشر شد، نشان می دهد که حجم واردات گوشت قرمز در سال ۱۴۰۳ به رقم بی سابقه ۲۲۹ هزار تن رسید. علی رغم این واردات عظیم، قیمت گوشت در بازار داخلی کاهش چشمگیری نداشته و در برخی مقاطع حتی سیر صعودی را تجربه کرده است. متخصصان بر این باورند که بخش عمده ای از این ناترازی و عدم تعادل، ناشی از ساختار واردات پر اشکال و وابستگی بیش از حد به دلالان و واسطه هاست. به گفته رئیس شورای تامین دام کشور، این وضعیت باعث شده است که بازار گوشت عملا در اختیار واسطه گران باقی بماند و گوشت های وارداتی نیز دیگر مزیت قیمتی خود را از دست بدهند.
رویکرد جایگزین: چرا برخی واردات دام زنده را ترجیح می دهند؟
در برابر سیاست فعلی، برخی از کنشگران اقتصادی در حوزه دام و گوشت، راه حل اصلی برای ساماندهی بازار و کاهش قیمت ها را نه در واردات گوشت اماده، بلکه در وارد کردن دام زنده می دانند. رئیس شورای تامین دام کشور در گفتگوهای خود اشاره کرد که واردات دام زنده، نسبت به واردات گوشت اماده (اعم از گرم یا منجمد)، اثربخشی بیشتری در کاهش قیمت ها دارد و به طور همزمان، می تواند به رونق تولید داخلی نیز کمک کند. وی توضیح داد: “وقتی دام زنده وارد می شود، هزینه های تولید گوشت در داخل پایین تر خواهد امد و این موضوع هم به نفع خریدار و هم به نفع تولیدکننده داخلی است.”
این دیدگاه معتقد است که واردات “دام پای پروار” (دام هایی که برای تکمیل پرواربندی وارد می شوند)، علاوه بر حفظ فرصت های شغلی و فعالیت در زنجیره تولید، باعث می شود ارزش افزوده ناشی از پرواربندی و کشتار در داخل کشور ایجاد شود. همچنین، منابع ارزی کشور نیز به شکلی کارامدتر و هدفمندتر مورد استفاده قرار می گیرند. از این منظر، واردات دام زنده نه تنها در تامین نیاز بازار موثر است، بلکه می تواند یک جایگزین پایدارتر و هوشمندانه تر برای سیاست پرهزینه واردات گوشت منجمد باشد.
ایمنی و بهداشت: خط قرمز سازمان دامپزشکی
در کانون این بحث اقتصادی، دیدگاه سلامت محور سازمان دامپزشکی کشور قرار دارد. علیرضا رفیعی پور، رئیس سازمان دامپزشکی کشور، ضمن مقایسه دو روش واردات، موضع تخصصی خود را روشن ساخت. وی تاکید کرد که به عنوان کارشناسان امنیت و ایمنی غذایی، اگرچه هر نوع موجود زنده ای مانند ملکه زنبور عسل، بچه ماهی یا دام مولد در صورت لزوم قابل واردات است، اما در خصوص دام هایی که صرفا برای کشتار و مصرف گوشت وارد می شوند، اولویت باید با واردات خود گوشت باشد، نه دام زنده.
وی در مورد مخاطرات بالقوه واردات دام زنده هشدار داد و گفت: “ممکن است دامی که در ظاهر سالم به نظر می رسد و حتی در تست های اولیه نیز نشانه ای ندارد، ناقل عوامل بیماری زای خطرناکی باشد بدون انکه علائم ظاهری از خود نشان دهد.” او بیماری هایی مانند تب مالت یا تب کریمه کنگو را مثال زد که دام می تواند به انها مبتلا باشد، اما در زمان معاینه اولیه، هیچ نشانه ای از بیماری بروز ندهد.
رفیعی پور ادامه داد: “به همین دلیل بسیار مهم، از منظر بهداشت عمومی و حفظ سلامت مردم، واردات گوشت نسبت به دام زنده از ارجحیت برخوردار است.” مگر انکه میان کشور صادر کننده و کشور مقصد، تفاهم نامه های بسیار دقیق و الزامات بهداشتی کاملا مشخصی برقرار باشد و عملیات کشتار دام نیز فورا و در همان مرزهای ورودی کشور و تحت نظارت کامل متخصصان انجام شود.
او خاطرنشان کرد که در حال حاضر، در برخی استان های کشور دام زنده وارد می شود، اما این دام ها نیز فقط در همان مناطق و در کشتارگاه های دارای مجوز رسمی ذبح می شوند تا از هر گونه انتقال بیماری احتمالی به دیگر نقاط کشور جلوگیری شود.
رئیس سازمان دامپزشکی کشور در جمع بندی سخنان خود مجددا تاکید کرد: “توصیه کلی ما این است که اولویت واردات با گوشت باشد، زیرا کنترل های بهداشتی و تضمین سلامت نهایی محصول در این روش، به مراتب ساده تر و مطمئن تر از واردات دام زنده است.” این موضع نشان می دهد که امنیت غذایی و سلامت جامعه، خط قرمز تصمیم گیری در این حوزه محسوب می شود.
