آیا بیماری‌ها امپراتور فرانسه را از پای درآوردند؟ راز شکست ناپلئون در جنگ‌ها

۱۰ اوت ۲۰۲۵ – زمان مطالعه: ۲ دقیقه
نویسنده: دانیل لینگنهول

لشکرکشی مرگبار ناپلئون به روسیه

در ۲۴ ژوئن ۱۸۱۲، حدود ۶۰۰ هزار سرباز به فرماندهی ناپلئون بناپارت، امپراتور فرانسه، از رودخانه نمان عبور کردند تا به امپراتوری روسیه حمله کنند. این جنگ یکی از پرهزینه‌ترین نبردهای تاریخ بود و کمتر از شش ماه بعد، تنها چند ده هزار نفر از این سربازان زنده به آن سوی رودخانه بازگشتند.

عامل مرگ سربازان: بیماری‌های ناشناخته

تلفات گسترده این لشکرکشی همواره به عواملی مانند نبرد، سرمازدگی، گرسنگی و شیوع تیفوس نسبت داده شده است. اما اکنون یک مطالعه پیش‌چاپ (که هنوز مورد بررسی همتا قرار نگرفته) توسط رمی باربیری، میکروبیولوژیست دانشگاه پاریس و تیمش، عوامل بیماری‌زای دیگری را شناسایی کرده که ممکن است مسئول بخش عمده‌ای از این تلفات بوده باشند.

یافته‌های جدید از دندان سربازان

مدارک تاریخی نشان می‌دهد پزشکان همراه ارتش، بیماری تیفوس را بر اساس علائمی مانند تب، سردرد و بثورات پوستی تشخیص می‌دادند. همچنین مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۶ روی بقایای سربازان، احتمال ابتلا به تیفوس و تب خاک‌ریزه (trench fever) را مطرح کرده بود. اما وقتی باربیری و تیمش دندان‌های حفظ‌شده ۱۳ سرباز کشته‌شده ناپلئون را بررسی کردند، هیچ نشانه‌ای از باکتری‌های زیر پیدا نکردند:

• Rickettsia prowazekii (عامل تیفوس اپیدمیک)
• Bartonella quintana (عامل تب خاک‌ریزه که در جنگ جهانی اول بیش از یک میلیون سرباز را آلوده کرد)

کشف عوامل بیماری‌زای جدید

در عوض، محققان ردپای باکتری‌های زیر را یافتند:

• Salmonella enterica (عامل تب تیفوئید – که با تیفوس اشتباه نشود)
• Borrelia recurrentis (عامل تب راجعه که عمدتاً توسط شپش بدن منتقل می‌شود)

چرا این بیماری‌ها مرگبار بودند؟

با وجود اینکه امروزه تب تیفوئید و تب راجعه با کمک پزشکی مدرن نرخ بقای بسیار بالایی دارند، این عوامل بیماری‌زای ناشناخته قبلی می‌توانستند به راحتی سربازانی را که از سرما و گرسنگی ضعیف شده بودند و در شرایط بهداشتی وحشتناکی زندگی می‌کردند، از پای درآورند.

محدودیت‌های تحقیق

محققان تأکید می‌کنند که نمونه ۱۳ سرباز برای اطمینان از عدم وجود بیماری‌های دیگر مانند تیفوس بسیار کوچک است. آنها صرفاً هنوز شواهدی از چنین عفونت‌هایی پیدا نکرده‌اند.

سرنوشت ناپلئون

خود ناپلئون از این عقب‌نشینی تقریباً بدون آسیب جان سالم به در برد. با این حال، این تلفات به حاکمیت او بر اروپا پایان داد. سرانجام در سال ۱۸۱۵، ناپلئون در نبرد واترلو توسط بریتانیا و پروس شکست نهایی را متحمل شد.

این مقاله ابتدا در Spektrum der Wissenschaft منتشر شده و با اجازه بازنشر شده است.

منبع