چرا یک سمت ماه داغ‌تر از سمت دیگر است؟
یک مطالعه جدید که در مجله‌ای علمی به نام Science Advances منتشر شده، نشان می‌دهد که درون ماه نامتقارن است و سمتی که به زمین نزدیک‌تر است، به‌طور قابل‌توجهی گرم‌تر از سمت دور آن می‌باشد. این یافته از تجزیه و تحلیل دقیق داده‌هایی که توسط ماموریت GRAIL ناسا جمع‌آوری شده، به‌دست آمده است؛ ماموریتی که با دقت بی‌سابقه‌ای میدان جاذبه ماه را نقشه‌برداری کرده است.
ناهنجاری‌های جاذبه‌ای و اختلاف دما
ماموریت GRAIL (Laboratory for Gravity Recovery and Interior Laboratory) که در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ فعال بود، از دو فضاپیما برای گردش به دور ماه و اندازه‌گیری تغییرات جزئی در نیروی جاذبه آن استفاده کرد. با پیگیری تأثیر جاذبه زمین بر حرکت این فضاپیماها، دانشمندان موفق به ایجاد نقشه‌ای با وضوح بالا از میدان جاذبه ماه شدند.
ریان پارک و تیم وی در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (NASA’s Jet Propulsion Laboratory) این داده‌ها را تجزیه و تحلیل کردند تا درک بهتری از تغییر شکل ماه تحت تأثیر نیروهای جزر و مدی زمین به‌دست آورند. آن‌ها دریافتند که سمت نزدیک ماه—که همیشه به زمین رو به جلو است—در حدود ۷۲ درصد بیشتر از حد انتظار تغییر شکل‌پذیر است اگر درون آن کاملاً متقارن بود. این تغییر شکل‌پذیری افزایش‌یافته نشان‌دهنده دمای گرم‌تر در زیر سمت نزدیک است، که نرم‌تر و بیشتر در معرض کشش جزر و مدی قرار دارد.
پارک، نویسنده اصلی این مطالعه، اظهار داشت: «مطالعه ما نشان می‌دهد که درون ماه یکنواخت نیست: سمتی که به زمین نزدیک است، گرم‌تر و در عمق بیشتر از نظر زمین‌شناسی فعال‌تر از سمت دور است.»
معنا و مفهوم یافته‌های جدید ناسا
این اختلاف دما درون ماه با آنچه دانشمندان در مورد فعالیت‌های آتش‌فشانی ماه و توزیع عناصر رادیو اکتیو، مانند اورانیوم و توریم، که در نزدیکی سطح ماه در سمت نزدیک متمرکز شده‌اند، سازگار است. شان سولومون از دانشگاه کلمبیا بر این نکته تأکید می‌کند که این عدم تقارن با نظریه‌هایی در مورد گذشته آتش‌فشانی این ماه و گرمایش داخلی ناشی از تجزیه رادیو اکتیو هماهنگی دارد.
این عدم تعادل دما همچنین سوالاتی را درباره اینکه چگونه این جسم سماوی چنین درونی نامتقارن به‌دست آورده، مطرح می‌کند. یکی از ممکن است این باشد که تأثیرات بزرگ در طول میلیاردها سال موجب اختلالات ساختاری و حرارتی شده باشند که به این عدم تقارن کمک کرده‌اند.
یافته‌ها سرنخ‌های حیاتی برای درک فرآیندهای سرد شدن و سخت شدن ماه پس از شکل‌گیری آن فراهم می‌آورد، و تصویری از یک ماه پویا و در حال تحول به‌جای یک جسم ثابت و یکنواخت ارائه می‌دهد.
مطالعات لرزه‌ای آینده برای بهبود درک ساختار داخلی ماه
به‌منظور کسب دانش بیشتری درباره ساختار داخلی ماه، ناسا برنامه‌ریزی کرده است که ابزارهای لرزه‌ای را در سمت دور ماه قرار دهد. ماموریت Farside Seismic Suite که انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۶ پرتاب شود، به اندازه‌گیری زمین‌لرزه‌های ماه خواهد پرداخت و داده‌های مستقیمی درباره دمای داخلی و ترکیب آن ارائه خواهد داد.
این اندازه‌گیری‌های لرزه‌ای به داده‌های جاذبه‌ای GRAIL افزوده می‌شود و به دانشمندان کمک خواهد کرد تا بهتر متوجه شوند اختلاف دماهای داخلی ماه از کجا ناشی می‌شود و تا چه اندازه گسترده است. این تحقیقات، درک ما از زمین‌شناسی ماه و فرآیندهایی که نه تنها این جسم سماوی بلکه دیگر اجسام سنگی در منظومه شمسی را شکل می‌دهند، عمیق‌تر می‌کند.
این مطالعه یک پیشرفت عمده در علم ماه است که تأیید می‌کند که درون این ماه طبیعی پیچیده و نامتقارن است و پیامدهای مهمی برای علم سیاره‌ها و درک ما از نزدیک‌ترین همسایه زمین دارد.
منبع: https://dailygalaxy.com/2025/05/one-side-moon-is-hotter-than-the-other/
