چرا قیمت کتاب‌ها این‌قدر افزایش یافته؟ نگاهی به نوسانات بهای کاغذ و رشد ۱۷۰ درصدی قیمت‌ها
در چند سال گذشته، بازار کتاب در ایران با چالش‌های جدی مواجه شده است، که یکی از بارزترین آن‌ها افزایش قابل توجه قیمت کتاب‌هاست. بسیاری از علاقه‌مندان به کتاب و فرهنگ‌دوستان، با نگرانی به این موضوع می‌نگرند و این پرسش را مطرح می‌کنند که چرا قیمت کتاب‌ها به این شدت افزایش یافته است؟
علت اصلی این افزایش قیمت، به نوسانات بهای کاغذ بازمی‌گردد. کاغذ به عنوان یکی از مواد اولیه اساسی در چاپ کتاب، نقش بسیار زیادی در تعیین قیمت نهایی آن دارد. بر اساس آمارهای موجود، قیمت کاغذ از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا به امروز به‌طور متوسط ۱۷۰ درصد افزایش یافته است. این افزایش روندی ثابت ندارد و تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله نوسانات ارزی، بحران‌های جهانی، و تغییرات در تولید و عرضه کاغذ، دستخوش تغییراتی می‌شود.
در سال گذشته، با شیوع ویروس کرونا و کاهش فعالیت‌های صنعتی در سطح جهانی، تأمین کاغذ به شدت با مشکلاتی مواجه شد. به‌خصوص در کشورهایی که تولیدکنندگان بزرگ کاغذ در آن‌ها قرار دارند، نیروی کار و امکانات تولید دچار محدودیت‌هایی شد که تأثیر مستقیمی بر عرضه کاغذ به بازار ایران گذاشت. در نتیجه، قیمت کاغذ به شکل قابل توجهی افزایش یافت و تولیدکنندگان کتاب نیز ناگزیر به افزایش قیمت کتاب‌ها شدند.
از سوی دیگر، تحریم‌های اقتصادی و مشکلاتی که در زمینه تأمین ارز وجود داشت، تأثیر چشم‌گیری بر روی هزینه واردات کاغذ داشته است. بسیاری از ناشرین به‌دلیل محدودیت‌های ارزی و به‌خصوص نوسانات شدید قیمت ارز، نتوانستند به راحتی کاغذ مورد نیاز خود را تأمین کنند و این موضوع به افزایش هزینه‌ها و در نهایت قیمت کتاب‌ها منجر شد.
علاوه بر مشکلات مرتبط با تأمین کاغذ، فزونی هزینه‌های دیگر مانند چاپ، حمل و نقل و توزیع نیز به شکل مستقیم بر قیمت نهایی کتاب‌ها تأثیر دارد. این عوامل همراه با یکدیگر باعث شده‌اند که مردم برای خرید کتاب باید هزینه بیشتری بپردازند. به‌طوری که ممکن است برخی از خوانندگان کتاب در نتیجه این شرایط از خرید کتاب‌های دلخواه خود منصرف شوند.
به‌رغم این مشکلات، برخی از ناشران و فعالان حوزه کتاب تلاش کرده‌اند با ارائه کتاب‌های متنوع و با کیفیت، بخشی از این نقصان را جبران کنند. برگزاری نمایشگاه‌های کتاب و برنامه‌های ترویجی نیز به‌عنوان یکی از شیوه‌های مناسب برای ترویج فرهنگ کتابخوانی و مشوق خریداران عمل کرده است. با این حال، به‌نظر می‌رسد که قیمت‌ها همچنان در حال افزایش باشند و این مسأله پرسش‌های بیشتری را در ذهن مردم و فرهنگ‌دوستان ایجاد خواهد کرد.
اکنون سوال این است که چه اقداماتی می‌توان انجام داد تا این وضعیت بهبود یابد؟ آیا مسئولین و نهادهای مرتبط در زمینه نشر و توزیع کتاب می‌توانند تدابیری اتخاذ کنند تا قیمت کاغذ کاهش یابد و گسترش دسترسی به کتاب را تسهیل کنند؟ به‌ویژه که دولت و نهادهای عمومی می‌توانند زیرساخت‌های لازم و حمایت‌های مالی لازم را فراهم کنند تا به این وسیله از ناشران و فروشندگان کتاب حمایت بیشتری انجام دهند.
در نهایت، باید به این نکته توجه کرد که کتاب به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع فرهنگی هر جامعه، نیازمند حمایت و توجه ویژه‌ای است. امیدواریم که با اتخاذ تدابیر مناسب، بتوان به بهبود شرایط بازار کتاب و همچنین دسترسی هرچه بیشتر شهروندان به کتاب در جامعه ایران کمک کرد. این امر نه تنها به ترویج فرهنگ کتابخوانی می‌انجامد بلکه بر غنای فرهنگی و اجتماعی کشور نیز تأثیر مستقیم خواهد داشت.
