توسعه و شکوفایی زیست‌بوم فناوری و نوآوری هر کشوری، نیازمند بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های موجود، اعم از منابع داخلی و خارجی است. در این راستا، متخصصان و نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور، با دانش، تجربه و شبکه‌های بین‌المللی ارزشمند خود، می‌توانند نقش بسزایی در ارتقای این زیست‌بوم ایفا نمایند. اکنون بستری فراهم شده است تا با ایجاد تعامل سازنده، زمینه برای مشارکت فعال این عزیزان در پیشبرد اهداف فناورانه کشور فراهم گردد.
پل دیجیتال دانش: چگونه پلتفرم “کانکت” مغزهای ایرانی خارج از کشور را به توسعه ملی پیوند می زند؟
مهاجرت نخبگان و متخصصان، پدیده ای جهانی است که بسیاری از کشورها از جمله ایران با آن روبرو هستند. چالشی که به طور سنتی به عنوان “فرار مغزها” و یک تهدید برای توسعه ملی تلقی می شد، اکنون با نگاهی نوآورانه، در حال تبدیل شدن به فرصتی ارزشمند برای بهره گیری از شبکه جهانی دانش و تجربه است. سازمان توسعه همکاری های بین المللی ایران، با درک این تغییر پارادایم، نقشی پیشرو در ایجاد و تقویت ارتباط با ایرانیان متخصص مقیم خارج از کشور ایفا می کند و پلتفرم “کانکت” به عنوان ابزار اصلی این سازمان، تحولی قابل توجه در این زمینه ایجاد کرده است.
سید علی حسینی، معاون دفتر توسعه روابط علمی و سرمایه انسانی این سازمان، بر اهمیت حیاتی برقراری ارتباطی پایدار و کارآمد با این گنجینه های انسانی تاکید دارد. او معتقد است که بهره برداری از ظرفیت های عظیم علمی، فنی و تجربی ایرانیان پراکنده در سراسر جهان، نه تنها ممکن بلکه برای پیشرفت کشور ضروری است. سازمان توسعه همکاری های بین المللی با همین رویکرد، برنامه های خلاقانه ای را طراحی و اجرا می کند که “کانکت” شاخص ترین آن ها به شمار می رود.
نگاهی نو به مهاجرت: از تهدید تا فرصت
حسینی در تشریح پیشینه شکل گیری این دفتر، به نقطه عطفی در آذر ماه سال ۱۳۹۳ اشاره می کند. در آن زمان، گروهی از فارغ التحصیلان برجسته ایرانی از دانشگاه های معتبر بین المللی، به این جمع بندی رسیدند که باید نگرش سنتی به مهاجرت و بازگشت متخصصان را کنار گذاشت و راهکارهای جدیدی برای تعامل با جامعه بزرگ ایرانیان خارج از کشور یافت. بر همین اساس، دفتر توسعه روابط علمی و سرمایه انسانی با ماموریت اصلی شناسایی و بهره برداری از پتانسیل های علمی و تخصصی این افراد تاسیس شد.
به گفته حسینی، چالش های متعددی که ایرانیان مقیم خارج در مسیر ارتباط با داخل کشور با آن ها مواجه بودند، این دفتر را بر آن داشت تا به جای تمرکز بر جنبه های منفی خروج متخصصان، آن را به فرصتی استثنایی برای جذب دانش روز، فناوری های نوین و تجربیات مدیریتی بین المللی تبدیل کند. این تغییر نگرش، سنگ بنای طراحی برنامه هایی مانند “کانکت” شد.
“کانکت”: بستری برای همکاری های فرامرزی
پلتفرم “کانکت” که در سال ۱۳۹۵ راه اندازی شد، پاسخی عملی به نیاز ایجاد ارتباطی موثر و مستمر بود. این سامانه آنلاین به عنوان یک پل ارتباطی تخصصی عمل می کند و هدف آن فراهم آوردن فضایی کارآمد برای تعاملات علمی و فنی میان متخصصان ایرانی خارج از کشور و مراکز علمی، پژوهشی، دانشگاهی و صنعتی داخل ایران است.
یکی از ویژگی های کلیدی “کانکت”، رفع محدودیت های جغرافیایی است. متخصصان و پژوهشگران ایرانی در هر کجای دنیا که باشند، می توانند بدون نیاز به بازگشت فیزیکی و دائمی به کشور، از طریق این پلتفرم در پروژه های تحقیقاتی مشارکت کنند، با همکاران خود در داخل ایران همکاری های علمی و فناورانه داشته باشند و دانش و تجربیات ارزشمند خود را به صورت مجازی منتقل نمایند. این امر به ویژه برای افرادی که امکان بازگشت طولانی مدت را ندارند، بسیار حائز اهمیت است.
پاسخ به دغدغه ها و تعریف مسیرهای همکاری
سازمان توسعه همکاری های بین المللی و پلتفرم “کانکت” تنها به ایجاد بستر ارتباطی بسنده نکرده اند، بلکه به دغدغه های مهم ایرانیان خارج از کشور نیز توجه ویژه ای نشان داده اند. مسائلی مانند انجام خدمت نظام وظیفه و یافتن فرصت های شغلی مناسب در داخل، همواره از نگرانی های اصلی متخصصان برای همکاری یا بازگشت به کشور بوده است. حسینی توضیح می دهد که “کانکت” توانسته است راهکارهایی برای این چالش ها ارائه دهد.
برای مثال، مشکل مرتبط با خدمت سربازی برای مشمولان غایب یا افرادی که قصد بازگشت دارند، از طریق تعریف پروژه های علمی و پژوهشی به عنوان جایگزین خدمت، تسهیل شده است. این مدل که به ویژه برای نخبگان جوان جذابیت دارد، به آن ها امکان می دهد تا ضمن حل مسئله نظام وظیفه، در پروژه های تحقیقاتی مورد علاقه خود در داخل کشور مشارکت کنند.
علاوه بر این، “کانکت” فرآیند یافتن فرصت های همکاری با دانشگاه ها، شرکت های دانش بنیان و پارک های علم و فناوری را بسیار ساده کرده است. متخصصان می توانند از طریق این سامانه به راحتی با نیازها و ظرفیت های این مراکز آشنا شده و ارتباط برقرار کنند.
هفت مسیر برای انتقال دانش و تجربه
پلتفرم “کانکت” مدل های همکاری متنوعی را برای متخصصان ایرانی خارج از کشور طراحی کرده است تا افراد با شرایط و محدودیت های زمانی مختلف بتوانند در توسعه علمی و فناوری کشور سهیم باشند. حسینی به هفت مسیر اصلی اشاره می کند:
- سخنرانی ها و کارگاه های کوتاه مدت: متخصصانی که برای تعطیلات یا سفرهای کاری کوتاه به ایران می آیند، می توانند با ثبت درخواست، تجربیات و دانش خود را از طریق سخنرانی یا کارگاه های تخصصی با دانشجویان، اساتید و فعالان صنعت به اشتراک بگذارند. این برنامه ها علاوه بر تبادل دانش، به شبکه سازی و ایجاد ارتباطات بلند مدت کمک می کند.
- تدریس در دانشگاه ها: امکان همکاری به عنوان استاد مدعو یا برگزاری دوره های تخصصی کوتاه مدت در دانشگاه های کشور.
- پروژه های تحقیقاتی مشترک: تعریف و اجرای پروژه های علمی مشترک میان اساتید و محققان داخل و خارج از کشور.
- همکاری با شرکت ها و صنایع: مشارکت در پروژه های صنعتی بزرگ شرکت های ایرانی یا حتی پیاده سازی پروژه های شخصی متخصصان در ایران با حمایت شرکت های داخلی یا خارجی همکار.
- پسادکتری و فرصت های مطالعاتی: فراهم کردن زمینه برای گذراندن دوره های پسادکتری یا فرصت های مطالعاتی در مراکز علمی ایران.
- راه اندازی کسب و کارهای نوپا (استارتاپ): حمایت از متخصصان برای تاسیس شرکت های دانش بنیان در ایران.
- پروژه های جایگزین خدمت سربازی: همانطور که پیشتر اشاره شد، انجام پروژه های علمی و فناورانه برای مشمولان خدمت نظام وظیفه.
تمرکز بر حوزه های فناورانه اولویت دار
برای هدایت بهتر همکاری ها و تمرکز بر نیازهای استراتژیک کشور، پلتفرم “کانکت” پنج حوزه اصلی فناورانه را به عنوان اولویت تعریف کرده است:
- زیست فناوری (Biotechnology)
- هوش مصنوعی و علوم رایانه (AI & Computer Science)
- تجهیزات پزشکی (Medical Devices)
- علوم پایه (Basic Sciences)
- علوم شناختی (Cognitive Sciences)
نهادها، شرکت ها و مراکز تحقیقاتی فعال در این حوزه ها، اطلاعات مربوط به پروژه ها، نیازها و ظرفیت های خود را در سامانه بارگذاری می کنند تا متخصصان خارج از کشور بتوانند به راحتی زمینه های همکاری مرتبط با تخصص خود را بیابند.
نتیجه گیری: سرمایه انسانی، بزرگترین دارایی
تلاش های سازمان توسعه همکاری های بین المللی و موفقیت پلتفرم “کانکت” نشان می دهد که ایران به درستی نیازمند استفاده از تمام ظرفیت های علمی و تخصصی خود، چه در داخل و چه در خارج از مرزها، برای دستیابی به توسعه پایدار است. این پلتفرم با ایجاد یک اکوسیستم پویا برای تبادل دانش و تجربه، نه تنها به رفع چالش های سنتی مهاجرت کمک می کند، بلکه ایرانیان متخصص در سراسر جهان را قادر می سازد تا همچنان به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از جامعه علمی کشور، در پیشرفت ایران عزیز سهیم باشند. تیم جوان و متخصص پشتیبان این سامانه نیز با ارائه مشاوره و پشتیبانی مداوم، نقش کلیدی در موفقیت این ابتکار و ایجاد تجربیات مثبت برای کاربران ایفا می کنند.
