پروژه ناموفق «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» در مشهد: چرا این طرح به نتیجه نرسید؟
مقدمه
پیشرفت‌های شهری و تلاش برای کاهش آلودگی هوا همواره یکی از موضوعات داغ روز در کلانشهرها به شمار می‌رود. در این راستا، پروژه «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» در مشهد به‌عنوان یکی از طرح‌های نوآورانه برای ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان و کاهش ترافیک و آلودگی هوا مطرح شد. اما این طرح با وجود تمام تلاش‌ها و تبلیغات، به نتایج مطلوبی دست نیافت و در واقع به عنوان یک پروژه ناموفق شناخته شد.
معرفی طرح «سه‌شنبه‌های بدون خودرو»
پروژه «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» به منظور تشویق شهروندان به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و کاهش استفاده از خودروهای شخصی در روزهای سه‌شنبه ایجاد شد. هدف اصلی این طرح، افزایش آگاهی عمومی درباره پیامدهای مخرب آلودگی هوا و ترافیک در زندگی روزمره و نیز ترغیب به استفاده از روش‌های پایدار حمل و نقل بود.
این طرح در بسیاری از کشورهای جهان موفقیت‌های چشم‌گیری داشته و برخی از شهرها توانسته‌اند با اجرای آن میزان تردد خودروها را کاهش دهند. به عنوان مثال، شهرهایی مانند کپنهاگ و آمستردام با سیاست‌ها و برنامه‌های مشابه قادر به خلق فضاهای شهری بهتری برای شهروندان بوده‌اند.
چالش‌های اجرای طرح در مشهد
با وجود ایده‌پردازی‌هایی که در زمینه «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» صورت گرفته بود، در عمل این پروژه با چالش‌های متعددی مواجه شد. برخی از مهم‌ترین چالش‌ها به شرح زیر است:
۱. عدم آگاهی و حمایت شهروندان
یکی از اصلی‌ترین عواملی که منجر به شکست این طرح شد، عدم آگاهی و همکاری شهروندان است. بسیاری از مشهدی‌ها درباره مزایای عدم استفاده از خودرو در روزهای سه‌شنبه اطلاعات کافی نداشتند و این باعث گردید تا تمایل به شرکت در این طرح کاهش یابد. عدم تمایل و حس مسؤولیت‌پذیری اجتماعی در این زمینه به وضوح مشخص بود.
۲. کمبود زیرساخت‌های لازم
نیاز به زیرساخت‌های مناسب به منظور تسهیل استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، یکی دیگر از موانع مطرح در اجرای این پروژه بود. بسیاری از شهروندان به دلیل عدم اعتماد به کیفیت و فراوانی خدمات حمل و نقل عمومی، به استفاده از خودروهای شخصی خود ادامه دادند. ساخت و توسعه خطوط اتوبوس و مترو، ایجاد مسیرهای ویژه برای دوچرخه‌سواران و افراد پیاده از ضروریات این پروژه به شمار می‌رفت که در این زمینه اقداماتی صورت نگرفت.
۳. نبود تبلیغات مؤثر
کمپین‌های تبلیغاتی برای ترغیب مردم به مشارکت در این طرح، نمودی ضعیف داشتند. در واقع، بسیاری از مشهدی‌ها از زمان دقیق اجرای طرح و هدف آن آگاه نبودند. عدم استفاده از رویکردهای خلاقانه و جذاب در تبلیغات این طرح، منجر به کمتر دیده شدن آن در جامعه شد.
۴. کمبود تعامل با نهادهای دولتی و خصوصی
یکی از دیگر چالش‌ها، نیاز به همکاری بین نهادهای دولتی و بخش خصوصی در راستای پیشبرد این طرح بود. عدم هماهنگی میان نهادهای مسئول می‌تواند تأثیرات منفی بر اجرا و همچنین جذابیت طرح برای عموم مردم داشته باشد. نهادهای مختلف با اینکه وظایف مشخصی داشتند، در عمل نتوانستند به اتحاد و هماهنگی در اجرای کمترین سطحی از برنامه‌ها دست یابند.
۵. شرایط جغرافیایی و فرهنگی مشهد
شرایط خاص جغرافیایی و فرهنگی مشهد نیز در شکل‌گیری چالش‌های این طرح مؤثر بود. مشهد به عنوان یک شهر مذهبی و مهم در کشور، دارای تردد و گردشگری بالا است که رفتارهای خاصی را طلب می‌کند. نبود فضای لازم برای تردد دیگر وسایل نقلیه به جز ماشین‌های شخصی، به‌ویژه در ساعات شلوغ روز، کار را برای اجرا و موفقیت این طرح دشوار کرد.
نتیجه‌گیری
در حالی که پروژه «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» در مشهد با اهداف شگرفی آغاز شد، عدم توجه به چالش‌های اجتماعی، زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی و تبلیغات مؤثر، منجر به ناکامی این طرح برای ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان شد. بنابراین، برای دستیابی به اهداف مشابه در آینده، لازم است که تجربه‌های گذشته مورد بررسی دقیق قرار گیرد و برنامه‌ریزی مناسب و جامع‌تری صورت گیرد. تنها با ایجاد آگاهی و فراهم کردن ساختارهای حمایتی قابل اعتماد می‌توان به شهروندان امکان استفاده از روش‌های پایدار حمل و نقل را داد و در نهایت کیفیت زندگی شهروندان را بهبود بخشید.
