در پی وقوع حادثه‌ای در بندر شهید رجایی، معاون حقوقی رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که کمیته‌ای ویژه به منظور بررسی علل و پیامدهای این حادثه تشکیل شده است. این خبر در حالی منتشر می‌شود که نگرانی‌ها پیرامون انبار کالاها در بنادر کشور افزایش یافته و روند کند تخلیه و بارگیری باعث ایجاد بحران‌های اقتصادی و تجاری شده است.
بندر شهید رجایی که یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بنادر تجاری کشور به شمار می‌آید، همواره بعنوان محور اصلی مبادلات تجاری ایران با دیگر کشورها شناخته می‌شود. این بندر، به دلیل موقعیت جغرافیایی و زیرساخت‌های پیشرفته، ظرفیت بالایی برای تخلیه و بارگیری کالاها دارد. اما متاسفانه در سال‌های اخیر، ضعف در مدیریت و افزایش ترافیک کالا در این بندر باعث بروز مشکلاتی در زمینه تخلیه و بارگیری شده است.
سوال اینجاست که چرا انبار کالاها در بنادر باید اینچنین طولانی شود؟ بی‌تردید، عوامل متعددی در بروز این معضل نقش دارند. از یک سو، کمبود زیرساخت‌های لازم و تجهیزات مدرن برای انجام عملیات تخلیه و بارگیری به موقع، یکی از دلایل اصلی تاخیرها به شمار می‌آید. اگرچه بدنه زیرساختی بندر شهید رجایی از نظر فنی توسعه یافته است، اما در عمل به دلیل عدم همکاری موثر بین نهادهای مختلف مرتبط با حمل و نقل، کمبود نیروی کار متخصص و مشکلات اداری، روند کار به کندی پیش می‌رود.
از سوی دیگر، تاخیر در تخلیه و بارگیری کالاها علاوه بر اینکه هزینه‌های حمل و نقل را افزایش می‌دهد، باعث ایجاد انباشت کالا در انبارها نیز می‌شود. انباشت کالا نه تنها هزینه‌های اضافی به تجار و بازرگانان تحمیل می‌کند، بلکه می‌تواند منجر به فساد کالاها و از دست رفتن کیفیت آنها نیز گردد. این امر علاوه بر اینکه برای بازرگانان زیان‌آور است، ممکن است تأثیرات منفی بر قیمت کالاها در بازار داخلی و خارجی نیز داشته باشد.
ایران در مقایسه با کشورهای همجوار، همچنان از نظر زیرساخت‌های بندری و فرآیندهای تجاری در وضعیت مناسبی قرار ندارد. برای نمونه، کشورهای منطقه‌ای همچون امارات متحده عربی، با بهره‌مندی از تکنولوژی‌های پیشرفته و مدیریت صحیح، توانسته‌اند فرآیند تخلیه و بارگیری کالاها را به شکل بسیار بهینه‌تری انجام دهند. شرایط کنونی بندر شهید رجایی نشان‌دهنده این نقیصه مهم است که لازم است به آن توجه ویژه‌ای شود.
از جمله دیگر مشکلاتی که باید در بررسی‌های کمیته ویژه به آن پرداخته شود، ضعف در ارتباطات بین‌المللی و عدم وجود توافقات تجاری مناسب با کشورهای مختلف است. این مشکلات باعث می‌شود که بسیاری از کالاهای وارداتی به مدت طولانی در بندرها دپو شوند و تجار نتوانند به موقع به بازارها دسترسی پیدا کنند. در واقع این مسئله یک چرخه معیوب را به وجود آورده که به تبع آن، آسیب‌های جدی به اقتصاد ملی وارد می‌کند.
همچنین باید به این نکته توجه داشت که حل این معضلات نیازمند همکاری مشترک تمامی نهادهای ذینفع از جمله گمرک، وزارت راه و شهرسازی و دیگر ارگان‌های ذی‌ربط است. از سوی دیگر، برقراری سیستم‌های هوشمند مدیریت زنجیره تأمین نیز می‌تواند به بهینه‌سازی شرایط موجود کمک شایانی کند.
توجه به این موضوعات و یافتن راهکارهایی اثربخش در راستای رفع مشکلات موجود، نه تنها می‌تواند به رونق اقتصادی کشور کمک کند، بلکه می‌تواند نام ایران را در عرصه تجارت جهانی نیز درخشان‌تر سازد. به همین دلیل، تشکیل کمیته‌ای برای بررسی علل حادثه بندر شهید رجایی یک اقدام مثبت و ضروری به شمار می‌آید که می‌تواند به فرایند اصلاحات اساسی در این حوزه منجر شود.
به طور کلی، لازم است که مسئولان و مدیران کشور با نگاه جامعی به ساختارهای اقتصادی و تجاری کشور پرداخته و با برنامه‌ریزی‌های صحیح و همکاری نزدیک، اقداماتی مؤثر برای تسهیل رویه‌های تجاری و ارتقاء زیرساخت‌ها انجام دهند. این تنها راهی است که می‌تواند منجر به بهبود شرایط موجود و افزایش رقابت‌پذیری ایران در سطح بین‌المللی شود.
