آیا مریخ راز سکوت کیهان را خواهد شکست؟ کشف نشانههای حیات در سیاره سرخ
ماه گذشته، ناسا با انتشار خبری هیجانانگیز، امیدها را برای یافتن حیات در مریخ زنده کرد. مریخنورد پرسویرنس این سازمان، قویترین نشانه از حیات را در این سیاره سرخ پیدا کرده است. اما این نشانه چیست و چه معنایی دارد؟ آیا مریخ واقعاً میزبان حیات است؟
در این مقاله به بررسی دقیقتر این کشف جدید و همچنین نشانههای قبلی حیات در مریخ میپردازیم.
کشف حیات فرازمینی در مریخ؛ آیا واقعیت دارد؟
کشف حیات فرازمینی در مریخ، یکی از بزرگترین دستاوردهای تاریخ بشر خواهد بود. اگرچه هنوز نمیتوان با قاطعیت در این مورد صحبت کرد، اما نشانههای امیدوارکنندهای وجود دارد که دانشمندان را به ادامه تحقیقات امیدوار کرده است. یکی از این نشانهها، کشف “پارادوکس فرمی” است که به این سوال قدیمی برمیگردد: “پس بقیه کجا هستند؟”
به عبارت دیگر، اگر جهان هستی مملو از سیارات قابل سکونت است، چرا هنوز هیچ نشانهای از حیات هوشمند در سایر نقاط کیهان پیدا نکردهایم؟
پارادوکس فرمی، معمای حیات فرازمینی
پارادوکس فرمی بیان میکند که اگر سیارات و ستارههای زیادی وجود دارند که میتوانند میزبان حیات باشند، پس چرا ما هیچ نشانهای از آنها در جهان نمیبینیم؟
یکی از راههایی که دانشمندان برای حل این پارادوکس ارائه دادهاند، ایده “فیلتر بزرگ” است.
فیلتر بزرگ چیست؟
رابین هانسن از دانشگاه جورج میسون معتقد است که فیلتر بزرگ، مانعی جدی بر سر راه تکامل حیات یا تمدنهای پیشرفته است. این فیلتر میتواند مانع از رسیدن حیات به مرحلهای شود که قابل مشاهده و برقراری ارتباط باشد. این مانع، تکامل را از رسیدن به مراحل پیشرفتهتر باز میدارد.
تفسیر “فیلتر بزرگ” برای توجه به جستوجوی پارادوکس فرمی، شمار Npqها را تعیین میکند. عدد N، نشاندهنده تعداد سیارههای بالقوه زیستپذیر، p احتمال پیدایش حیات هوشمند و q احتمال رسیدن آن به ابرتمدن تکنولوژیک است.
حال سوال اصلی اینجاست: آیا خود پیدایش حیات دشوار است؟ یا گذر به تمدنهای چند سیارهای؟ شاید هم تمدنهای هوشمند پیش از برقرار ارتباط نابود میشوند! چه چیزی مانع از سکونتپذیری در سیارات دیگر میشود؟ چه نوع “فیلتر بزرگی” در کار است؟
حیات مریخی؛ به دنبال چه نشانههایی هستیم؟
چه نوع حیاتی در مریخ میتواند وجود داشته باشد؟ آیا حیات مریخی بدوی است یا پیچیده؟ اگر زندگی مریخی به زمین مرتبط باشد، میتوان امیدوار بود که زمین و مریخ بخشی از یک زیستکره مشترک باشند. این یعنی تبادل حیات از سیارهای به سیاره دیگر امکانپذیر است و زمین و مریخ بخشی از یک زیستکرهی گستردهتر هستند. اما اگر حیات مریخی منشأ مستقلی داشته باشد، نشان میدهد که حیات در کیهان پدیدهای رایج است. هر دو نتیجه، اتفاقی انقلابی در دانش بشر خواهند بود.
اگر حیات در مریخ وجود داشته باشد، چه نشانههایی از خود به جا میگذارد؟
اگر حیات مریخی به سطح مریخ محدود شده باشد، نشانههایی از میکروبهای سازماندهیشده شبیه به کانیشناسی امضای زیستی امکانپذیر است؛ اما چیز زیادی درباره وجود حیات در کل کیهان به ما نمیگوید. از طرفی، اگر حیات مریخی مستقل باشد، فیلتر بزرگ تغییر میکند.
بهعنوان مثال، اگر تنها ترکیبات تکسلولی وجود داشته باشد، میتواند نتیجهگیری کرد که مانع سخت، احتمالاً در گذار به حیات چندسلولی یا مراحل بعدی است.
نیک باستروم، فیلسوف معروف سوئدی باور دارد که بررسی سطح زیستپذیری حیات مریخی میتواند نشان دهد “فیلتر” کجای مسیر قرار دارد.
یافتههای جدید مریخنورد پرسویرنس؛ گامی به سوی کشف حیات
باستروم در سال 2008 در مقالهای در فناوری ریویو توضیح داد که گزارههای تکاملی که چندین بار روی زمین رخ دادهاند (مانند پرواز، بینایی، فتوسنتز و غیره) احتمالاً “مانع بزرگ” نیستند. اما آن دستاوردهای ویژهای که تنها یکبار رخ داده و مدت زیادی هم طول کشیدهاند (مثل ظهور اولین حیات) کاندیدای فیلتر بزرگ خواهند بود.
باستروم هشدار میدهد که بهترین حالت، کشف مواد مهرهدار کمعمق است.
به گفته او، چنین خبری “بدترین تیتر تاریخ روزنامهها” خواهد بود.
تا آن زمان، باید منتظر تحلیلهای بیشتر از نشانههای زیستی مریخ ماند. هرچند فرضیههای فلسفی همیشه جذاب هستند، اما حقایق تجربی نیاز به نتایجی مشابه ایده فیلتر بزرگ دارند. برای حال حاضر، امید و نگرانی همزمان وجود دارد: یا در آینده نزدیک، شاهد انقلاب در درکمان از جهان خواهیم بود یا سرنخی دربارهی جایگاهمان در کیهان پیدا میکنیم.
