تلاطمات نرخ ارز به عنوان یکی از موانع اصلی در مسیر سرمایه‌گذاری مطرح شده و فعالان اقتصادی بر ضرورت تعیین نرخ حقیقی ارز متناسب با واقعیت‌های اقتصاد کشور تاکید دارند. این نابسامانی‌ها، چشم‌انداز روشنی برای سرمایه‌گذاران ایجاد نکرده و تصمیم‌گیری‌های بلندمدت را با ابهام مواجه می‌سازد. کارشناسان معتقدند ایجاد ثبات در بازار ارز، پیش‌شرط اساسی برای جذب سرمایه و رونق تولید خواهد بود.
اقتصاد ایران در گرداب نوسان: تحلیل عباس آرگون از تاثیر انتظارات تورمی بر سرمایه گذاری
بازار ارز ایران در ماه های اخیر شاهد تلاطم های شدیدی بوده است که فعالان اقتصادی و عموم مردم را با نگرانی ها و ابهامات فراوانی روبرو کرده است. این نوسانات که ریشه در عوامل مختلف اقتصادی و سیاسی دارند، تاثیر مستقیمی بر تصمیمات سرمایه گذاری و چشم انداز کلی اقتصاد کشور می گذارند. عباس آرگون، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، در تحلیلی بر این شرایط، تاکید می کند که بخش عمده ای از جهش های اخیر نرخ ارز، بیش از آنکه ریشه در عوامل بنیادین اقتصادی داشته باشد، ناشی از پدیده ای به نام “انتظارات تورمی” است. او هشدار می دهد که این بی ثباتی، چه در جهت افزایش و چه در جهت کاهش نرخ ارز، سم مهلکی برای سرمایه گذاری محسوب می شود، چرا که فعالان اقتصادی برای اتخاذ تصمیمات بلند مدت، نیازمند فضایی با ثبات و قابل پیش بینی هستند.
گزارش های اخیر نشان می دهد که همزمان با انتشار اخباری مبنی بر آغاز دور جدید مذاکرات میان ایران و آمریکا در کشور عمان، نرخ ارز در بازار آزاد که پیشتر تحت تاثیر نگرانی ها از درگیری های احتمالی نظامی به کانال های قیمتی بسیار بالایی (نزدیک به یکصد هزار تومان) وارد شده بود، روندی کاهشی را آغاز کرد. این کاهش قیمت پس از برگزاری دور دوم گفتگو ها در رم نیز ادامه یافته است. برخی تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که اگر روند مذاکرات همچنان با سیگنال های مثبت همراه باشد، ممکن است شاهد ادامه کاهش نرخ ارز باشیم. با این حال، این وضعیت خود گویای آن است که اقتصاد ایران همچنان از نقطه ثبات پایدار و پیش بینی پذیری فاصله دارد و همین امر، به اعتقاد کارشناسان، مانع بزرگی بر سر راه جذب و انجام سرمایه گذاری های مولد در کشور است.
عباس آرگون ، ضمن تایید اینکه بخشی از افزایش قیمت دلار به عوامل بنیادین اقتصادی مانند نرخ تورم داخلی و شرایط کلی اقتصاد کشور باز می گردد، تصریح می کند: “اما باید توجه داشت که بخش قابل ملاحظه ای از افزایش نرخ ارز در کشور ما به انتظارات تورمی مربوط می شود.” او توضیح می دهد که این انتظارات تورمی، چه در واکنش به اخبار مثبت و چه در واکنش به اخبار منفی، معمولا با هیجان بسیار زیاد و فراتر از واقعیت های اقتصادی همراه است. به عنوان نمونه، رسیدن نرخ ارز به مرز صد هزار تومان در پی انتشار اخبار نگران کننده مربوط به احتمال جنگ، مثالی بارز از این واکنش هیجانی بود. همین وضعیت، البته در جهت معکوس، در مورد انتشار اخبار مثبت نیز صدق می کند و شاهد کاهش های هیجانی نرخ ارز هستیم.
این عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران معتقد است که نرخ ارز باید به صورت منطقی و متناسب با واقعیت های اقتصادی کشور، از جمله نرخ تورم، میزان رشد نقدینگی و سایر عواملی که منجر به کاهش ارزش پول ملی شده اند، تعدیل شود. او هشدار می دهد: “در غیر این صورت، یعنی اگر نرخ ارز به صورت دستوری پایین نگه داشته شود یا نوسانات شدید و نامتناسب با عوامل بنیادین داشته باشد، بخش تولید و سرمایه گذاری آسیب جدی خواهد دید.” به بیان دیگر، آنچه اهمیت دارد، تعیین و حفظ نرخ حقیقی ارز در سطحی است که با شرایط و بنیان های اقتصادی کشور سازگار باشد و به فعالان اقتصادی امکان برنامه ریزی بدهد.
آقای آرگون با اشاره به روند اخیر بازار می گوید که افزایش نرخ ارز تا سطوح بسیار بالا (بیش از صد هزار تومان)، عمدتا ناشی از همین عوامل هیجانی و انتظارات تورمی بوده است. اکنون که به دنبال برگزاری مذاکرات، خوش بینی هایی نسبت به آینده ایجاد شده، این نرخ در حال کاهش و بازگشت به سطوح منطقی تر است. او یادآور می شود: “برای مثال، ما شاهد بودیم که تنها پس از پایان جلسه اول مذاکرات که صرفا به بحث درباره کلیات اختصاص داشت، نرخ ارز بیش از ده هزار تومان کاهش پیدا کرد.” این واکنش سریع و شدید بازار به اخبار اولیه، به خوبی نشان دهنده وزن سنگین انتظارات و عوامل روانی در تعیین نرخ ارز در شرایط فعلی است.
با توجه به این شرایط، آرگون بر اهمیت بسیار بالای “مدیریت انتظارات تورمی” تاکید کرده و آن را یکی از اولویت های اصلی سیاست گذاران اقتصادی می داند. او بار دیگر جمله کلیدی خود را تکرار می کند: “نوسان دشمن سرمایه گذاری است.” وی می افزاید: “بنابراین، در شرایط فعلی که شاهد نوسانات شدید هستیم، سرمایه گذاری مولد و بلند مدت صورت نمی گیرد. فرقی نمی کند که این نوسان رو به بالا باشد یا رو به پایین؛ زیرا سرمایه گذاری به طور ذاتی نیازمند یک محیط با ثبات و قابل پیش بینی است.” فعال اقتصادی باید بتواند هزینه ها، درآمد ها و بازگشت سرمایه خود را با درجه قابل قبولی از اطمینان پیش بینی کند و نوسانات شدید مانع این پیش بینی پذیری می شود.
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در پایان صحبت های خود ابراز امیدواری می کند که در آینده نزدیک، شاهد برقراری ثبات در متغیر های کلان اقتصادی کشور باشیم. او آرزو می کند که شرایط به گونه ای تغییر کند که بتوان آینده اقتصادی را پیش بینی پذیر نمود. لازمه این امر، از بین رفتن تنش های موجود، چه در عرصه داخلی و چه در عرصه بین المللی است. او بر ضرورت برقراری تعاملات عادی با جامعه جهانی تاکید کرده و می گوید: “باید بتوانیم در شرایط عادی با دنیا تعامل داشته باشیم، از فناوری های روز دنیا بهره مند شویم، سرمایه گذاری خارجی جذب کنیم و در مجموع، فعالیت های اقتصادی خود را در یک روال عادی و با ثبات به پیش ببریم.” دستیابی به این اهداف، مستلزم ایجاد ثبات پایدار اقتصادی و سیاسی است که به نوبه خود می تواند انتظارات تورمی را مهار کرده و زمینه را برای رونق سرمایه گذاری و رشد اقتصادی فراهم آورد.
