لحظه‌ای نادر در اعماق آفریقا: ثبت تصویری بی‌سابقه از غزال اوپمبا، گونه‌ای در معرض انقراض
در اعماق دورافتاده‌ی فرورفتگی کامالوندو در جنوب جمهوری دموکراتیک کنگو، اتفاقی خارق‌العاده رقم خورد. در میان بوته‌های انبوه و زمین‌های صعب‌العبور، موجودی کمیاب برای لحظه‌ای کوتاه مکث کرد؛ لحظه‌ای که شاید آخرینِ نوع خود باشد. این مشاهده، اولین تصویر منتشرشده از غزال اوپمبا (Upemba lechwe) است؛ یک غزال به شدت در معرض خطر انقراض که در لبه پرتگاه نیستی قرار دارد.
غزال اوپمبا: موجودی دست‌نیافتنی
برای محققان حاضر در این حوزه، غزال اوپمبا مدت‌هاست که موجودی مرموز و تقریباً افسانه‌ای بوده است. این غزال که به دلیل طبیعت ترسو و پنهان‌کار خود شناخته می‌شود، به ندرت در طبیعت دیده می‌شود و هرگونه تلاش برای مستندسازی آن را به چالشی بزرگ تبدیل می‌کند. این عکس که توسط مانوئل وبر (Manuel Weber)، محققی در پارک ملی اوپمبا (Upemba National Park)، گرفته شده، نتیجه یک فرصت نادر بود. در دومین روز از یک بررسی هوایی، این حیوان فقط برای چند ثانیه مکث کرد، درست به اندازه‌ای که وبر بتواند یک تصویر را ثبت کند قبل از اینکه از دید ناپدید شود.
این عکس که اکنون به عنوان یک دستاورد عظیم مورد تحسین قرار می‌گیرد، اولین رکورد تصویری از یک غزال اوپمبا زنده از زمان توصیف آن در سال ۲۰۰۵ میلادی (تقریباً ۱۳۸۴ شمسی) است. پیش از این، این گونه فقط از نمونه‌های موزه‌ای که دهه‌ها قبل جمع‌آوری شده بودند، شناخته شده بود. این اتفاق یادآوری تکان‌دهنده‌ای است از اینکه چقدر کم در مورد موجوداتی که در دورافتاده‌ترین مناطق جهان زندگی می‌کنند، می‌دانیم.
چشم‌اندازی تاریک برای این گونه
آینده غزال اوپمبا نامشخص است و آخرین نتایج بررسی‌ها تصویری ناامیدکننده را ترسیم می‌کند. پس از انجام اولین بررسی جمعیت در بیش از ۵۰ سال (نیم قرن)، که در مجله‌ی African Journal of Ecology منتشر شد، وبر و تیمش فقط ۱۰ فرد از این غزال را ثبت کردند؛ رقمی بسیار کمتر از تخمین‌های قبلی. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در ابتدا بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ فرد بالغ را تخمین زده بود، اما این یافته‌های جدید نشان می‌دهد که ممکن است کمتر از ۱۰۰ عدد از آن‌ها هنوز در طبیعت باقی مانده باشند.
کارشناسان این کاهش فاجعه‌بار را به شکار غیرقانونی نسبت می‌دهند؛ تهدیدی مداوم که دهه‌هاست این گونه را آزار می‌دهد. در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی (تقریباً دهه ۱۳۵۰ شمسی)، بررسی‌های هوایی نشان داد که زمانی حدود ۲۰۰۰۰ غزال اوپمبا در فرورفتگی کامالوندو پرسه می‌زدند. با این حال، در دهه ۱۹۹۰ میلادی (دهه ۱۳۷۰ شمسی)، شکار غیرقانونی تلفات سنگینی به بار آورد و گوشت این حیوانات به طور مرتب به بازارهای اطراف فرستاده می‌شد. بدون تغییر اساسی در حفاظت از آن‌ها، این گونه می‌تواند در عرض چند سال به طور کامل ناپدید شود.
آخرین فرصت برای بقا؟
وبر، که تیمش بررسی هوایی را انجام داد، واقعیتی تلخ را برای این گونه بیان کرد: «این گونه در لبه پرتگاه قرار دارد.» وی گفت: «اینکه آن‌ها هنوز به بقا ادامه می‌دهند، فوق‌العاده است، اما بدون حفاظت فوری، آن‌ها ناپدید خواهند شد.» این تیم معتقد است که اقدامات حفاظتی فوری و مؤثر تنها امید برای غزال اوپمبا است. بقای آن‌ها به اقدام فوری برای توقف شکار غیرقانونی و تضمین حفاظت از زیستگاه شکننده آن‌ها بستگی دارد.
انتشار این عکس نه تنها یک دستاورد علمی است، بلکه فراخوانی برای اقدام برای حافظان محیط زیست در سراسر جهان است. همانطور که وبر ابراز کرد: «ما امیدواریم که این تصویر به یک فریاد بسیج‌کننده تبدیل شود. زیرا این ممکن است تنها شانس ما برای نجات این گونه باشد.»
این عکس، فراتر از یک نگاه اجمالی نادر به طبیعت وحشی، یادآوری تکان‌دهنده‌ای از شکنندگی حیات در مواجهه با تجاوزات انسانی است. اینکه آیا این تصویر برای ایجاد یک تلاش جهانی برای نجات غزال اوپمبا کافی خواهد بود یا خیر، هنوز مشخص نیست، اما ثبت آن توجه بسیار مورد نیاز را به وضعیت این غزال فراموش‌شده جلب کرده است.
