ایران سال‌ها در پی دستیابی به فناوری پرتاب ماهواره بوده و در این زمینه دستاوردهای قابل توجهی کسب کرده است. اما اکنون با تاکید دولت چهاردهم، تمام فعالیت‌های فضایی در جهت ارائه خدمات کاربردی و ملموس به مردم سوق داده شده است.

طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره‌ها دیگر برای اثبات توانایی نیست؛ هدف ما ارائه خدمات واقعی به مردم و دستگاه‌های اجرایی است. این تغییر نگاه، بزرگ‌ترین دستاورد فرهنگی چند سال اخیر صنعت فضایی ایران است.

• وحید یزدانیان، رئیس پژوهشکده فضایی ایران

یزدانیان معتقد است که متخصصان و نخبگان این حوزه با استقبال از این تغییر رویکرد، با تمام توان در این مسیر گام برخواهند داشت. زیرا امروز، صنعت فضایی ایران، با تکیه بر بازوی توسعه در حوزه‌هایی چون کشاورزی، مدیریت بحران، منابع آب و حتی معدن، می‌تواند نقشی بی‌بدیل ایفا کند.

ماهواره ناهید ۲ و خدمات مخابراتی نوین

یکی از مهم‌ترین نمودهای این تغییر رویکرد، ماهواره “ناهید ۲” است. این ماهواره که به طور کامل در داخل کشور طراحی و ساخته شده، به عنوان پیشرفته‌ترین ماهواره ارتباطی ایران، گام‌های تازه‌ای را در فناوری ارتباطات فضایی رقم خواهد زد.

ناهید ۲ پس از قرارگیری در مدار ۸۰۰ کیلومتری، تست‌های حیاتی خود از جمله دریافت انرژی از خورشید و برقراری ارتباط با ایستگاه‌های زمینی را با موفقیت پشت سر گذاشته است. این ماهواره، زمینه را برای توسعه باند KU و خدمات مخابراتی مبتنی بر ماهواره هموار خواهد کرد.

به گفته یزدانیان، برای نخستین بار در کشور، ارتباط تلفنی آزمایشی از ایستگاه زمینی با ماهواره‌ای بومی برقرار شد که این اتفاق، راه را برای توسعه باند KU و خدمات مخابراتی مبتنی بر ماهواره هموار می‌کند.

همچنین، یزدانیان اعلام کرد که تا پایان آذر ماه سال جاری، نمونه دوم ماهواره “ناهید ۲” با ماهواره‌بر داخلی پرتاب خواهد شد و پس از آن، پروژه‌های “پارس ۱” و “ناهید ۳” نیز در دستور کار قرار دارند.

پروژه پارس ۳ و ماهواره‌های پژوهشی دانشگاهی

رئیس پژوهشکده فضایی با اشاره به اهمیت پروژه “پارس ۳” تاکید کرد که این پروژه یکی از مهم‌ترین پروژه‌ها در دست اجرا است و قرار است با قدرت تفکیک یک متر، جایگزین نمونه‌های خارجی شود.

همزمان، مجموعه‌ای از ماهواره‌های سبک با عنوان «پژوهش» نیز در همکاری با دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان طراحی شده‌اند تا زیرسیستم‌های کلیدی مانند مدیریت حرارت، محموله‌های راداری و سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی را آزمایش کنند.

او اضافه کرد: «پژوهش ۱، ۲ و ۳ در حال ساخت‌اند، پژوهش ۳ تجدید مناقصه شده و پژوهش ۱ و ۲ را با سایوز پرتاب کردیم و نمونه دوم را با ماهواره‌بر داخلی پرتاب خواهیم کرد. خوشبختانه زیرساخت‌های بومی در این زمینه کاملاً آماده است.»

نقش بخش خصوصی در توسعه فضایی ایران

یزدانیان حضور بخش خصوصی را نقطه ثقل توسعه صنعت فضایی کشور دانست و گفت:
اکنون در حال ایجاد نیاز در سطح دستگاه‌های اجرایی و مدیریت شهری هستیم. باید همه بدانند که داده‌های فضایی می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های کلان، از مدیریت زمین و منابع آب تا کنترل ساخت‌وساز، نقش حیاتی داشته باشند.

به گفته او، هم‌زمان با این آگاهی‌سازی، زمینه برای ورود شرکت‌های خصوصی و دانش‌بنیان به بازار خدمات فضایی در حال فراهم شدن است تا بتوانند داده‌ها را تحلیل و در قالب سرویس به بخش‌های مختلف کشور ارائه دهند. در زمینه بین‌الملل نیز، ایران در حال توسعه همکاری با کشورهایی مانند روسیه، چین، عمان و آذربایجان است.

تحریم‌ها؛ چالش مداوم، اما نه مانع توسعه

یزدانیان اذعان می‌کند که تحریم‌ها همچنان مانعی جدی برای تأمین قطعات و تجهیزات هستند و هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهند، اما این فشارها موجب خودکفایی فناوران نیز شده است:

رئیس پژوهشکده فضایی تاکید کرد که برای پویایی زیست‌بوم فضایی ایران، همکاری‌های منطقه‌ای ضروری است. همان‌طور که اتحادیه اروپا و شرکت‌های خصوصی جهانی مانند اسپیس‌ایکس با مدل تجاری اشتراکی فعالیت می‌کنند، ایران نیز باید بستر سرمایه‌گذاری مشترک منطقه‌ای را فراهم کند.

او معتقد است که اگر زیست‌بوم فضایی ایران زنده و پویا باشد، باید چند کشور در آن سرمایه‌گذاری کنند و از خدماتش بهره‌مند شوند. یزدانیان باور دارد که «صنعت فضا فقط فناوری نیست، بلکه اقتصادی نو در مقیاس منطقه‌ای است.»