فضاپیمای ژاپنی در آستانه فرود، ناپدید شد! راز سکوت «رزیلنس» چیست؟
در ۵ ژوئن ۲۰۲۵ (۱۶ خرداد ۱۴۰۴)، فضاپیمای خصوصی ژاپنی به نام رزیلنس (Resilience) در حین تلاش برای فرود بر سطح ماه، ارتباط خود را به طور ناگهانی با مرکز کنترل از دست داد. این اتفاق نگرانی‌هایی را در مورد سرنوشت محموله آن، از جمله ماه‌نورد تناشیس (Tenacious)، که بخش مهمی از این ماموریت تاریخی محسوب می‌شد، برانگیخته است. این فضاپیما که توسط شرکت ژاپنی ای‌اسپیس (ispace) توسعه یافته بود، قصد داشت در منطقه‌ای کاوش نشده در نیمکره شمالی ماه، معروف به Mare Frigoris (دریای سرما)، فرودی آرام و نرم داشته باشد.
لحظه سرنوشت‌ساز برای رزیلنس
رزیلنس پس از گذراندن بیش از یک ماه در مدار ماه، تلاش خود را برای فرود آغاز کرد. اما، درست زمانی که سطح‌نشین به سطح ماه نزدیک می‌شد، در حدود ساعت ۳:۱۷ بعد از ظهر به وقت ET، ارتباط با آن قطع شد و مرکز کنترل را در بی‌خبری فرو برد. با وجود تلاش‌های فراوان برای برقراری مجدد تماس، وضعیت ماموریت نامشخص باقی ماند. مهندسان ای‌اسپیس به تلاش خود برای برقراری ارتباط ادامه دادند، اما تا زمان انتشار این گزارش، وضعیت همچنان نامشخص بود.
قطع ارتباط با این فضاپیما، با توجه به اهمیت ماموریت، بسیار نگران‌کننده است. اگر رزیلنس موفق می‌شد، به دومین سطح‌نشین خصوصی ماه تبدیل می‌شد که یک فرود موفقیت‌آمیز بر سطح ماه را تجربه می‌کند. تلاش‌های قبلی ای‌اسپیس و سایر نهادهای خصوصی برای دستیابی به این هدف، نتایج متفاوتی داشته‌اند، که نشان‌دهنده دشواری فرود با دقت و اطمینان بر سطح ماه است.
ماه‌نورد تناشیس و ماموریت آن
به گزارش لایو ساینس (Live Science)، ویژگی برجسته این ماموریت، ماه‌نورد تناشیس بود که اولین ماه‌نورد اروپایی و چندین آزمایش علمی را با خود حمل می‌کرد. این ماه‌نورد کوچک، با ابعاد تنها ۲۱ اینچ (۵۴ سانتی‌متر) و وزن ۱۱ پوند (۵ کیلوگرم)، برای گشت و گذار در دریای سرما به مدت حداکثر دو هفته طراحی شده بود. هدف علمی اصلی آن انجام آزمایش‌های گوناگون بر سطح ماه بود، که یکی از آن‌ها شامل جمع‌آوری نمونه‌ای کوچک از خاک ماه (regolith) برای مطالعه و احتمالاً بازگرداندن آن به زمین بود. شایان ذکر است که این نمونه توسط ناسا به قیمت ۵,۰۰۰ دلار خریداری شده بود، که نشان‌دهنده افزایش علاقه تجاری به منابع ماه است.
یکی از بحث‌برانگیزترین جنبه‌های تناشیس، محموله نمادین آن، یک خانه قرمز کوچک به نام مون‌هاوس (Moonhouse) بود. این اثر هنری که تنها ۴ اینچ (۱۰ سانتی‌متر) ارتفاع داشت، توسط هنرمند سوئدی، میکائیل گنبرگ (Mikael Genberg) خلق شده بود. گنبرگ، که این ایده را در سال ۱۹۹۹ مطرح کرده بود، مون‌هاوس را “نمادی از تعلق، کنجکاوی و آسیب‌پذیری” توصیف کرد. هدف از قرار دادن مون‌هاوس بر سطح ماه، ایجاد اولین سازه ساخت بشر در این سیاره بود، که یادآور قدرتمند تلاش‌های بشر برای کاوش و درک کیهان است.
مجموعه‌ای از چالش‌ها برای سطح‌نشین‌های ژاپنی
رزیلنس اولین سطح‌نشین ژاپنی نیست که تلاش برای فرود بر ماه را تجربه می‌کند، اما سفر آن با امید و چالش همراه بوده است. اولین سطح‌نشین هاکوتو-آر (Hakuto-R) نیز که توسط ای‌اسپیس توسعه یافته بود، در آوریل ۲۰۲۳ (فروردین ۱۴۰۲) پس از قطع ارتباط با اپراتورهای خود در حین گردش در مدار ماه، به طرز غم‌انگیزی سقوط کرد. تلاش دیگر، سطح‌نشین اسلیم (SLIM) متعلق به آژانس کاوش‌های هوافضای ژاپن (JAXA)، در ژانویه ۲۰۲۴ (دی ۱۴۰۲) با موفقیت روی ماه فرود آمد، اما به صورت وارونه این کار را انجام داد. با این حال، اسلیم توانست از شرایط سخت شب‌های ماه جان سالم به در ببرد، که خود یک دستاورد قابل توجه بود.
قطع ارتباط با رزیلنس به مجموعه‌ای از چالش‌هایی که پیش روی کاوش‌های قمری ژاپن بوده است، اضافه می‌کند. با وجود این ناکامی‌ها، موفقیت ماموریت‌های آینده، از جمله رزیلنس، گام مهمی در پیشرفت تلاش‌های خصوصی و بین‌المللی در زمینه کاوش ماه خواهد بود.
