دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق ایالات متحده، بار دیگر با پیشنهادی غیرمتعارف در صحنه بین‌المللی ظاهر شده است. در بحبوحه تداوم جنگ روسیه و اوکراین، او طرحی را مطرح کرده که به جای تمرکز صرف بر قطع خصومت‌ها، بر پتانسیل اقتصادی و سودآوری برای هر دو طرف تأکید دارد. طرح او، که اغلب با رویکرد معاملاتی او در تجارت و سیاست مقایسه می‌شود، به دنبال تبدیل منازعه به فرصتی برای توسعه اقتصادی است. این پیشنهاد، که جزئیات آن هنوز مبهم است، سوالات کلیدی را در مورد امکان سنجی، اخلاقیات و پیامدهای ژئوپلیتیکی آن مطرح می‌کند. آیا این یک راه حل عملی برای پایان دادن به جنگ است یا صرفاً یک مانور سیاسی دیگر؟
چشم انداز صلح ترامپ برای اوکراین و روسیه: معامله تجاری به جای میدان نبرد؟
دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده که همواره خود را به عنوان یک صلح ساز معرفی کرده است، اخیرا بارقه ای از امید را برای دستیابی به یک توافق صلح میان روسیه و اوکراین در آینده ای بسیار نزدیک روشن کرده است. او نه تنها ابراز امیدواری کرده که این درگیری طولانی به زودی پایان یابد، بلکه تصویری از دوران پس از جنگ را نیز ترسیم کرده است که در آن، تجارت و همکاری اقتصادی جایگزین خصومت ها می شود.
بر اساس گزارش های منتشر شده، ترامپ به صراحت بیان کرده است که انتظار دارد مسکو و کی یف بتوانند طی روز های آتی به یک نقطه مشترک برای پایان دادن به جنگ برسند. پیشنهاد ویژه او این است که هر دو کشور، پس از برقراری صلح، به جای ادامه مسیر تقابل، انرژی خود را بر توسعه روابط تجاری گسترده با ایالات متحده متمرکز کنند. این دیدگاه در ادامه اظهارات پیشین ترامپ و همچنین مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، مطرح می شود که پیشتر هشدار داده بودند اگر پیشرفت قابل توجهی در مذاکرات صلح حاصل نشود، واشنگتن ممکن است از نقش میانجی گرانه خود کناره گیری کند.
ترامپ روز یکشنبه در پلتفرم اجتماعی خود، تروث سوشال، نوشت: “بسیار امیدوارم که روسیه و اوکراین همین هفته به توافق دست پیدا کنند.” او در ادامه افزود: “در آن صورت، هر دو کشور می توانند وارد دوران جدیدی از تجارت بزرگ با ایالات متحده آمریکا شوند، کشوری که در مسیر شکوفایی قرار دارد، و از این طریق به ثروت دست یابند!” این اظهارات نشان دهنده تاکید ترامپ بر پتانسیل های اقتصادی به عنوان انگیزه ای برای پایان دادن به مناقشه است.
این خوش بینی در حالی بیان می شود که تلاش های قبلی برای آتش بس با موانع جدی روبرو شده اند. آتش بس سی ساعته ای که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، به مناسبت عید پاک ارتدوکس ها اعلام کرده بود، روز دوشنبه بدون تمدید به پایان رسید. کرملین رسما تایید کرد که برنامه ای برای ادامه آتش بس وجود ندارد و متاسفانه، هر دو طرف درگیر، یکدیگر را به نقض مکرر این آتش بس موقت متهم کرده اند. وزارت دفاع روسیه حتی از ثبت حدود ۱۳۰۰ مورد نقض آتش بس خبر داد که شامل حملات توپخانه ای و استفاده از پهپاد ها بوده است. این آمار به خوبی شکنندگی هرگونه توافق آتش بس و عمق بی اعتمادی میان طرفین را نشان می دهد.
از زمان آغاز دوره ریاست جمهوری خود در ماه ژانویه، ترامپ بار ها تاکید کرده است که تمایل دارد هرچه سریع تر به درگیری در اوکراین پایان دهد. تیم دیپلماتیک او به طور مداوم در حال رایزنی و رفت و آمد میان طرفین بوده است. یکی از نمود های این تلاش ها، برقراری یک توقف سی روزه در حملات به زیرساخت های انرژی در ماه گذشته بود. با این حال، این ابتکار نیز دیری نپایید و مسکو و کی یف به سرعت یکدیگر را به نقض تعهدات متهم کردند. این تجربیات ناموفق، پیچیدگی دستیابی به یک صلح پایدار را برجسته می کند.
به گزارش نشریه نیویورک پست، دولت آمریکا در نظر دارد طی روز های آینده، تصمیم نهایی خود را در مورد پیگیری یک “آتش بس کامل و فراگیر” اتخاذ کند. این گزارش که روز جمعه به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی منتشر شد، هدف از این مرحله را ارزیابی دقیق مواضع مسکو و کی یف از طریق مذاکرات مستقیم و بدون واسطه در مورد یک توافق احتمالی عنوان کرد. به نظر می رسد واشنگتن در حال سنجش میزان جدیت طرفین برای رسیدن به یک راه حل مسالمت آمیز است.
در همین راستا، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، هشدار داده است که اگر این دور از مذاکرات به شکست بینجامد، ممکن است ایالات متحده ابتکار عمل صلح را کنار بگذارد. او روز جمعه در جمع خبرنگاران گفت: “ما باید همین جا و همین حالا، طی چند روز آینده، مشخص کنیم که آیا این مسیر [مذاکره] عملی است یا خیر. اگر عملی نباشد، فکر می کنم باید به فکر مسیر دیگری باشیم.” او پیشنهاد کنونی آمریکا را به عنوان یک “چارچوب کلی” توصیف کرد اما از ارائه جزئیات بیشتر در مورد مفاد آن خودداری ورزید. ترامپ نیز بلافاصله از سخنان روبیو حمایت کرد و ضمن تاکید بر خواست واشنگتن برای حل و فصل مناقشه، اظهار داشت که “شانس خوبی برای حل مشکل” وجود دارد. این همسویی نشان می دهد که دولت آمریکا در حال بررسی گزینه های مختلف و آماده سازی برای سناریو های متفاوت است.
با این حال، مسیر صلح همچنان با موانع بزرگی روبروست. مسکو تاکید دارد که هرگونه توافق صلحی باید به “ریشه های اصلی” درگیری، از جمله نگرانی های امنیتی روسیه در قبال گسترش ناتو به سمت شرق و تمایل اوکراین برای پیوستن به این ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا، رسیدگی کند. علاوه بر این، ولادیمیر پوتین خواستار به رسمیت شناختن مرز های جدید روسیه توسط کی یف شده است؛ موضوعی که رهبران اوکراین تا کنون با قاطعیت آن را رد کرده اند و آن را نقض تمامیت ارضی خود می دانند. این اختلافات اساسی بر سر مسائل ژئوپلیتیکی و ارضی، همچنان بزرگترین مانع در راه صلح به شمار می روند.
ولادیمیر پوتین ماه گذشته نیز شروط دیگری را برای دستیابی به یک آتش بس واقعی مطرح کرده بود. به گزارش راشا تودی، او اعلام کرد که لازمه برقراری آتش بس پایدار، توقف ارسال تسلیحات از سوی کشور های غربی به اوکراین و همچنین عقب نشینی نیرو های اوکراینی از مناطقی است که روسیه آن ها را بخشی از خاک خود می داند. این شروط، از دیدگاه کی یف و حامیان غربی اش، غیر قابل قبول به نظر می رسند.
در همین حال، واسیلی نبنزیا، نماینده دائم روسیه در سازمان ملل متحد، روز پنجشنبه در گفتگو با خبرنگاران، چشم انداز برقراری یک آتش بس کامل در شرایط فعلی را “کاملا غیر واقعی” توصیف کرد. او غرب را متهم کرد که از مذاکرات صلح تنها به عنوان یک پوشش استفاده می کند تا فرصت لازم برای تسلیح مجدد نیرو های اوکراینی را فراهم آورد. این اظهارات نشان دهنده عمق بی اعتمادی و بدبینی روسیه نسبت به نیات غرب و اوکراین در روند مذاکرات است.
در نهایت، در حالی که دونالد ترامپ با نگاهی خوش بینانه به آینده ای نزدیک و امکان برقراری صلح و آغاز دوران تجارت می نگرد، واقعیت های میدانی و مواضع سرسختانه طرفین درگیر، چشم انداز دستیابی به یک توافق جامع و پایدار را همچنان در هاله ای از ابهام فرو برده است. تلاش های دیپلماتیک ادامه دارد، اما گذر زمان و عدم پیشرفت ملموس می تواند آمریکا را به سمت بازنگری در رویکرد میانجی گرانه خود سوق دهد و سرنوشت این درگیری را وارد مرحله جدیدی کند.
