صدای نرم و زنانه رضاشاه؛ داستانی درباره نگاه او به ژاپن
رضاشاه پهلوی، بنیان‌گذار سلسله پهلوی و نخستین شاه ایران در دوران نوین، شخصیت پیچیده و تأثیرگذاری در تاریخ معاصر ایران است. او در تاریخ خود، تنها به عنوان یک فرمانروا شناخته نمی‌شود، بلکه برخی جنبه‌های زندگی و شخصیت او نیز نیازمند بررسی و تحلیل است. یکی از این جنبه‌ها، نگاهی است که او به کشور ژاپن و تحولات آن داشت. این نگاه، به‌دلیل تغییرات اجتماعی و فرهنگی در جهان در آن زمان، به‌ویژه در آسیا و به تبع آن در ایران نمایانگر ابعاد خاصی از اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی رضاشاه است.
در خلال سلسله‌های قاجاریه، ایران در مواجهه با تحولات صنعتی و اجتماعی اروپا و سایر نقاط دنیا، با چالش‌های عمیقی مواجه بود. در این میان، رضاشاه با آگاهی از این چالش‌ها بر آن است تا تحولی کلی و بنیادین در ایران ایجاد کند. این تحولات به‌خصوص در عرصه‌های اقتصادی، نظامی، فرهنگی و اجتماعی نمود پیدا کرد. ژاپن، به عنوان یک کشور آسیایی که به سرعت توانسته بود خود را به یک قدرت نوظهور تبدیل کند، توجه رضاشاه را به خود جلب کرد.
یکی از نکات قابل توجه در نگاه رضاشاه به ژاپن، تأکید او بر مدرنیزاسیون و نوگرایی بود. وی به‌دلیل تلاش‌های ژاپن در عرصه صنعتی شدن و ارتقاء نظامی، از این کشور به عنوان الگویی برای ایران یاد می‌کرد. رضاشاه بر این اعتقاد بود که اگر ایران بخواهد در قرارگیری نوین جهانی سهمی داشته باشد، باید به سوی اصلاحات جدی برود. او خود را متعهد به ایجاد تحولاتی اساسی در ساختار اجتماعی و رسمی کشور می‌دانست و در این راستا، تسلط بر علوم و فناوری‌های نوین را ضروری می‌دانست.
بر اساس اسناد تاریخی، رضاشاه در سفر به کشورهای مختلف، به‌خصوص اروپا و آسیا، همواره در جستجوی الگوهای موفق برای توسعه و پیشرفت کشورش بود. وی با مطالعه تحولات ژاپن و چگونگی دستیابی این کشور به مدرنیته و توانایی نظامی و اقتصادی، تلاش می‌کرد از این تجربیات گرانبها بهره‌برداری کند. ژاپن، با استفاده از الگوهای غربی و همزمان حفظ هویت فرهنگی خود، توانسته بود در یک بازه زمانی کوتاه به توسعه قابل توجهی دست یابد و رضاشاه این ویژگی را در راستای واردکردن اصلاحات و شتاب‌دهی به فرآیند مدرنیزاسیون در ایران، مدنظر قرار داد.
مباحثات و گفت‌وگوهای صورت‌گرفته میان رضاشاه و مقامات ژاپنی، نشان از عزم و اراده جدی او برای برقراری روابط دیپلماتیک و اقتصادی با این کشور موفق دارد. او با تأسیس مؤسسات آموزشی و نظامی و الهام‌گیری از الگوهای ژاپنی سعی نمود تا بنیادهای جدیدی را برای توسعه ایران بنا کند. همچنین، کار به جایی رسید که در سال ۱۳۱۳ شمسی، قرارداد خرید ناو جنگی از ژاپن به امضا رسید که نشان‌دهنده جدیت رضاشاه در ایجاد یک نیروی دریایی مدرن بود.
علاوه‌بر این، تأسیس دانشکده‌های فنی و مهندسی در ایران که تقلیدی از سیستم آموزشی ژاپن بود، از دیگر اقداماتی بود که به‌منظور تربیت نیروی انسانی متخصص در راستای توسعه صنعتی و فناورانه صورت گرفت. رضاشاه به این باور داشت که تنها با ایجاد یک بستر علمی و فنی و تربیت نسل جوان می‌توان آینده روشنی را برای ایران رقم زد.
در نهایت، تحلیل نگاه رضاشاه به ژاپن و الگوبرداری او از موفقیت‌های این کشور، نمایانگر این نکته است که او دیدگاهی نوین نسبت به رویکردهای سنتی و محافظه‌کارانه داشت. او همواره در جستجوی راه‌های نوین برای بهبود وضعیت کشور و ارتقاء جایگاه ایران در عرصه جهانی بود. ازاین‌رو، قابل‌تأمل است که او چقدر تحت تأثیر موفقیت‌های کشورهای دیگر قرار گرفت و چگونه توانست با الگوگیری از آنها، تحولی عظیم در سرنوشت ایران رقم بزند.
این داستان، برهه‌ای از تاریخ ایران را در دورانی نشان می‌دهد که رضاشاه با صدای نرم و زنانه‌اش، در پی ایجاد تغییراتی در خط سیر تاریخ کشورش بود. نگاهی که نشان‌دهنده آگاهی و هوشمندی او در مواجهه با چالش‌های زمانه بود و تا به امروز تأثیرات آن در ساختارهای سیاسی و اجتماعی ایران را می‌توان مشاهده کرد.
