شیوع مرگبار وبا در سودان: بحران انسانی و نقش تغییرات اقلیمی
وخیمترین شیوع وبا در سالهای اخیر سودان
بر اساس بیانیه سازمان بینالمللی پزشکان بدون مرز (MSF) که در تاریخ ۱۴ اوت ۲۰۲۵ منتشر شد، مردم سودان درگیر بدترین شیوع بیماری وبا در سالهای اخیر هستند. آمارهای وزارت بهداشت سودان نشان میدهد از زمان اعلام رسمی شیوع این بیماری یک سال پیش، حدود ۱۰۰ هزار مورد مشکوک و بیش از ۲۴۰۰ مرگومیر گزارش شده است.
مکانیسم بیماریزایی وبا
باکتری آبزی ویبریو کلرا عامل این بیماری بسیار مسری است. هنگامی که انسان آب، مایعات یا مواد غذایی آلوده به این میکروارگانیسم را مصرف میکند، باکتری به روده کوچک وارد شده و سمومی آزاد میکند که باعث اسهال شدید، استفراغ و از دست دادن مایعات بدن میشود. در موارد حاد، این کمآبی میتواند به مرگ منجر شود.
کانون بحران و گسترش سریع
مرکز اصلی شیوع این بیماری در دارفور، غربیترین منطقه سودان قرار دارد، اما اکنون به سایر نقاط کشور و همسایگانش یعنی چاد و سودان جنوبی نیز گسترش یافته است. این در حالی است که صدها هزار نفر به دلیل جنگ داخلی جاری در سودان مجبور به ترک خانههای خود شدهاند.
شرایط اسفبار پناهندگان و کمبود امکانات
بسیاری از مردم به اردوگاهها و پناهگاههای موقت در مناطق امن پناه بردهاند، اما به گفته پزشکان بدون مرز، کمبود آب در این مناطق رعایت اصول بهداشتی مانند شستوشوی ظروف و مواد غذایی با آب تمیز را دشوار کرده است. در غیاب آب سالم، شرایط برای گسترش باکتری مهیاست.
سامیه دهب، ساکن اردوگاه آوارگان اوتاش، به MSF گزارش داد که مراکز درمانی در نیالا، شهری در دارفور، مملو از بیماران هستند: «در برخی مناطق آب وجود دارد، اما در برخی دیگر کیوسکهای آبرسانی یا دور هستند یا خالی. بعضی آبها شور هستند و ما آنها را نجوشانده مینوشیم، بدون اینکه مطمئن باشیم سالم هستند.»
عوامل محیطی تشدیدکننده شیوع
ریتا کولول، میکروبشناس محیطی از دانشگاه مریلند، کالج پارک، توضیح میدهد: «وقتی نارضایتی و تنش اجتماعی وجود دارد و این باعث آسیب، اختلال یا تداخل در تأمین آب و بهداشت میشود، شرایط برای فراوانی باکتری فراهم میشود.»
به گفته کولول، عوامل محیطی نقش مهمی در شیوع بیماری دارند. باکتری ویبریو در شرایط بارندگیهای سنگین و سیلها به سرعت تکثیر مییابد. بر اساس بیانیه پزشکان بدون مرز، «بارانهای شدید با آلوده کردن آب و آسیب به سیستمهای فاضلاب، بحران را تشدید میکنند.»
تغییرات اقلیمی و تشدید بحران
کولول شیوع کنونی را «زنجیرهای» از رویدادهای اجتماعی همراه با تغییرات اقلیمی میداند. تغییرات اقلیمی منجر به افزایش دمای هوا و آب میشود که محیطی ایدهآل برای رشد ویبریو ایجاد میکند. این عوامل در کنار هم محیطی را به وجود میآورند که به طور طبیعی باعث افزایش جمعیت باکتری شده و انتقال فردبهفرد بیماری را تشدید میکند.
آنتارپریت جوتلا، مهندس محیط زیست از دانشگاه فلوریدا، هشدار میدهد: «اگر شرایط ادامه یابد و زیرساختهای آب سالم و بهداشت وجود نداشته باشد، مردم چارهای جز مصرف آب آلوده نخواهند داشت.»
