در عصر حاضر، نور مصنوعی به جزء جدایی‌ناپذیر زندگی شهری تبدیل شده است. اما، استفاده بی‌رویه و غیراصولی از روشنایی، پدیده‌ای به نام “آلودگی نوری” را به وجود آورده که آثار مخرب آن، فراتر از اختلال در رصد آسمان شب، به محیط زیست و سلامت انسان‌ها نیز آسیب می‌رساند. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که نادیده گرفتن این آلودگی، می‌تواند منجر به افزایش ۱۰ درصدی روشنایی مصنوعی و انتشار ۲ میلیارد تُن کربن بیشتر در جو زمین شود. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف آلودگی نوری و هزینه‌های پنهان آن می‌پردازیم.
در آخرین شنبه ماه مارس (۹ فروردین ۱۴۰۴)، زمین برای ساعتی در سکوت و تاریکی فرو می‌رود تا به خود یادآوری کند که هنوز هم می‌توان در دل هیاهوی نورهای مصنوعی، ستاره‌ها را دید. این روز، «ساعت زمین» نام دارد؛ حرکتی نمادین برای جلب توجه جهانیان به آلودگی نوری و اثرات مخرب آن بر محیط زیست.
زمین در محاصره نورهای مصنوعی
هر سال، آلودگی نوری با سرعتی سرسام‌آور (۱۰ درصد) در حال افزایش است. نورهای مصنوعی شهرها، نه‌تنها آسمان شب را از زیبایی ستارگان محروم کرده، بلکه با مصرف بی‌رویه برق، سالانه حدود ۲ میلیارد تن دی‌اکسید کربن تولید می‌کنند. این میزان، معادل سه‌چهارم انتشار کربن از تمامی خودروها و کامیون‌های سبک در جهان است!
ساعت زمین؛ یک پیام جهانی
ساعت زمین، فرصتی است برای تأمل درباره سهم ما در حفظ سیاره‌ای که روزگاری آسمانی پر از شگفتی داشت. خاموش کردن چراغ‌ها در این شب، دعوتی است برای کاهش مصرف انرژی و آلودگی نوری، و گامی کوچک در جهت حفظ تعادل طبیعت.
آلودگی نوری، تهدیدی برای حیات
آلودگی نوری، علاوه بر پنهان کردن ستارگان، اثرات مخربی بر اکوسیستم دارد. نورهای مصنوعی، چرخه زندگی جانوران شب‌زی مانند کرم‌های شب‌تاب را مختل کرده و مهاجرت پرندگان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. همچنین، این نورها فتوسنتز گیاهان را دچار اختلال کرده و باعث دیر شکوفه زدن و خزان دیرهنگام درختان می‌شوند.
تلاش‌های جهانی برای کاهش آلودگی نوری
در سال‌های اخیر، تلاش‌های جهانی برای کاهش آلودگی نوری افزایش یافته است. ایجاد «پارک‌های آسمان تاریک»، با قوانین سختگیرانه برای کنترل نور مصنوعی، یکی از این اقدامات است. تاکنون، حدود ۲۲۰ پارک آسمان تاریک در سراسر جهان ایجاد شده که ۵ مورد از آن‌ها در خاورمیانه قرار دارند.
ایران و ساعت زمین
در ایران، ساعت زمین مصادف با تعطیلات نوروز است و شاید به همین دلیل، کمتر مورد توجه قرار گیرد. با این حال، شایسته است که در این روز، به اهمیت کاهش مصرف انرژی و آلودگی نوری توجه بیشتری نشان دهیم و با خاموش کردن چراغ‌های غیرضروری، به حفظ آسمان شب و محیط زیست کمک کنیم.
