راز ناخوشی فضانورد بازگشته؛ چرا سفر طولانی به فضا بدن را دگرگون می‌کند؟

بازگشت فضانوردان از ماموریت‌های طولانی‌مدت در فضا همواره با چالش‌هایی همراه بوده است. اخیراً، بدحالی یکی از فضانوردان ناسا پس از بازگشت به زمین، بار دیگر توجهات را به تاثیرات عمیق و گاه غیرمنتظره محیط بی‌وزنی بر بدن انسان جلب کرده است. بررسی‌ها برای یافتن علت دقیق این وضعیت آغاز شده، اما این رویداد یادآور پیچیدگی‌های سازگاری مجدد بدن با نیروی جاذبه زمین پس از تجربه شرایط منحصربه‌فرد فضا است و سوالات مهمی را در مورد سلامت و آمادگی فضانوردان برای ماموریت‌های آتی مطرح می‌کند.

پشت پرده چهره ناخوش فضا نورد ناسا پس از فرود: دان پتیت از چالش های بازگشت به زمین می گوید

بازگشت از فضا، سفری شگفت انگیز از بی وزنی به آغوش گرانش زمین، همواره با چالش های خاص خود برای فضا نوردان همراه بوده است. اخیرا تصاویری از دان پتیت، فضا نورد باتجربه ناسا، درست پس از فرودش در قزاقستان منتشر شد که در آن ها چهره ای رنگ پریده و حالتی ناخوش داشت. این تصاویر سوالاتی را در ذهن علاقه مندان به فضا ایجاد کرد: آیا اتفاقی برای او افتاده بود؟ چرا این فضا نورد که ماه ها در ایستگاه فضایی بین المللی اقامت داشت، اینقدر ناخوش احوال به نظر می رسید؟ خود دان پتیت در یک کنفرانس خبری به این سوالات پاسخ داد و شفاف سازی کرد.

حقیقت پشت ظاهر ناخوش: نبرد با گرانش

دان پتیت به همراه دو همکار روس خود، پس از اتمام موفقیت آمیز ماموریت هفت ماهه شان در ایستگاه فضایی بین المللی (ISS)، در تاریخ ۱۹ آوریل با کپسول سایوز روسی به زمین بازگشتند. فرود آن ها طبق برنامه در استپ های وسیع قزاقستان انجام شد. اما فیلم های اولیه پس از فرود، پتیت را در وضعیتی نشان می داد که به نظر می رسید به شدت بیمار است. پتیت در کنفرانس خبری که در مرکز فضایی جانسون ناسا در هیوستون برگزار شد، با صراحت گفت: “من خیلی خوب به نظر نمی رسیدم، چون واقعا حالم خیلی خوب نبود.” او توضیح داد که پس از فرود، دچار حالت تهوع بسیار شدیدی شده بود. این یک واکنش طبیعی بدن به بازگشت ناگهانی به میدان گرانش کامل زمین پس از ماه ها زندگی در شرایط بی وزنی است. بدن انسان در فضا خود را با نبودن جاذبه تطبیق می دهد و سیستم های مختلف، به خصوص سیستم تعادلی گوش داخلی (سیستم وستیبولار)، دچار تغییر می شوند. بازگشت به زمین، این سیستم ها را دوباره تحت فشار قرار می دهد و می تواند منجر به علائمی شبیه به بیماری حرکت شدید، از جمله سرگیجه، تهوع و حتی استفراغ شود. این پدیده که گاهی “سندرم سازگاری با فضا” در بازگشت نامیده می شود، برای بسیاری از فضا نوردان، به درجات مختلف، رخ می دهد.

حریم خصوصی در لحظات سخت

نکته جالبی که پتیت به آن اشاره کرد، این بود که چرا دوربین ها لحظات بدتر حال او، به خصوص استفراغ را ثبت نکرده بودند. این موضوع باعث نگرانی برخی بینندگان پخش زنده فرود شده بود که تصور می کردند شاید مسئله ای پنهان کاری می شود یا او به سرعت به مرکز درمانی منتقل شده است. پتیت این تصورات را رد کرد و توضیح داد که هیچ پنهان کاری در کار نبوده است. او گفت: “افرادی که دوربین ها را در دست داشتند، بسیار مودب بودند. آن ها وقتی دیدند من در چه وضعیتی هستم، دوربین را روی صورتم نگرفتند.” به گفته پتیت، تیم فیلم برداری با درک شرایط، به او کمی حریم خصوصی دادند. او افزود: “وقتی حالتان خیلی خوب نیست، آن ها صحنه را کات می کنند تا کمی حریم خصوصی به شما بدهند. چون بالاخره هیچ کس دوست ندارد وقتی در چنین شرایطی است، جلوی دوربین باشد.” این رفتار حرفه ای و انسانی تیم پوشش خبری، نشان دهنده احترام به فضا نورد در لحظات آسیب پذیری فیزیکی او بود.

واکنشی آشنا برای یک فضا نورد باتجربه

برای دان پتیت، این واکنش شدید به بازگشت به زمین، موضوع جدیدی نیست. این فضا نورد که چهار بار به فضا سفر کرده است، می گوید بدنش به طور کلی واکنش ضعیفی به قرار گرفتن دوباره در معرض نیروی کامل گرانش زمین نشان می دهد. او این تفاوت های فردی را اینگونه توصیف می کند: “بعضی افراد می توانند به راحتی از شاتل فضایی پیاده شوند و انگار نه انگار؛ آماده اند که بروند پیتزا بخورند و به فعالیت های عادی بپردازند.” اما برای او، حتی پس از ماموریت های کوتاه تر مانند یک پرواز ۱۶ روزه با شاتل فضایی، حس بازگشت به زمین مشابه حس بازگشت از یک ماموریت شش ماهه در ایستگاه فضایی بوده است. او تاکید می کند: “این فقط مربوط به فیزیولوژی خاص بدن من است.” این نشان می دهد که تجربه بازگشت به زمین می تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد و به عوامل ژنتیکی، فیزیولوژیکی و میزان سازگاری بدن هر فرد بستگی دارد. پتیت با پذیرش این ویژگی بدن خود، همواره برای چالش های پس از فرود آماده بوده است.

بهبودی و نگاه به آینده

خبر خوب این است که دان پتیت اعلام کرد در حال حاضر حالش کاملا خوب است و روند توان بخشی پس از فرود را که معمولا حدود یک ماه طول می کشد، به خوبی طی می کند. این دوره توان بخشی شامل تمرینات فیزیکی خاص برای بازگرداندن قدرت عضلانی، تراکم استخوان و تعادل بدن به حالت عادی است که در طول اقامت در فضا تحلیل رفته اند. اما آنچه بیش از همه در سخنان پتیت جلب توجه می کند، اشتیاق بی پایان او برای بازگشت دوباره به فضاست. این فضا نورد که به خاطر ثبت عکس های خیره کننده از زمین و فضا و همچنین خلاقیت هایش در انجام آزمایش های علمی و فنی در بی وزنی شهرت دارد، گفت اگر ناسا باز هم به او فرصت دهد، مشتاقانه سیاره ما را ترک خواهد کرد. او با اشاره به جان گلن، فضا نورد افسانه ای که در سن ۷۶ سالگی به فضا رفت، گفت: “به نظر می رسد که کاوشگر فضا بودن سرنوشت من در زندگی است و من آماده انجام آن هستم. می دانم جان گلن در ۷۶ سالگی پرواز کرد و من تنها ۷۰ سال دارم، بنابراین چند سال خوب دیگر پیش رو دارم.” او با لبخندی افزود: “می توانم تصور کنم که قبل از اینکه آماده بازنشستگی باشم، یک یا دو پرواز دیگر هم داشته باشم.” این روحیه خستگی ناپذیر و عشق به اکتشاف، نشان دهنده جوهره اصلی حرفه فضا نوردی است؛ پذیرش چالش ها و خطرات برای گسترش مرزهای دانش بشر.