رازهای ناگفته شامپانزهها: آیا جین گودال، بانوی پیشگام این اسرار را با خود به خاک سپرد؟
جین گودال، رفتارشناس و فعال محیط زیست برجسته، با پژوهشهای پیشگامانهاش در مورد شامپانزهها، مرز بین انسان و حیوان را برای همیشه تغییر داد. او که در سال ۱۹۶۰ قدم به جهان پر رمز و راز شامپانزهها در تانزانیا گذاشت، یافتههای شگفتانگیزی را برای جهانیان به ارمغان آورد. اما پس از درگذشت این دانشمند بزرگ در اکتبر ۲۰۲۴، این سوال مطرح میشود که آیا تمام دانش او درباره این موجودات شگفتانگیز، با او دفن شده است؟
میراث گودال در دنیای شامپانزهها
فعالیتهای گودال در سال 1960 در پارک ملی گومبه تانزانیا آغاز شد. او بدون هیچ آموزش آکادمیک رسمی، ماهها وقت خود را صرف مشاهده صبورانه شامپانزهها کرد و پس از گذشت 26 سال، کشفیاتی کرد که دنیای علم را تکان داد.
مهمترین یافتههای گودال چه بود؟
یکی از مهمترین کشفهای گودال، توانایی شامپانزهها در ساخت و استفاده از ابزار بود. این یافته، تصور دیرینه انسان از خود به عنوان تنها موجود ابزارساز را به چالش کشید.
شامپانزهها چگونه از ابزار استفاده میکنند؟
شامپانزهها شاخهها را برای بیرون آوردن موریانهها از لانههایشان به کار میبرند. این تصویر که شامپانزهها برای بیرون کشیدن موجودات از تپههای آشیانه از تهشاخههای آماده بهره میگیرند، تصور ابزارسازی مختص انسان را برای همیشه از بین برد. لوئیس لیکی، مربی او، این کشف را چنین اعلام کرد: «اکنون باید ابزار را از نو تعریف کنیم، انسان را از نو تعریف کنیم یا شامپانزهها را به عنوان انسان بپذیریم.»
گودال برای اولین بار نشان داد که شامپانزهها گوشت شکار میکنند و میخورند، رفتاری که قبلاً تصور میشد مختص انسانها باشد. مشاهدات او نشان داد که این موجودات باهوش، درست مانند انسانها، از خودخواهی، تفکر منطقی و احساسات پیچیده برخوردارند.
گودال، مدافع خستگیناپذیر طبیعت
گودال نهتنها یک دانشمند برجسته بود، بلکه یک فعال خستگیناپذیر در زمینه حفاظت از محیط زیست نیز بود. او در سال ۱۹۷۷ «مؤسسه جین گودال» را با هدف مطالعه و حفاظت از نخستیها و زیستگاههایشان تأسیس کرد. با گذشت زمان، این سازمان از یک محقق میدانی، به یک جنبش جهانی توانمندسازی جامعه تبدیل شد که تقریباً 30 سال است به حفظ محیط زیست و حیوانات میپردازد.
موسسه جین گودال با هدف مطالعه و حفاظت از نخستیها و زیستگاههایشان تأسیس شد و با گذشت زمان، از یک محقق میدانی، به یک فعال جهانی تبدیل شد. این سازمان نزدیک به ۳۰ سال است که در صف مقدم حفظ محیط زیست و حیوانات قرار دارد.
گودال همواره بر این باور بود که شکیبایی خارقالعاده، رمز موفقیتهایش است. او در گفتوگویی با نشریه نیوساینتیست گفته بود: «گاهی ناامید میشدم. شامپانزهها فرار میکردند و من مدتها تنها در میدان بودم. با خودم فکر میکردم چه دردسر بزرگی، چه بدشانسی. اما اگر دست کشیده بودم، هرگز خودم را نمیبخشیدم. نمیتوانستم با آن کنار بیایم.»
در سال 1986، او «موسسه جین گودال» را با هدف مطالعه و حفاظت از نخستیها و زیستگاههایشان تأسیس کرد. با گذشت زمان، او از یک محقق میدانی، به یک فعال محیط زیست بدل شد و در حدود سال 2000، تقریبا 30 سال است که این سازمان در صف مقدم حفظ محیط زیست و حیوانات قرار دارد.
گودال بارها تأکید کرده بود که شکیبایی خارقالعاده، رمز موفقیتهایش است. او در گفتوگویی با نشریه نیوساینتیست گفت: «گاهی ناامید میشدم. شامپانزهها فرار میکردند و من مدتها تنها در میدان بودم. با خودم فکر میکردم چه دردسر بزرگی، چه بدشانسی. اما اگر دست کشیده بودم، هرگز خودم را نمیبخشیدم. نمیتوانستم با آن کنار بیایم.»
درگذشت جین گودال، ضایعهای بزرگ برای جامعه علمی و فعالان محیط زیست است. اما میراث او، الهامبخش نسلهای آینده خواهد بود تا به کشف رازهای طبیعت و حفاظت از آن بپردازند.
