داستان ناگفته شکست «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» در مشهد | چرا این طرح به هدف نرسید؟
طرح «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» به‌عنوان یک ابتکار اجتماعی و زیست‌محیطی در شهر مشهد، با هدف کاهش آلودگی هوا، ترویج استفاده از حمل‌ونقل عمومی و تشویق شهروندان به پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری معرفی شد. اما با گذشت زمانی مشخص، این طرح نتوانست به اهداف خود دست یابد و به یکی از موضوعات بحث و بررسی در عرصه شهری تبدیل شد. در این مطلب، به بررسی دلایل این ناکامی پرداخته و جوانب مختلف این طرح را تحلیل خواهیم کرد.
تاریخچه و اهداف طرح «سه‌شنبه‌های بدون خودرو»
طرح «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» اولین بار در سال ۱۳۹۶ در مشهد اجرایی شد. هدف اصلی این طرح کاهش ترافیک، آلودگی هوا و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان بود. به‌منظور رسیدن به این اهداف، از شهروندان خواسته می‌شد تا در روزهای سه‌شنبه از خودروهای شخصی خود استفاده نکنند و به جای آن، از دوچرخه، پیاده‌روی یا حمل‌ونقل عمومی بهره ببرند. شهرداری مشهد با تبلیغات و فعالیت‌های مختلف به ترویج این طرح پرداخت و شهروندان را به شرکت در آن تشویق کرد.
وضعیت آلودگی هوا در مشهد
مشهد به‌عنوان دومین شهر بزرگ ایران با معضل آلودگی هوا مواجه است. آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر، شهروندان مشهد به‌طور مکرر با روزهای آلوده مواجه بوده و در نتیجه، طرح «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» می‌توانست به‌عنوان یک راهکار مؤثر مطرح شود. اما با وجود تمام تلاش‌ها، نتایج مورد انتظار حاصل نشد.
دلایل ناکامی طرح
عدم استقبال عمومی: یکی از مهم‌ترین عوامل ناکامی طرح عدم استقبال عمومی بود. اگرچه برخی از شهروندان به شرکت در این طرح پرداخته و از آن حمایت کردند، اما اکثریت جامعه به دلایل مختلفی مانند عادت به استفاده از خودرو، عدم اعتماد به حمل‌ونقل عمومی و کمبود امکانات دوچرخه‌سواری، از آن دور ماندند.
زیرساخت‌های ناکافی: برای موفقیت این‌گونه طرح‌ها، وجود زیرساخت‌های مناسب بسیار حیاتی است. در مشهد، عدم توسعه کافی در مسیرهای دوچرخه‌سواری و سیستم حمل‌ونقل عمومی موجب نگرانی شهروندان و عدم تمایل آن‌ها به استفاده از این گزینه‌ها شده است. بسیاری از مناطق مشهد فاقد مسیرهای امن برای دوچرخه‌سواران بوده و این امر منجر به کاهش اعتماد به این شیوه‌های حمل‌ونقل شده است.
نقص در تبلیغات و اطلاع‌رسانی: اگرچه شهرداری مشهد به تبلیغ طرح «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» پرداخته بود، اما به‌نظر می‌رسد که این تبلیغات در سطح کافی نبود و نتوانست عموم مردم را به‌طور مؤثر جذب کند. همچنین، عدم اطلاع‌رسانی مداوم و کافی در مورد مزایا و اهمیت این طرح به شهروندان، به کاهش مشارکت آن‌ها منجر شد.
عوامل فرهنگی: فرهنگ استفاده از خودرو به‌عنوان یک نماد اجتماعی در ایران، به‌ویژه در شهرهای بزرگ همچون مشهد، یکی دیگر از دلایل ناکامی طرح بود. بسیاری از مردم ممکن است استفاده از خودرو را راحت‌تر و سریع‌تر بدانند و این موضوع تمایل آن‌ها به تغییر عادات را کاهش داده است.
- مدیریت ناکارآمد: مدیریت ناکارآمد و نبود هماهنگی بین نهادهای مختلف نیز بر این مسئله تأثیر گذاشته است. برای اجرای موفق این طرح، همکاری نهادهای مختلف مانند حمل‌ونقل، شهرداری و پلیس ضروری است. عدم وجود یک برنامه منسجم و هماهنگی بین این نهادها، از عوامل مؤثر در شکست طرح به شمار می‌رود.
نتیجه‌گیری
طرح «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» در مشهد به‌عنوان یک ابتکار مثبت در راستای کاهش آلودگی و ترافیک، به دلایلی متعددی از جمله عدم استقبال عمومی، ناکافی بودن زیرساخت‌ها، نقص در اطلاع‌رسانی و عوامل فرهنگی شکست خورد. بازنگری در راهکارها و تلاش برای بهبود زیرساخت‌های لازم، از جمله مسائلی است که باید به آن توجه بیشتری شود تا در آینده بتوان به موفقیت‌هایی در این زمینه دست یافت.
