خواب بیکیفیت شما، گنجینهای از اسرار: هشدار زودهنگام مغز درباره پارکینسون یا زوال عقل لویی
آیا تا به حال به این فکر کردهاید که کیفیت خواب شما میتواند پنجرهای به سلامت مغزتان در آینده باشد؟ اگر دچار اختلال خواب REM هستید، ممکن است مغزتان سالها پیش از بروز بیماریهای نورودژنراتیو جدی مانند پارکینسون یا زوال عقل با اجسام لویی (DLB) به شما هشدار میدهد. یافتههای دو مطالعه بینالمللی پیشگامانه نشان میدهد که نشانگرهای زیستی مغزی میتوانند پیشبینی کنند کدام افراد مبتلا به اختلال رفتاری خواب REM جداگانه (iRBD) به این بیماریها مبتلا خواهند شد.
این اکتشافات حاصل بزرگترین مطالعات تصویربرداری است که تاکنون بر روی بیماران با اختلال iRBD تایید شده انجام شده و راه را برای تشخیص زودهنگام، نظارت هدفمند و درمانهای پیشگیرانه، پیش از وقوع آسیبهای برگشتناپذیر مغزی هموار میکند.
اختلال رفتاری خواب REM (iRBD): نشانه هشداردهنده عصبی
تیمی بینالمللی از محققان به سرپرستی پروفسور پزشکی دانشگاه مونترال، دکتر “شیدی راحایل”، به یک پیشرفت بزرگ در پیشبینی بیماریهای نورودژنراتیو دست یافتهاند. به لطف دو مطالعه مکمل دانشگاه مونترال (UdeM)، دانشمندان اکنون قادرند سالها پیش از بروز، مشخص کنند کدام افراد مبتلا به یک اختلال خواب خاص به بیماری پارکینسون یا زوال عقل با اجسام لویی (DLB) دچار خواهند شد.
این مطالعات بر روی اختلال رفتاری خواب REM جداگانه (iRBD) متمرکز شدهاند؛ وضعیتی که در آن افراد در خواب فریاد میزنند، دست و پا میزنند یا رؤیاهای خود را به نمایش میگذارند، گاهی اوقات آنقدر با خشونت که ممکن است به شریک خواب خود آسیب برسانند. دکتر “راحایل”، نوروپسیکولوژیست و محقق در مرکز تحقیقات پیشرفته پزشکی خواب در بیمارستان ساکرهکور مونترال، میگوید: «این تنها یک خواب بیقرار نیست، بلکه یک نشانه هشداردهنده عصبی است.»
تقریباً ۹۰ درصد افراد مبتلا به این اختلال خواب در نهایت به بیماری پارکینسون یا زوال عقل با اجسام لویی مبتلا میشوند. با این حال، تا به امروز مشخص نبود که کدام بیماری و در چه زمانی رخ خواهد داد.
اولین نشانگر زیستی: پیشبینی پارکینسون
اولین مطالعه، به رهبری دانشجوی دکترا در علوم اعصاب دانشگاه مونترال، “ویولت ایرال”، و در تاریخ ۱۶ سپتامبر در مجله Neurology منتشر شد. این مطالعه شامل ۴۲۸ شرکتکننده از پنج کشور کانادا، ایالات متحده، فرانسه، بریتانیا و جمهوری چک بود.
این تحقیق سیستم گلیمفاتیک مغز را بررسی کرد؛ شبکهای که در طول خواب ضایعات متابولیکی، از جمله پروتئینهای مرتبط با نورودژنراسیون، را پاکسازی میکند. وقتی این سیستم دچار اختلال میشود، ضایعات تجمع یافته و به طور بالقوه باعث بروز بیماریهایی مانند پارکینسون میشوند.
با استفاده از یک تکنیک پیشرفته MRI به نام DTI-ALPS، محققان گردش مایع را در مناطق خاصی از مغز ۲۵۰ بیمار مبتلا به iRBD و ۱۷۸ فرد کنترل سالم، با میانگین پیگیری شش ساله، اندازهگیری کردند. یافته کلیدی این بود: بیمارانی که شاخص DTI-ALPS پایینتری در نیمکره چپ مغز خود داشتند (که نشاندهنده کاهش گردش مایع است)، ۲.۴ برابر بیشتر در سالهای بعدی به بیماری پارکینسون مبتلا شدند. چنین ارتباطی برای زوال عقل با اجسام لویی یافت نشد.
“ایرال” توضیح میدهد: «این عدم تقارن، آینهای از آنچه که ما به صورت بالینی در پارکینسون اولیه میبینیم است، جایی که علائم حرکتی اغلب از یک سمت بدن شروع میشوند – این میتواند نشاندهنده اولین مرحله بیماری باشد.» این اولین شواهد است که نشان میدهد عملکرد گلیمفاتیک، آنگونه که توسط MRI اندازهگیری میشود، میتواند پیشرفت به پارکینسون را پیشبینی کند و این بزرگترین مطالعه بینالمللی است که تاکنون در این زمینه در میان بیماران با اختلال خواب REM تایید شده با پلیسومنوگرافی انجام شده است.
دومین نشانگر زیستی: پیشبینی زوال عقل با اجسام لویی (DLB)
دومین مطالعه، به رهبری دانشجوی دکترا در نوروپسیکولوژی دانشگاه مونترال، “سلین حداد”، و در تاریخ ۱۹ سپتامبر در مجله Alzheimer’s & Dementia منتشر شد. این مطالعه بر روی ۴۳۸ شرکتکننده از همان پنج کشوری که در مطالعه اول بودند، تمرکز داشت.
این تحقیق رویکرد متفاوتی برای پیشبینی شروع DLB اتخاذ کرد؛ وضعیتی که علائم پارکینسونی (لرزش، سفتی) و علائم شبیه آلزایمر (اختلال شناختی، گیجی، توهم) را ترکیب میکند. این دومین زوال عقل دژنراتیو شایع پس از آلزایمر است.
محققان میزان “آب آزاد” را اندازهگیری کردند – آبی که توسط سلولهای مغزی محدود نشده و میتواند آزادانه بین آنها جریان یابد – در هسته بازال ماینرت (basal nucleus of Meynert)، یک منطقه کلیدی برای تفکر و استدلال. این آب آزاد نشانهای از تغییرات میکروسکوپی اولیه، مانند التهاب یا از دست دادن سلول، است و به عنوان یک نشانگر غیرمستقیم از تخریب عصبی عمل میکند.
پس از یک پیگیری متوسط ۸.۴ ساله، نتایج خیرهکننده بود: افرادی که به DLB مبتلا شدند، سطوح به طور قابل توجهی بالاتری از آب آزاد در این منطقه مغزی داشتند، که احتمال تبدیل آنها به این شکل از زوال عقل را هشت برابر افزایش میداد. این روش حساستر از رویکردهای سنتی مبتنی بر آتروفی مغز عمل کرد. “حداد” میگوید: «آنچه شگفتانگیز است این است که این نشانگر تغییرات بسیار اولیه را – حتی پیش از بروز علائم – تشخیص میدهد.»
به سوی پزشکی دقیق
این مطالعات، بزرگترین تحقیقات تصویربرداری بینالمللی هستند که تاکنون بر روی بیماران با اختلال iRBD تایید شده با پلیسومنوگرافی انجام شدهاند و راه را برای آزمایشهای غربالگری شخصیسازی شده برای پیشبینی اینکه کدام بیماری پیش از ظهور علائم بروز خواهد کرد، هموار میکنند.
محققان میگویند که پزشکان قادر خواهند بود نظارت پزشکی را متناسب با مسیر هر بیمار تنظیم کنند و کارآزماییهای بالینی را برای درمانهای پیشگیرانه هدف قرار دهند. آنها اضافه میکنند که مدل مداخله زودهنگام آنها میتواند مراقبت از بیماریهای نورودژنراتیو را با پرداختن به آنها پیش از وقوع آسیبهای برگشتناپذیر، متحول کند.
دکتر “راحایل” بیان میکند: «ما قبلاً میدانستیم که اختلال رفتاری خواب REM جداگانه یک نشانه هشداردهنده برای این بیماریها است. آنچه نمیدانستیم این بود که چه کسی به چه چیزی مبتلا خواهد شد. به لطف این مطالعات مکمل، اکنون ابزارهایی برای پیشبینی بهتر و شخصیسازی مراقبتها داریم.»
درباره اخبار این تحقیقات خواب و بیماری پارکینسون
نویسنده خبر: جولی گازایل
منبع: دانشگاه مونترال
تماس: جولی گازایل – دانشگاه مونترال
تصویر: تصویر به Neuroscience News تعلق دارد.
تحقیق اصلی: دسترسی آزاد
عنوان مقاله اصلی: DTI-ALPS associates with differential phenoconversion in patients with isolated REM sleep behaviour disorder: a multicenter MRI study
نویسندگان: شیدی راحایل و همکاران.
نشریه: Neurology
