توسعه و گسترش شبکه حمل و نقل عمومی، به ویژه مترو، به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی شهروندان، همواره از اولویت‌های دولت‌ها بوده است. در همین راستا، طرح ملی‌سازی ناوگان مترو به عنوان یک گام راهبردی و بلندمدت با هدف خودکفایی در تولید و تامین تجهیزات این حوزه، در کنار برنامه افتتاح ماهانه ایستگاه‌های جدید در شهرهای مختلف کشور، نویدبخش تحولی چشمگیر در عرصه حمل و نقل ریلی شهری است. این دو رویکرد مکمل، ضمن تقویت بنیان‌های صنعتی کشور و ایجاد اشتغال، دسترسی آسان‌تر و سریع‌تر شهروندان به نقاط مختلف شهری را فراهم آورده و نقش بسزایی در کاهش ترافیک، آلودگی هوا و صرفه‌جویی در زمان و هزینه ایاب و ذهاب خواهد داشت.
انقلاب در حمل و نقل پایتخت: از قطار ملی و تکمیل مترو تا ورود تراموا؛ تهران به سوی هوای پاک‌تر و ترافیک روان‌تر
شهر تهران در آستانه تحولات بزرگی در سیستم حمل و نقل عمومی خود قرار دارد. سخنگوی شهرداری تهران، عبدالمطهر محمدخانی، از برنامه‌های گسترده‌ای خبر داده است که هدف آن نه تنها بهبود تردد شهروندان، بلکه ساختن شهری پایدارتر، با هوای پاک‌تر و سازگارتر با محیط زیست است. این برنامه‌ها بر توسعه ناوگان حمل و نقل پاک، گسترش زیرساخت‌های موجود به‌ویژه شبکه مترو، و معرفی راهکارهای نوین مانند تراموا متمرکز شده‌اند.
تکمیل خطوط مترو؛ ستون فقرات حمل و نقل تهران
یکی از اصلی‌ترین اولویت‌های شهرداری، تکمیل هرچه سریع‌تر خطوط هفت‌گانه مترو و رفع نواقص موجود تا پایان سال ۱۴۰۴ (حدود مارس ۲۰۲۶) است. محمدخانی تأکید کرد که تیم‌های شهرداری به‌صورت شبانه‌روزی در تلاش‌اند تا این هدف مهم را محقق سازند. بخشی از این برنامه شامل بهره‌برداری از ۷ ایستگاه باقیمانده در خطوط ۶ و ۷ تا پایان سال ۱۴۰۴ است، البته تحقق کامل این هدف منوط به تأمین به‌موقع اعتبارات لازم خواهد بود.
شهرداری با اتخاذ رویکردی پویا، در نظر دارد تقریباً هر ماه شاهد یک رویداد مثبت در شبکه مترو باشد؛ این رویدادها می‌تواند شامل افتتاح ایستگاه‌های کاملاً جدید، گشایش ورودی‌های اضافی برای ایستگاه‌های موجود جهت تسهیل دسترسی، یا پیشرفت در توسعه و امتداد خطوط باشد. هدف نهایی از این افتتاح‌های مستمر، آسان‌تر کردن دسترسی شهروندان به تمام نقاط شهر و در نتیجه، افزایش چشمگیر سهم حمل و نقل عمومی در جابجایی‌های روزانه مردم است. شهرداری مصمم است از تمام ظرفیت‌ها برای ترغیب شهروندان به استفاده بیشتر از مترو و اتوبوس استفاده کند.
ایستگاه‌های جدید در خطوط ۶ و ۷؛ گسترش دسترسی
در راستای تکمیل خطوط، ایستگاه‌های متعددی در خطوط ۶ و ۷ اخیراً به بهره‌برداری رسیده‌اند یا در شرف افتتاح هستند. ایستگاه‌هایی که طبق برنامه در سال گذشته (۱۴۰۳) یا اوایل سال جاری (۱۴۰۴) وارد مدار بهره‌برداری شده یا می‌شوند عبارتند از:
ورزشگاه تختی (خط ۷): این ایستگاه که در خرداد ماه به بهره‌برداری رسیده یا می‌رسد، با طول ۳۸۸ متر، عنوان بزرگ‌ترین ایستگاه متروی تهران را یدک می‌کشد. این ایستگاه عظیم در عمق ۲۸ متری زمین ساخته شده و طول سکوی آن ۱۶۰ متر است. با پیشرفت فیزیکی قابل توجه (۸۵ درصد در زمان اعلام)، مراحل نازک‌کاری و ریل‌گذاری آن در حال انجام بوده و پیش‌بینی می‌شود روزانه ظرفیت پذیرش ۲۰ هزار مسافر را داشته باشد.
سرباز (خط ۶): این ایستگاه که در مجاورت ایستگاه شهید صیاد شیرازی قرار دارد، در عمق حدود ۲۰ متری با سکویی به طول ۱۴۰ متر ساخته شده است. با پیشرفت ساختمانی ۷۵ درصدی و تجهیزاتی ۴۵ درصدی (در زمان اعلام)، و با تأمین و نصب پله‌برقی‌ها، این ایستگاه نیز آماده خدمت‌رسانی به شهروندان می‌شود.
مریم مقدس / استاد نجات‌اللهی (خط ۶): این ایستگاه که نام آن به دلیل نزدیکی به کلیسای سرکیس مقدس انتخاب شده، دارای معماری خاص و منحصربه‌فردی است. در عمق ۳۲ متری زمین واقع شده و سکویی به طول ۱۴۰ متر دارد. با پیشرفت ساختمانی و تجهیزاتی بیش از ۸۰ درصد و نصب هواسازها و پله‌های برقی، این ایستگاه نیز به زودی به شبکه افزوده می‌شود.
ایستگاه‌های جنوبی خط ۶: ایستگاه‌های میدان چشمه علی، ابن بابویه، میدان حضرت عبدالعظیم (ع)، و حرم حضرت عبدالعظیم (ع) نیز طبق برنامه در ماه‌های پایانی سال گذشته (اسفند ۱۴۰۳) به بهره‌برداری رسیده‌اند تا دسترسی ساکنان جنوب تهران به شبکه مترو را تسهیل کنند.
ورود قطارهای ملی؛ نماد خودکفایی و افزایش ظرفیت
محمدخانی همچنین به ورود تدریجی قطارهای ملی به ناوگان متروی تهران اشاره کرد. طبق اعلام قبلی، سه رام از این قطارهای ساخت داخل تا تیرماه سال گذشته (۱۴۰۳) آماده تحویل بودند و به‌تدریج وارد چرخه خدمت‌رسانی می‌شوند. این قطارها که با دانش و توان متخصصان ایرانی طراحی و ساخته شده‌اند، گامی بلند در مسیر خودکفایی کشور در صنعت حمل و نقل ریلی به شمار می‌روند. ورود این قطارها نه تنها وابستگی به خارج را کاهش می‌دهد، بلکه با افزایش تعداد قطارهای فعال، به افزایش ظرفیت جابجایی مسافر، کاهش سرفاصله حرکت قطارها و در نتیجه بهبود کیفیت خدمات مترو کمک شایانی می‌کند.
تراموا؛ راهکاری نوین و پاک برای پایتخت
شهرداری تهران تنها به توسعه مترو اکتفا نکرده و به دنبال راه‌حل‌های نوین و پاک نیز هست. در همین راستا، لایحه‌ای برای ایجاد خطوط تراموا در تهران تهیه شده که به زودی برای بررسی و تصویب به شورای اسلامی شهر تهران ارائه خواهد شد. در صورت موافقت شورا، مقدمات لازم برای ورود ۳۲ دستگاه تراموا به پایتخت فراهم خواهد شد.
تراموا به‌عنوان یک وسیله حمل و نقل عمومی پاک با آلایندگی صفر، می‌تواند نقش مکمل مهمی در کنار مترو و اتوبوس ایفا کند. این وسیله نقلیه به‌ویژه برای مسیرهای پرترددی که امکان ساخت مترو در آن‌ها وجود ندارد یا توجیه اقتصادی کمتری دارد، گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شود. پیش‌بینی می‌شود راه‌اندازی خطوط تراموا به کاهش ترافیک، کاهش آلودگی هوا و ایجاد محیط زیستی سالم‌تر در پایتخت کمک کند.
چشم‌انداز تهران ۲۰۲۵؛ نویدبخش آینده‌ای بهتر
تمام این اقدامات بخشی از چشم‌انداز بزرگ‌تر “تهران ۲۰۲۵” است که هدف اصلی آن ایجاد تحولات عمده در حمل و نقل عمومی با تمرکز بر کاهش آلودگی هوا و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان است. با توجه به مشکل مزمن آلودگی هوا در تهران و اثرات زیان‌بار آن بر سلامت ساکنان، به‌روزرسانی و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی در اولویت قرار گرفته است. هدف نهایی، تشویق هرچه بیشتر مردم به استفاده از وسایل نقلیه عمومی به جای خودروهای شخصی است.
سخنگوی شهرداری تهران ابراز امیدواری کرد که با گسترش شبکه مترو، ورود قطارهای جدید، نوسازی ناوگان اتوبوسرانی (با تمرکز بر اتوبوس‌های برقی) و افزودن گزینه‌هایی مانند تراموا، جذابیت استفاده از حمل و نقل عمومی افزایش یافته و شهروندان بیشتری به استفاده از آن ترغیب شوند. این تغییر الگو نه تنها به داشتن هوای پاک‌تر و خیابان‌های خلوت‌تر کمک می‌کند، بلکه گامی اساسی در جهت ساختن تهرانی زیست‌پذیرتر برای همه ساکنان آن خواهد بود.
