موضوع مذاکرات ایران و آمریکا، همواره یکی از مسائل پیچیده و مورد توجه در عرصه بین‌المللی بوده است. در شرایط کنونی، با توجه به تحولات مختلف، بحث پیرامون نحوه و سطح این مذاکرات، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. ایران همواره تأکید کرده که هرگونه مذاکره‌ای باید بر اساس احترام متقابل و برابری حقوق صورت گیرد. در صورتی که این شرایط فراهم شود، احتمال تبدیل مذاکرات غیرمستقیم به مذاکرات مستقیم وجود خواهد داشت. در این گزارش، به بررسی دیدگاه‌های ایران و تحلیل شرایط موجود می‌پردازیم.
استاد ژئوپلیتیک: مذاکرات ایران و آمریکا بُرد-بُرد است؛ چراغ سبز برای دیدار مستقیم در عمان!
عبدالرضا فرجی‌راد، استاد برجسته ژئوپلیتیک دانشگاه، ضمن ابراز خوش‌بینی نسبت به روند گفت‌وگوهای غیرمستقیم پیش روی ایران و ایالات متحده آمریکا در عمان، معتقد است که در صورت احساس برابری در مذاکرات از سوی طرف ایرانی و رفع نگرانی‌های منطقی در مورد برنامه هسته‌ای، احتمال برگزاری مذاکرات مستقیم میان دو کشور نیز دور از انتظار نخواهد بود.
فرجی‌راد در تحلیل خود از مذاکرات غیرمستقیمی که قرار است از شنبه آینده در کشور عمان آغاز شود، اظهار داشت: با توجه به قطعی شدن آغاز این گفت‌وگوها، شخصاً نسبت به روند آن خوش‌بین هستم و به نظر می‌رسد که دورهای اول و دوم مذاکرات به صورت غیرمستقیم برگزار شود. با این حال، اگر هیئت مذاکره‌کننده ایرانی این اطمینان را حاصل کند که طرف آمریکایی با رویکردی برابر و توام با احترام متقابل در مذاکرات حاضر شده و نگرانی‌های غیرموجهی در خصوص برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران ندارد، می‌توان انتظار داشت که این گفت‌وگوها در مراحل بعدی به مذاکرات مستقیم ارتقا یابد.
این دیپلمات پیشین کشورمان با اشاره به اظهارات اخیر دونالد ترامپ در رسانه‌ها تصریح کرد: آنچه از سخنان ترامپ در رسانه‌ها منتشر شده، در واقع برداشت شخصی او از وضعیت است و نمی‌توان آن را لزوماً یک دروغ تلقی کرد. به نظر می‌رسد که ترامپ نیز به دنبال رفع نگرانی‌های موجود است و بر همین اساس، مذاکراتی که میان وزیر امور خارجه محترم کشورمان و ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور غرب آسیا، انجام خواهد شد، احتمالاً پس از دیدار روز شنبه نیز به صورت مستمر پیگیری شود.
قدرت مانور نتانیاهو در داخل آمریکا محدود است
فرجی‌راد در ادامه تحلیل خود به موضوع کارشکنی‌های احتمالی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، در روند مذاکرات ایران و آمریکا پرداخت و اظهار داشت: اسرائیل همواره در طول سال‌های گذشته تلاش کرده است تا در مسیر هرگونه توافق میان ایران و آمریکا سنگ‌اندازی کند و خواسته اصلی نتانیاهو نیز همواره برچیده شدن کامل فناوری هسته‌ای ایران بوده است. باید این واقعیت را در نظر داشته باشیم که نتانیاهو از دونالد ترامپ هراس دارد و اقداماتی که او پیش از این و حتی در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما در ارتباط با موضوع هسته‌ای ایران انجام داد، عمدتاً با هدف ایجاد اختلاف و کارشکنی در روند دیپلماسی صورت می‌گرفت.
این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه افزود: اما در شرایط فعلی، به نظر نمی‌رسد که نتانیاهو از قدرت مانور چندانی برای اعمال نفوذ در روند مذاکرات برخوردار باشد. او هم در داخل سرزمین‌های اشغالی با مشکلات عدیده‌ای روبرو است و هم به خوبی می‌داند که ترامپ دیدگاه مثبتی نسبت به او ندارد و بارها به دلایل مختلف مواضع منفی خود را به صورت مستقیم و غیرمستقیم در رابطه با نتانیاهو ابراز کرده است.
فرجی‌راد با اشاره به اکثریت جمهوری‌خواهان در کنگره آمریکا و همسویی نسبی آن‌ها با ترامپ گفت: از آنجایی که اکثریت قابل توجهی از نمایندگان کنگره با دونالد ترامپ همسو هستند، قدرت مانور نتانیاهو در داخل ساختار سیاسی آمریکا چندان زیاد نیست. بر همین اساس، اقدامی که ترامپ در خصوص سفر آتی نتانیاهو به آمریکا انجام داد و این سفر زودتر از موعد مقرر صورت گرفت، به نوعی احضار او تلقی می‌شود. به نظر می‌رسد که ترامپ قصد داشت به نتانیاهو این پیام را منتقل کند که مذاکرات ایران و آمریکا در روز شنبه انجام خواهد شد و این مذاکرات برای دولت آمریکا مطلوب است و آن‌ها نیز باید در جریان جزئیات آن قرار بگیرند.
پیام غیرمستقیم ترامپ به نتانیاهو: کارشکنی ممنوع!
فرجی‌راد خاطرنشان کرد: در واقع، به نظر می‌رسد که ترامپ به طور غیرمستقیم به نتانیاهو این موضوع را تفهیم کرده است که نباید در روند این مذاکرات کارشکنی کند. حتی لغو کنفرانس مطبوعاتی از پیش اعلام شده میان ترامپ و نتانیاهو نیز احتمالاً با همین هدف صورت گرفت تا نتانیاهو فرصت چندانی برای اظهارنظرهای مداخله‌جویانه نداشته باشد و تنها در همان محدوده مورد نظر طرف آمریکایی به یکی دو سوال پاسخ دهد.
وی در پایان تاکید کرد: به نظر می‌رسد که ترامپ تلاش کرده است تا فضا را به گونه‌ای مدیریت کند که هیچ‌گونه خدشه‌ای در روند مذاکرات ایران و آمریکا ایجاد نشود و این احساس در طرف ایرانی به وجود نیاید که رژیم صهیونیستی نقش اساسی و تعیین‌کننده‌ای در این مذاکرات ایفا می‌کند. این رویکرد می‌تواند زمینه را برای پیشرفت مذاکرات و دستیابی به یک توافق احتمالی فراهم کند.
