مسعود پزشکیان، نماینده مجلس و فعال سیاسی، در اظهاراتی صریح، رویکرد انتقال مشکلات و معضلات تهران به استان‌های همجوار را مورد انتقاد قرار داد و تاکید کرد که برای حل این بحران‌ها، نیازمند مدیریت یکپارچه و نگاهی فراتر از مرزهای پایتخت هستیم. او معتقد است که پنهان کردن مشکلات در پشت مرزهای جغرافیایی، تنها به تشدید بحران و ایجاد مشکلات جدید برای سایر استان‌ها منجر می‌شود.
چالش تمرکز در پایتخت: نگاهی به برنامه دولت برای آینده تهران و استان های همجوار
مسئله پیچیده و چند لایه تمرکز بیش از حد جمعیت، امکانات و منابع در تهران، پایتخت ایران، سال هاست که به یکی از دغدغه های اصلی مدیران و شهروندان تبدیل شده است. این تمرکز افسار گسیخته، مشکلات عدیده ای از جمله ترافیک سنگین، آلودگی هوا، کمبود مسکن، فشار بر زیرساخت ها و کاهش کیفیت زندگی را به همراه داشته است. در همین راستا، دولت در اقدامی جدید، نشستی را برای ساماندهی وضعیت پایتخت برگزار کرده است. این نشست که به ریاست مسعود پزشکیان، رئیس جمهور، و با حضور مسئولان و نمایندگان دستگاه های مرتبط برگزار شد، نشان دهنده عزم جدی برای مواجهه با این چالش بزرگ است. هدف اصلی، یافتن راهکارهایی عملی برای تمرکز زدایی و ایجاد توسعه ای متوازن تر نه تنها در تهران بلکه با در نظر گرفتن مناطق پیرامونی است.
گزارشی نگران کننده از وضعیت تمرکز در تهران
در این جلسه مهم، گزارش مفصلی از روندهایی که به تشدید تمرکز در مجموعه شهری پایتخت منجر شده، و همچنین برنامه های پیشنهادی برای اقدام در جهت تمرکز زدایی و ساماندهی این وضعیت ارائه گردید. نکته قابل تامل در این گزارش آن بود که اگرچه بسیاری از کلان شهر های بزرگ در جهان با مشکل تراکم بالای جمعیت دست و پنجه نرم می کنند، اما روند عمومی در بیشتر این شهر ها به سمت کاهش تراکم یا کنترل آن است، در حالی که این روند در استان تهران متاسفانه همچنان افزایشی گزارش شده است. این موضوع زنگ خطری جدی برای آینده پایتخت و لزوم اتخاذ تدابیر فوری و کارآمد را بیش از پیش نمایان می سازد.
گزارش ارائه شده با استناد به آمار ها و داده های متعدد و متنوع، به تشریح عوامل موثر در ایجاد این روند نامطلوب پرداخت. از جمله این عوامل می توان به حجم بسیار بالای گردش مالی در تهران و تمرکز بی سابقه کانون های فرصت های شغلی در این شهر اشاره کرد. این جاذبه های اقتصادی، اجتماعی و خدماتی، تهران را به مقصدی برای مهاجرت از سایر نقاط کشور تبدیل کرده و بر بار مشکلات آن افزوده است. در ادامه این گزارش، راهکارهایی در زمینه های مختلف از جمله تمرکز زدایی از فعالیت های دولتی و اقتصادی، کنترل تراکم ساخت و ساز، و ساماندهی کلی به منظور متوقف کردن و در نهایت معکوس نمودن روند تمرکز جمعیت در استان تهران پیشنهاد شد. این راهکارها نیازمند بررسی دقیق و اجرای هماهنگ توسط تمامی دستگاه های ذیربط هستند تا بتوانند به نتایج ملموس منجر شوند.
دیدگاه رئیس جمهور: نیاز به آمار دقیق و نگاهی جامع
رئیس جمهور پس از استماع گزارش، به برخی از آمار های ارائه شده اشاره کرد و بر لزوم تغییر مبنای تهیه این آمار ها تاکید نمود. ایشان خاطرنشان کردند که آمار باید اصلاح شده و داده های دقیق تری تهیه شود تا تصمیم گیری ها بر پایه اطلاعات صحیح تر و دقیق تری صورت پذیرد. این تاکید بر اهمیت داده های آماری صحیح، نشان دهنده رویکرد علمی و مبتنی بر شواهد در بررسی این معضل است.
پزشکیان افزود: “ابتدا باید به طور کاملا شفاف و دقیق مشخص شود که دقیقا در چه وضعیتی قرار داریم تا بتوانیم برای نقطه هدف مطلوب و همچنین مسیر دستیابی به آن، برنامه ریزی صحیحی داشته باشیم.” این سخنان بیانگر آن است که هرگونه برنامه ریزی بدون شناخت عمیق از وضعیت موجود، محکوم به شکست یا عدم کارایی خواهد بود. درک صحیح از ابعاد مختلف مشکل، اولین گام برای حل آن است.
ایشان همچنین با اشاره به یکی از دلایل ریشه ای ایجاد وضعیت نامطلوب فعلی، بیان کردند که تصمیم گیری و اداره محدوده سکونتی گسترده ای مانند استان تهران با تقسیم مسئولیت ها و اختیارات میان تعداد زیادی از دستگاه های خرد مانند شهرداری های متعدد و بخشداری ها، منجر به ناهماهنگی و عدم یکپارچگی در مدیریت شهری شده است. این ساختار مدیریتی پراکنده، اغلب مانعی بر سر راه اجرای طرح های جامع و کلان نگر است.
رئیس جمهور در بخش دیگری از سخنان خود به نقد جدی شیوه کنونی توسعه در استان تهران و تقریبا در کل کشور پرداخت. وی تشریح کرد: “در حال حاضر، روال توسعه به این گونه است که ابتدا عرصه های مسکونی، صنعتی و موارد مشابه، نه بر اساس طرح های مطالعاتی دقیق و کارشناسی شده، بلکه متاسفانه به شکل غیر قانونی و بدون مجوز ایجاد می شوند. سپس با اعمال فشار های اجتماعی و سیاسی و به دلیل اقتضائات اجتماعی، تقسیمات کشوری بر مبنای همین ساخت و ساز های غیر اصولی اصلاح شده و این مناطق ارتقا می یابند.” این چرخه معیوب نه تنها به گسترش بی رویه شهر ها و حاشیه نشینی دامن می زند، بلکه ارائه خدمات زیربنایی و روبنایی را نیز با چالش های جدی مواجه می سازد و هزینه های گزافی را بر دوش دولت و مردم تحمیل می کند.
راه حل تهران، بدون آسیب به همسایگان
یکی از نکات بسیار کلیدی و راهبردی که رئیس جمهور بر آن تاکید ویژه داشتند، لزوم توجه به مناطق و استان های همجوار تهران در هرگونه برنامه ریزی برای رفع مشکلات پایتخت بود. ایشان تصریح کردند: “هر برنامه و اقدامی که برای رفع مشکلات تهران طراحی و اجرا می شود، باید الزاما ناظر بر وضعیت مناطق و استان های همجوار نیز باشد. به هیچ عنوان قابل قبول نیست که برای رفع مشکل تمرکز جمعیت در تهران، منشا مشکل یا بخشی از آن را به استان هایی مثل قزوین و سمنان منتقل کنیم.” این دیدگاه نشان دهنده یک نگرش ملی و جامع به مسئله توسعه است که در آن، حل مشکل یک منطقه نباید به قیمت ایجاد مشکل در منطقه دیگر تمام شود. هدف باید دستیابی به یک توسعه پایدار و متوازن در سطح کل کشور باشد، به گونه ای که تمامی مناطق از فرصت های رشد و پیشرفت به طور عادلانه برخوردار شوند.
تشکیل کارگروه ویژه برای ساماندهی پایتخت
در ادامه جلسه، پیشنهادی مبنی بر تشکیل یک کارگروه تخصصی متشکل از وزرای راه و شهرسازی و کشور، به همراه استاندار و شهردار تهران مطرح شد. هدف از تشکیل این کارگروه، بررسی دقیق مسائل و راهکار های عملی برای رفع مشکلات استان تهران، با تفکیک چالش های خاص شهر تهران و شهرستان های تابعه استان، عنوان شد. رئیس جمهور با تایید این پیشنهاد مهم، دستورات لازم را صادر کردند.
پزشکیان در این خصوص گفت: “در جلسات این کارگروه، با حضور صاحب نظران برجسته، کارشناسان متخصص و همچنین نمایندگان بخش هایی که به طور مستقیم با این فرآیند ها درگیر هستند، مسائل و معضلات موجود و نیز راهکار های پیشنهادی را به دقت بررسی و جمع بندی کنید. سپس گزارش نهایی آن را برای بررسی دقیق تر و تصویب نهایی به مراجع ذیصلاح ارائه نمایید.” این دستور کار نشان می دهد که دولت به دنبال راه حل های کارشناسی شده، مشارکتی و قابل اجرا است و از نظرات تمامی ذینفعان در این فرآیند پیچیده استقبال می کند. انتظار می رود این کارگروه با بررسی همه جانبه، بتواند نقشه راهی عملیاتی و موثر برای آینده تهران و مناطق همجوار آن ترسیم نماید، نقشه راهی که به کاهش تمرکز، افزایش کیفیت زندگی و توسعه پایدار منجر شود. این اقدام، گامی مهم در جهت ساماندهی یکی از مهمترین و پر چالش ترین مناطق شهری کشور است و موفقیت آن می تواند الگویی برای سایر کلان شهر ها نیز باشد.
