رویای داشتن یک سرپناه امن و مطمئن، همواره در دل بسیاری از افراد جامعه جای داشته است. اما گاهی اوقات، موانع اقتصادی و پیچیدگی‌های بازار مسکن، دستیابی به این آرزو را دشوار می‌سازد. در این میان، تعاونی‌های مسکن به عنوان یک راهکار مردمی و کارآمد، بارقه‌ای از امید را در دل متقاضیان خانه روشن کرده‌اند. […]
رویای داشتن یک سرپناه امن و مطمئن، همواره در دل بسیاری از افراد جامعه جای داشته است. اما گاهی اوقات، موانع اقتصادی و پیچیدگی‌های بازار مسکن، دستیابی به این آرزو را دشوار می‌سازد. در این میان، تعاونی‌های مسکن به عنوان یک راهکار مردمی و کارآمد، بارقه‌ای از امید را در دل متقاضیان خانه روشن کرده‌اند. این ساختارهای مشارکتی، با تکیه بر همیاری و تجمیع سرمایه‌های کوچک، فرصتی بی‌نظیر برای خانه‌دار شدن اقشار مختلف جامعه فراهم می‌آورند.
کلید خانه‌دار شدن: چگونه تعاونی‌ها قفل خانه‌دار شدن را باز می‌کنند؟
تعاونی‌های مسکن از گذشته‌های دور نقشی حیاتی در فراهم آوردن سرپناه و کمک به خانه‌دار شدن اقشار گوناگون جامعه ایفا کرده‌اند. مزیت اصلی این تعاونی‌ها، عرضه واحدهای مسکونی با قیمت نهایی ساخت و بدون احتساب سود است که این امر امکان تهیه مسکن مقرون‌به‌صرفه را فراهم می‌آورد. با در نظر گرفتن این ظرفیت قابل توجه، ضروری است که در برنامه‌های کلان مسکن کشور، از پتانسیل تعاونی‌های معتبر و کارآمد بیش از گذشته بهره‌برداری شود.
هزینه مسکن بخش قابل توجهی از بودجه خانوارهای با درآمد پایین، به‌ویژه دهک‌های کمتر برخوردار جامعه را به خود اختصاص می‌دهد. از این رو، فعال‌سازی و استفاده از ظرفیت تعاونی‌های مسکن برای تولید انبوه مسکن ارزان قیمت، می‌تواند راهکاری کارآمد و اقتصادی برای تحقق هدف خانه‌دار کردن این اقشار باشد. آمارها نشان می‌دهند که بیش از سه چهارم مسکن ساخته شده برای کارگران و کارمندان، توسط همین تعاونی‌ها احداث گردیده و همچنین بخش بزرگی از پروژه‌های ملی مانند مسکن مهر و نهضت ملی مسکن نیز به آن‌ها واگذار شده است.
به باور کارشناسان حوزه تعاون، تعاونی‌ها در سالیان متمادی توانسته‌اند پاسخگوی بخش بزرگی از نیاز جامعه به مسکن باشند و بسیاری از کارمندان، کارگران و فرهنگیان از طریق تعاونی‌های وابسته به ادارات، سازمان‌ها و نهادهای خود صاحب خانه شده‌اند. ویژگی منحصربه‌فرد این روش، ساخت مسکن به قیمت تمام شده و عدم افزودن سود به قیمت نهایی است که منجر به ارائه مسکن با نرخ پایین‌تر به متقاضیان می‌شود.
در شرایط کنونی، بخش تعاون می‌تواند به عنوان یک بازوی توانمند اجرایی، دولت را در رسیدن به هدف ساخت سالانه حداقل یک میلیون واحد مسکونی یاری رساند. در همین زمینه، رضا وفایی یگانه، معاون اقتصادی اتاق تعاون ایران، با اشاره به برنامه دولت برای ساخت ۳۰۰ هزار واحد مسکن کارگری طی سه سال، بر لزوم ارائه راهکارهای عملیاتی برای تحقق این برنامه تأکید کرد. او با یادآوری تجربه “نهضت مردمی‌سازی مسکن”، واگذاری زمین به مردم را یکی از نمودهای جهش تولید با مشارکت مردمی دانست که می‌تواند به حل مشکل مسکن کمک کند.
وفایی یگانه همچنین پیشنهاد کرد که از طریق مدل‌های مشارکت عمومی-خصوصی، بخشی از طرح‌های عمرانی سودآور (مانند پروژه‌های مسکن) به روش‌هایی نظیر فروش، پیمان مدیریت، یا مشارکت در ساخت، بهره‌برداری و واگذاری، به بخش خصوصی و تعاونی سپرده شود. او معتقد است که دولت باید با واگذاری زمین به تعاونی‌ها و هدایت تسهیلات بانکی، فضا را برای تأمین مسکن کارگران مهیا سازد و وظیفه اصلی وزارت راه و شهرسازی را نه ساخت مستقیم مسکن، بلکه تنظیم‌گری و کمک به توزیع عادلانه زمین برای تسهیل خانه‌دار شدن کارگران بداند. به گفته وی، دولت باید از ورود مستقیم به ساخت‌وساز (تصدی‌گری) پرهیز کند تا تعاونی‌ها بتوانند با در اختیار گرفتن زمین، ساخت تدریجی مسکن را مدیریت کنند.
از سوی دیگر، یعقوب رستمی مال‌خلیفه، معاون امور تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، با بیان اینکه تنها حدود ۳ درصد از تعاونی‌های مسکن دارای مشکل هستند، اظهار داشت که این تعاونی‌ها قادرند آورده‌های نقدی مردم را به سرمایه‌ای مولد برای ساخت مسکن تبدیل کنند. وی همچنین از تهیه و ابلاغ بسته‌های آموزشی برای تعاونی‌ها به استان‌ها خبر داد و بر نقش تعاونی‌های توسعه و عمران در جلب مشارکت مردمی برای آبادانی شهرستان‌ها تأکید کرد. طبق مصوبه شورای اقتصاد، سالانه باید سه پروژه عمرانی به تعاونی‌های توسعه و عمران هر شهرستان واگذار گردد.
در راستای حمایت مالی، سال گذشته اعتباری معادل ۸ هزار میلیارد تومان برای توسعه و توانمندسازی تعاونی‌ها در نظر گرفته شد که ۲ هزار میلیارد تومان آن به صورت خط اعتباری ویژه به ساخت مسکن کارگری اختصاص یافت. پیش از این نیز در دولت قبل، بخش تعاون موظف به ساخت ۴۰۰ هزار واحد مسکونی شده بود که بر این اساس، پروژه‌های ساخت شهرک‌های مسکونی در جوار کارخانه‌ها با اولویت کارگران آغاز گردید.
هادی ابوی، یکی از فعالان حوزه تعاون، در گفتگو با ایسنا، ضمن تأکید بر نقش تعاونی‌ها به عنوان سازوکاری برای تأمین مسکن کم‌درآمدها، به‌ویژه کارگران، پیشنهاد کرد که تمرکز بر احیای تعاونی‌های وابسته به دستگاه‌ها و اصناف (مانند تعاونی‌های فرهنگیان یا نیروهای مسلح که سابقه موفقی دارند) باشد، نه صرفاً مشارکت در طرح‌های کلی مسکن ملی. او معتقد است این تعاونی‌ها به دلیل پشتوانه قوی‌تر و شناخت بهتر از وضعیت مالی اعضا، موفق‌تر عمل کرده‌اند. وی افزود که نمی‌توان از همه کارگران با شرایط شغلی ناپایدار انتظار ثبت‌نام در طرح‌های مسکن کارگری شهرک‌های صنعتی را داشت، اما تعاونی‌های صنفی و دستگاهی می‌توانند متناسب با وضعیت درآمدی نیروهای خود، برنامه‌ریزی و اقدام به ساخت مسکن کنند.
امروزه، تأمین مسکن به یکی از اصلی‌ترین چالش‌های خانوارهای کارگری بدل شده، به طوری که بیش از ۸۰ درصد درآمد ماهانه آن‌ها صرف هزینه‌های مربوط به مسکن و اجاره‌بها می‌شود.
در نهایت، کارشناسان متفق‌القول هستند که مشارکت فعال تعاونی‌ها در تولید مسکن، گامی اساسی برای تسهیل خانه‌دار شدن عموم مردم، خصوصاً کارگران و اقشار کم‌درآمد است و پتانسیل بالایی برای واگذاری پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی کشور به بخش توانمند تعاون وجود دارد.
