آیا اطاعت کورکورانه، وجدان را خاموش می‌کند؟ ردپای فرمان‌برداری در مغز شما
نتایج یک تحقیق جدید در حوزه تصویربرداری مغز، به بررسی این سوال کلیدی پرداخته است که آیا اطاعت از دستورات، حس مسئولیت‌پذیری و عاملیت ما را کاهش می‌دهد؟ این مطالعه نشان می‌دهد زمانی که از دستورات پیروی می‌کنیم، احساس اینکه مسئول اعمال خود هستیم، کم می‌شود؛ فرقی نمی‌کند که یک شهروند عادی باشیم یا یک افسر نظامی.
در این پژوهش، از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا در موقعیت‌های اخلاقی مختلف تصمیم‌گیری کنند؛ موقعیت‌هایی که شامل آسیب رساندن به دیگران، چه به صورت آزادانه و چه تحت اجبار بود. نتایج حاصل از تصویربرداری fMRI نشان داد که در هنگام انجام اعمال اجباری، نشانگرهای عصبی مرتبط با حس عاملیت در مغز کاهش پیدا می‌کند.
نکته جالب این است که هیچ تفاوت معناداری بین شهروندان عادی و دانشجویان افسری مشاهده نشد. این یافته حاکی از آن است که مغز انسان، مسئولیت اخلاقی را به طور مشابه در گروه‌های مختلف پردازش می‌کند. یافته‌های این تحقیق، دریچه‌ای نو به سوی شناخت عصب‌شناسی اطاعت و تصمیم‌گیری اخلاقی می‌گشاید و پیامدهای مهمی برای حوزه‌هایی چون اخلاق، عدالت و آموزش رهبری دارد.
یافته‌های کلیدی این پژوهش
- کاهش حس عاملیت تحت فرمان: شرکت‌کنندگان هنگامی که از دستورات پیروی می‌کردند، در مقایسه با زمانی که آزادانه انتخاب می‌کردند، احساس مسئولیت کمتری داشتند.
- عدم وجود شکاف بین نظامیان و غیرنظامیان: الگوهای فعالیت مغزی مرتبط با تصمیم‌گیری اخلاقی، در هر دو گروه مشابه بود.
- پیامدهایی برای آموزش اخلاق: نتایج این پژوهش بر اهمیت پرورش حس مسئولیت‌پذیری در سیستم‌های سلسله مراتبی تاکید می‌کند.
این پژوهش توسط بنیاد BIAL حمایت مالی شده است.
بررسی فعالیت مغز هنگام تصمیم‌گیری اخلاقی
مطالعه‌ای که به تحلیل فعالیت مغز دانشجویان افسری و افراد غیرنظامی در حین تصمیم‌گیری‌های اخلاقی پرداخته، به این نتیجه رسیده است که احساس مسئولیت در قبال اعمال و پیامدهای آن، هنگامی که از دستورات پیروی می‌کنیم، کاهش می‌یابد. این کاهش حس مسئولیت‌پذیری، صرف‌نظر از اینکه فرد یک شهروند عادی باشد یا یک نظامی، رخ می‌دهد.
درک چگونگی پردازش مسئولیت اخلاقی توسط مغز، از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند پیامدهای قابل توجهی برای حوزه‌هایی مانند اخلاق، عدالت و روانشناسی رفتار انسان داشته باشد.
تصمیم‌گیری‌های ما در زندگی روزمره، همواره آزادانه صورت نمی‌گیرند. بخش قابل توجهی از انتخاب‌های ما، تحت تاثیر قوانین و مقرراتی است که توسط جامعه یا افراد دیگر تعیین می‌شوند و می‌توانند به شدت بر رفتارهای ما تاثیر بگذارند. نمونه‌های تاریخی و پژوهش‌های تجربی بسیاری نشان داده‌اند که محدودیت در آزادی انتخاب، می‌تواند منجر به رفتارهایی شود که آسیب‌های جدی به دیگران وارد می‌کند.
بنابراین، درک اینکه افراد چگونه تصمیمات اخلاقی می‌گیرند و چه فرآیندهای عصبی در این تصمیمات دخیل هستند، موضوعی حیاتی و حائز اهمیت است؛ به‌ویژه برای درک بهتر رفتارهای نادرست.
یکی از فرآیندهای کلیدی شناختی-عصبی در تصمیم‌گیری، “حس عاملیت” (Sense of Agency یا SoA) نام دارد. حس عاملیت به این درک اشاره دارد که ما مسئول اعمال خود و پیامدهای آن هستیم و بنابراین، مسئولیت انتخاب‌های خود را بر عهده می‌گیریم. به نظر می‌رسد که حس عاملیت، در هنگامی که افراد از دستورات پیروی می‌کنند، در مقایسه با زمانی که تصمیمات آزادانه می‌گیرند، کاهش پیدا می‌کند.
مطالعات پیشین نشان داده‌اند که این احساس مسئولیت‌پذیری، در واقع هنگامی که از دستورات اطاعت می‌کنیم، کاهش می‌یابد و در نتیجه، درک ما از مسئولیت نیز کمتر می‌شود. این اثر، به ویژه در محیط‌هایی که پیروی از دستورات بخشی از روال معمول است (مانند ارتش)، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
به منظور ارزیابی اینکه آیا مبنای عصبی SoA در طول تصمیم‌گیری اخلاقی، بین جمعیت‌های غیرنظامی و نظامی، در هنگام تصمیم‌گیری‌های آزادانه یا اجباری، و در حالی که افراد در موقعیت‌های مختلف یک زنجیره سلسله مراتبی قرار دارند، متفاوت است یا خیر، اکسل کلیرمانز (Axel Cleeremans) از مرکز تحقیقات شناخت و علوم اعصاب دانشگاه آزاد بروکسل در بلژیک و همکارانش، از تصویربرداری تشدید مغناطیسی کارکردی (fMRI) استفاده کردند تا فعالیت مغز ۱۹ دانشجوی افسری و ۲۴ فرد غیرنظامی را در حین تصمیم‌گیری‌های اخلاقی، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند.
نویسندگان در مقاله‌ای با عنوان “همبستگی‌های عصبی حس عاملیت در تصمیم‌گیری‌های اخلاقی آزادانه و اجباری در بین افراد غیرنظامی و نظامی” (“Neural correlates of the sense of agency in free and coerced moral decision-making among civilians and military personnel”) که در ماه مارس در مجله علمی Cerebral Cortex منتشر شد، توضیح می‌دهند که در آزمایشی که انجام دادند، شرکت‌کنندگان می‌توانستند آزادانه انتخاب کنند یا از دستورات برای وارد کردن یک شوک خفیف به یک قربانی پیروی کنند.
SoA از طریق “پیوند زمانی” (Temporal Binding) ارزیابی شد؛ پدیده‌ای که در آن درک از فاصله زمانی بین عمل و پیامد، بسته به میزان داوطلبانه بودن تصمیم، تغییر می‌کند.
نتایج این مطالعه که توسط بنیاد BIAL پشتیبانی شده است، نشان داد که SoA هنگامی که از دستورات پیروی می‌کنیم، صرف‌نظر از اینکه یک فرد غیرنظامی باشیم یا نظامی، کاهش می‌یابد. به عبارت دیگر، هیچ تفاوت معناداری بین این دو گروه یافت نشد. این یافته‌ها حاکی از آن است که مبنای عصبی تصمیم‌گیری اخلاقی، صرف‌نظر از محیط حرفه‌ای، یکسان است.
علاوه بر این، چندین ناحیه مغزی، از جمله لوب پس سری، شکنج پیشانی و پره‌کونئوس (precuneus)، با این ادراک مرتبط بودند.
اکسل کلیرمانز خاطرنشان می‌کند: «علاوه بر تایید این موضوع که درک از اینکه ما مسئول اعمال خود و پیامدهای آن هستیم، هنگامی که از دستورات پیروی می‌کنیم کاهش می‌یابد، هیچ تفاوتی بین پرسنل نظامی و غیرنظامیان نیز وجود نداشت. این نشان می‌دهد که محیط‌های روزمره، تاثیر کمی بر مبنای عصبی تصمیم‌گیری اخلاقی دارند و به این ترتیب، امکان تعمیم نتایج فراهم می‌شود.»
اگرچه این نتایج ممکن است نشان دهد که اثرات اجبار بر مغز، در بین جمعیت‌های مختلف قابل تعمیم است، اما مهم است که تاکید شود در این مورد، شرکت‌کنندگان نظامی، افسرانی بودند که برای پذیرش مسئولیت اعمال خود آموزش دیده‌اند.
کلیرمانز می‌گوید: «شاید این سوال مطرح شود که آیا صرفاً مجری بودن، بر این نتایج تاثیر می‌گذارد یا خیر. یک مطالعه قبلی نشان داده است که داشتن درجه نظامی پایین، اثر نامطلوبی بر SoA دارد. این موضوع، مسیرهای مهمی را برای آموزش مسئولیت‌پذیری پیشنهاد می‌کند.»
درباره این خبر تحقیقاتی در زمینه اخلاق و علوم اعصاب
- نویسنده: ساندرا پینتو
- منبع: بنیاد BIAL
- تماس: ساندرا پینتو – بنیاد BIAL
- تصویر: این تصویر متعلق به Neuroscience News است.
تحقیقات اصلی: دسترسی آزاد.
“همبستگی‌های عصبی حس عاملیت در تصمیم‌گیری‌های اخلاقی آزادانه و اجباری در بین افراد غیرنظامی و نظامی” توسط اکسل کلیرمانز و همکاران. Cerebral Cortex.
چکیده
همبستگی‌های عصبی حس عاملیت در تصمیم‌گیری‌های اخلاقی آزادانه و اجباری در بین افراد غیرنظامی و نظامی
حس عاملیت، یعنی احساس اینکه فرد مسئول اعمال و نتایج خود است، برای تصمیم‌گیری بسیار مهم است. در حالی که تحقیقات قبلی به بررسی همبستگی‌های عصبی آن پرداخته‌اند، بیشتر مطالعات بر روی وظایف خنثی متمرکز شده‌اند و تصمیم‌گیری اخلاقی را نادیده گرفته‌اند.
علاوه بر این، مطالعات قبلی عمدتاً از نمونه‌های در دسترس استفاده کرده‌اند و این واقعیت را نادیده گرفته‌اند که برخی از محیط‌های اجتماعی ممکن است بر نحوه پردازش مسئولیت در تصمیم‌گیری اخلاقی تاثیر بگذارند.
این مطالعه، به بررسی همبستگی‌های عصبی حس عاملیت در افراد غیرنظامی و دانشجویان افسری نظامی می‌پردازد و انتخاب‌های آزادانه و اجباری را در نقش‌های عامل و فرمانده بررسی می‌کند.
در این تحقیق از یک پارادایم تصویربرداری تشدید مغناطیسی کارکردی استفاده شد که در آن شرکت‌کنندگان می‌توانستند آزادانه انتخاب کنند یا از دستورات برای وارد کردن یک شوک خفیف به یک قربانی پیروی کنند. حس عاملیت از طریق پیوند زمانی مورد ارزیابی قرار گرفت؛ یک تحریف زمانی بین تصمیمات داوطلبانه و کمتر داوطلبانه.
یافته‌های ما نشان داد که حس عاملیت در هنگام پیروی از دستورات، در مقایسه با عمل آزادانه، در هر دو نقش کاهش می‌یابد.
چندین ناحیه مغزی با پیوند زمانی مرتبط بودند، از جمله لوب پس سری، شکنج پیشانی فوقانی/میانی/تحتانی، پره‌کونئوس و قشر پس سری جانبی.
نکته مهم این است که هیچ تفاوتی بین نظامیان و غیرنظامیان در آستانه‌های تصحیح‌شده مشاهده نشد. این موضوع نشان می‌دهد که محیط‌های روزمره تاثیر کمی بر مبنای عصبی تصمیم‌گیری اخلاقی دارند و به این ترتیب، قابلیت تعمیم یافته‌ها افزایش می‌یابد.
