آمادگی برای هر سناریو؛ لزوم تقویت زیرساخت‌ها پس از توافق

در آستانه تحولات احتمالی ناشی از یک توافق، چه با نتایج مثبت و چه با چالش‌های منفی، آمادگی برای مواجهه با هر دو سناریو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این میان، تقویت و توسعه زیرساخت‌های گوناگون کشور به عنوان یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر مطرح می‌شود. این اقدام نه تنها می‌تواند زمینه‌ساز بهره‌برداری بهینه از فرصت‌های احتمالی پس از توافق مثبت باشد، بلکه به کاهش آسیب‌پذیری‌ها و مدیریت چالش‌های پیش رو در صورت بروز نتایج نامطلوب نیز کمک شایانی خواهد کرد. پرداختن به این مهم، بسترساز توسعه پایدار و تضمین‌کننده منافع بلندمدت کشور خواهد بود.

اقتصاد ایران در آستانه تحولات: امید به گشایش در مذاکرات و ضرورت برنامه ریزی جامع برای دوران پسا تحریم

در شرایطی که دور جدیدی از گفتگو های غیر مستقیم میان ایران و ایالات متحده آمریکا در جریان است، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران، با نگاهی توامان امیدوارانه و واقع بینانه، بر اهمیت دستیابی به یک توافق پایدار تاکید کرده است. وی معتقد است که جمهوری اسلامی ایران باید به طور همزمان برای دو سناریوی محتمل، یعنی تداوم وضعیت تحریمی فعلی و همچنین ورود به دوران پساتحریم و رفع محدودیت ها، برنامه ریزی دقیق و جامعی داشته باشد. به باور این مقام مسئول، در صورت گشایش و برداشته شدن موانع بین المللی، اقتصاد ایران از پتانسیل لازم برای دستیابی به جایگاه واقعی و شایسته خود در عرصه رقابت جهانی برخوردار خواهد بود.

فصل دیگری از مذاکرات غیرمستقیم بین نمایندگان ایران و آمریکا، امروز (یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ماه سال جاری شمسی) برگزار می شود. طی روز ها و هفته های اخیر، همزمان با نزدیک شدن به این موعد، بحث ها و تحلیل های گوناگونی در خصوص تاثیرات احتمالی این گفتگو ها بر فضای اقتصادی و تجاری کشور به شدت افزایش یافته است. در حالی که بخشی از فعالان اقتصادی و کارشناسان با دیده امید به نتایج مثبت و سازنده این دور از مذاکرات می نگرند، مسئولان دولتی و تصمیم سازان اقتصادی طی ماه های گذشته همواره بر این نکته اساسی تاکید ورزیده اند که نباید سرنوشت اقتصاد ایران را به طور کامل به نتیجه این گفتگو ها گره زد و آن را شرطی و وابسته ساخت. از دیدگاه دولت، مسیر دستیابی به ثبات پایدار و رشد اقتصادی مستمر، باید با تکیه بر ظرفیت های عظیم داخلی، گسترش تعاملات سازنده با کشور های منطقه و جهان و همچنین اجرای برنامه ریزی های دقیق و مستقل اقتصادی دنبال شود، فارغ از اینکه توافقی در مذاکرات حاصل بشود یا خیر.

با این همه، نمی توان از این واقعیت چشم پوشی کرد که دستیابی به یک توافق جامع و پایدار، بدون شک فرصت های جدید و مغتنمی را در حوزه های مختلفی همچون تجارت خارجی، دسترسی آسانتر به منابع مالی و اعتباری بین المللی، رفع محدودیت های پیچیده بانکی و کاهش قابل توجه هزینه های مبادلاتی در بخش صادرات و واردات، پیش روی اقتصاد ایران قرار خواهد داد. در چنین فضایی است که نقش محوری بخش خصوصی توانمند و نهاد های صادرات محور کشور در شناسایی، بهره برداری هوشمندانه و هدفمند از این فرصت های نوظهور، بیش از پیش پررنگ و تعیین کننده خواهد شد. اگرچه نفس انجام توافق و برداشته شدن تحریم ها، تاثیرات بسیار مثبت و گسترده ای بر بهبود روابط ایران با جامعه جهانی و تسهیل چشمگیر فعالیت های اقتصادی و تجاری خواهد داشت، اما این پرسش بسیار مهم و اساسی مطرح می شود که در صورت تحقق این امر، برنامه های عملیاتی و راهبردی کشور برای دوران جدید چه خواهد بود و تمرکز اصلی فعالیت های اقتصادی و سرمایه گذاری ها باید بر کدام بخش های کلیدی و پیشران معطوف گردد.

در همین راستا، آقای محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران، در گفتگویی تفصیلی با خبرگزاری ایسنا، به تشریح دیدگاه ها، تحلیل ها و برنامه های پیشنهادی برای آینده اقتصاد کشور پرداخته است.

ایشان در ابتدای سخنان خود، ضمن ابراز خوشبینی نسبت به نتیجه بخش بودن این دور از گفتگو ها، اظهار داشت: “در وهله نخست، این امیدواری جدی وجود دارد که توافقات این بار به سرانجام مطلوبی برسد و به نتیجه ای پایدار منتهی گردد؛ به ویژه آنکه ما در این دوره، اگرچه به طور غیرمستقیم با مقامات آمریکایی که همواره به عنوان مانعی بر سر راه پیشرفت کشور عمل کرده و تحریم های ظالمانه و متعددی را بر ملت ما اعمال نموده اند، در حال گفتگو هستیم، اما این گفتگو ها به نظر می رسد با واسطه گری کمتر کشور های دیگر و به شکلی متمرکزتر دنبال می شود. این مسئله، با در نظر گرفتن تاثیرگذاری قابل توجه جمهوری اسلامی ایران در معادلات منطقه ای و جهانی، می تواند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشد.”

رئیس کنفدراسیون صادرات ایران با تاکید بر اینکه کشور باید برای هر دو سناریوی احتمالی، یعنی رفع کامل یا تداوم بخشی از تحریم ها، برنامه ریزی مدون و دقیقی داشته باشد، تصریح کرد: “قطعا در سطح کلان مدیریتی کشور، طرح های جایگزین یا همان پلن A و پلن B تعریف شده است. پلن A ناظر بر مدیریت شرایط در وضعیت تداوم تحریم ها خواهد بود و پلن B ما مربوط به راهبرد ها و اقدامات لازم برای دوران پس از تحریم و گشایش های احتمالی است. نباید فراموش کنیم که نزدیک به چهل سال است که کشور ما تحت فشار تحریم های ناعادلانه و یکجانبه قرار داشته و به ویژه طی پنج تا شش سال گذشته، شاهد اعمال سخت ترین و پیچیده ترین تحریم هایی بوده ایم که تاکنون در سطح جهان علیه یک کشور تجربه شده است.”

وی با اشاره به تجارب ارزشمند کشور در مواجهه با محدودیت ها، افزود: ” آیا این تحریم های گسترده و طولانی مدت بر اقتصاد ایران تاثیر منفی گذاشته است؟ قطعا پاسخ مثبت است و نمی توان این تاثیرات را نادیده گرفت؛ اما آیا این فشار ها توانسته اند چرخ اقتصاد کشور را به طور کامل متوقف سازند؟ پاسخ قاطعانه خیر است؛ چرا که ما حتی در دشوارترین شرایط تحریمی نیز شاهد دستاورد هایی همچون افزایش حجم صادرات غیر نفتی، تامین ارز مورد نیاز کشور و برآورده ساختن نیاز های اساسی جامعه بوده ایم. باید اذعان داشت که بخشی از مشکلات و چالش های اقتصادی امروز ما مستقیما ناشی از تحریم های خارجی است، اما بخشی دیگر را نیز من ناشی از برخی خودتحریمی ها و موانع داخلی در مسیر تولید و تجارت می دانم.”

رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق بازرگانی ایران در ادامه تاکید کرد: “ما تجربیات گرانبهایی در زمینه عبور از سد تحریم ها و مدیریت اقتصاد در شرایط بحرانی کسب کرده ایم؛ اما هیچ تردیدی وجود ندارد که برقراری شرایط عادی و با ثبات اقتصادی، وضعیت کشور را به مراتب پویاتر، کارآمدتر و رو به رشدتر خواهد کرد. اگر روابط بانکی بین المللی ما به حالت عادی بازگردد، تحریم های نفتی و غیر نفتی برداشته شوند، الزامات گروه ویژه اقدام مالی (FATF) به نحو مقتضی پذیرفته و اجرا شود و اقتصاد ایران بتواند به طور کامل و موثر به اقتصاد جهانی متصل گردد، آنگاه کشور ما قادر خواهد بود از تمامی فرصت ها و مواهب خدادادی بی شمار خود در راستای تامین منافع ملی، افزایش رفاه عمومی و بهبود معیشت مردم به بهترین شکل ممکن استفاده نماید. بنابراین، رفع تحریم ها می تواند به مثابه یک کاتالیزور قدرتمند، ما را به سمت دستیابی به اقتصادی بزرگتر، متنوع تر و قدرتمندتر در عرصه جهانی هدایت کند.”

لاهوتی در خصوص برنامه ها و اولویت های کشور در صورت دستیابی به توافق و رفع تحریم ها، تصریح کرد: “چنانچه شرایط اقتصادی و بین المللی کشور به حالت عادی بازگردد، ما در بخش های مهمی از زیرساخت های اساسی با کمبود ها و کاستی هایی مواجه هستیم که باید به سرعت برای رفع آن ها اقدام شود. از جمله این موارد می توان به توسعه و نوسازی بنادر تجاری، تقویت و گسترش ناوگان کشتیرانی ملی و همچنین مدرنیزه کردن و افزایش ظرفیت حمل و نقل هوایی اشاره کرد. یکی دیگر از حوزه های بسیار مهم و دارای پتانسیل بالا، بحث صنعت گردشگری است. ایران با برخورداری از منابع غنی تاریخی، فرهنگی و طبیعی کم نظیر، می تواند به یکی از قطب های اصلی گردشگری در منطقه و جهان تبدیل شود، اما متاسفانه در حال حاضر با کمبود امکانات زیربنایی لازم مانند هتل های استاندارد و سیستم های حمل و نقل و ترانسفر مناسب برای گردشگران مواجه هستیم و ضروری است که در این زمینه سرمایه گذاری های جدی و هدفمندی صورت پذیرد.”

ایشان همچنین با اشاره به فرصت های اقتصادی قابل توجهی که در کشور مغفول مانده یا کمتر مورد توجه قرار گرفته اند، اظهار داشت: “در حوزه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، فرصت های بکر و دست نخورده بسیاری وجود دارد که هنوز به طور کامل از آن ها بهره برداری نشده است. شاید یکی از دلایلی که ایالات متحده آمریکا امروز تمایل بیشتری برای دستیابی به توافق با ایران از خود نشان می دهد، همین منابع عظیم و دست نخورده و همچنین نگاه مبتنی بر منافع اقتصادی از سوی دولت آمریکا باشد تا بتوانند در قالب سرمایه گذاری های مشترک و پروژه های توسعه ای از این پتانسیل عظیم بهره مند شوند.”

رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در بخش پایانی سخنان خود تاکید کرد: “در صورت دستیابی به توافق و ایجاد فضای باثبات اقتصادی، بدون شک شاهد ورود سرمایه های خارجی به کشور و همچنین بازگشت بخشی از سرمایه های ایرانیان مقیم خارج از کشور خواهیم بود و قطعا روند نگران کننده فرار سرمایه نیز کاهش چشمگیری پیدا خواهد کرد؛ اما برای رسیدن به جایگاه واقعی و شایسته اقتصاد ایران در سطح جهانی، به باور من حداقل یک دهه زمان نیاز داریم تا بتوانیم زیرساخت های حیاتی کشور را به طور کامل تقویت و مدرنیزه کنیم، سرمایه گذاری های کلان و مولد در بخش های مختلف اتفاق بیفتد و ایران در عرصه تعاملات بین المللی به عنوان یک کشور با اقتصاد عادی و باثبات شناخته شود.”