آخرین روز حضور بشر در زمین: تاریخ‌نگاری ماموریت‌ فضایی آغازین

در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۷۹ (۳۱ اکتبر ۲۰۰۰)، یک رویداد بی‌نظیر اتفاق افتاد: این روز آخرین روزی بود که تمامی انسان‌ها بر روی زمین حضور داشتند. این تاریخ نشانه‌گذار پرتاب کپسول سایوز تی‌ام-۳۱ از پایگاه فضایی بایکونور در قزاقستان بود، که سه فضانورد را به سمت ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) حمل کرد. خدمه شامل فضانورد آمریکایی بیل شپرد از ناسا و دو کیهان‌نورد روسی سرگئی کریکالیوف و یوری گیدزنکو از روسکosmos بودند. این ماموریت آغازگر حضور مداوم بشریت در فضا بود که تاکنون نزدیک به ۲۵ سال ادامه دارد.

ظهور حضور مداوم انسانی در مدار

خدمه در ۲۱ آبان ۱۳۷۹ (۲ نوامبر ۲۰۰۰) به ایستگاه فضایی رسیدند. در آن زمان، ایستگاه هنوز ساختاری ابتدائی داشت که عمدتاً از ماژول‌های روسی زاریا و آمریکایی یونیتی تشکیل شده بود. این آزمایشگاه مداری که از آن زمان به شدت توسعه یافته است، به یک زیستگاه دائمی برای اکتشافات علمی در فضا تبدیل شد. ISS یک پروژه مشترک است که شامل پنج پایگاه فضایی است: ناسا، روسکosmos، آژانس فضایی اروپا (ESA)، جاکسا و آژانس فضایی کانادا (CSA).

در هر ۹۰ دقیقه به دور زمین می‌چرخد و با سرعتی نزدیک به ۲۸،۰۰۰ کیلومتر در ساعت، می‌تواند تا هشت فضاپیمای متصل به آن را همزمان پذیرش کند. حجم قابل سکونت آن با یک خانه شش‌خوابه قابل مقایسه است و معمولاً حدود هفت فضانورد را در خود جای می‌دهد.

از زمان تاسیس، ISS از بیش از ۳۰۰۰ آزمایش علمی از ۱۰۸ کشور پشتیبانی کرده است. این آزمایش‌ها طیف وسیعی از رشته‌ها را شامل می‌شود، از جمله فیزیک بنیادی، پزشکی، زیست‌شناسی و فناوری فضایی. ایستگاه به عنوان یکی از بزرگترین دستاوردهای علمی و دیپلماتیک قرن بیست و یکم به شمار می‌رود و سمبلی از همکاری بین‌المللی در فضا است.

چالش‌های نگهداری از ایستگاه فضایی بین‌المللی

پس از دو و نیم دهه در مدار، ISS در حال پیر شدن است. این ایستگاه با مشکلاتی مانند نشت هوای مکرر و اجزای فرسوده مواجه است که نگهداری از آن را به تدریج گران‌تر می‌کند. ناسا و شرکای آن برنامه‌ریزی کرده‌اند تا ایستگاه را تا حدود سال ۲۰۳۰ بازنشسته کنند. برنامه شامل تخلیه کنترل‌شده ISS خواهد بود که احتمالاً با کمک کپسول توسعه یافته توسط اسپیس‌ایکس انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که ایستگاه به طور ایمن در هنگام بازگشت به جو زمین نابود شود.

ناسا قصد دارد دیگر ایستگاه خود را اداره نکند و به جای آن از خدمات شرکت‌های خصوصی که مدیریت سکونتگاه‌های تجاری مداری را بر عهده دارند، خریداری کند. شرکت‌هایی مانند اکسیوم اسپیس، بلو اوریجین و وویجر اسپیس، که با ایرباس همکاری دارد، در حال حاضر در حال توسعه سکونتگاه‌های فضایی جدید هستند. با این حال، اگر این ابتکارات خصوصی به تاخیر بیفتد، ممکن است چین به تنها کشور تبدیل شود که حضوری مداوم در مدار پایین زمین داشته باشد.

نقش رو به گسترش چین به عنوان یک قدرت فضایی

چین که از برنامه ISS کنار گذاشته شده است، ایستگاه فضایی مختص به خود به نام تیانگونگ را ساخته است که از سال ۲۰۲۲ همچنان فعال و مسکونی است. این کشور برنامه دارد تا اندازه تیانگونگ را با دو برابر کردن تعداد ماژول‌ها از سه به شش افزایش دهد. چین همچنین در حال گسترش همکاری‌های بین‌المللی است و فضانوردان پاکستانی را برای پیوستن به ماموریت‌های آینده آموزش می‌دهد. مطابق با این مقاله، چین می‌تواند به “ضامن اصلی حضور انسانی در مدار” تبدیل شود، به ویژه برای کشورهایی که تمایلی به یا قادر به همکاری با ایالات متحده نیستند.

تهدید زباله‌های مداری و پایداری آینده فضایی

نگرانی اصلی برای آینده سفرهای فضایی بشر، آلودگی فزاینده مدار زمین است. میلیون‌ها تکه زباله—شامل ماهواره‌های غیرعملی، بقایای ناشی از برخوردها و آثار آزمایش‌های نظامی—خطرات جدی برای فضاپیماها و خدمه‌شان به همراه دارند. ISS قبلاً برای جلوگیری از خطر زباله‌های خطرناک مجبور به انجام مانورهای متعدد شده است.

پایداری در اکتشافات فضایی به میزان زیادی به بهبود ایمنی مداری بستگی دارد. راه‌حل‌های جاری شامل نظارت بهبود یافته بر زباله‌ها، تخلیه کنترل‌شده موشک‌ها و پروژه‌های متمرکز بر حذف فعال زباله‌های فضایی است. این تلاش‌ها هدفشان حمایت از محیط حساس است که بشریت اکنون در آن زندگی و کار می‌کند، نزدیک به ۴۰۰ کیلومتر بالای سطح زمین.