واضح آرشیو وب فارسی:معماری نیوز: تصاويري باورنكردني از فاجعه فرسايش خاك در خراسان شمالي
مشاهدات ما در اين مأموريت، چنان شگفتانگيز و نگران كننده بود كه به شهادت اعضاي گروه كه پيوسته مناطق گوناگون و عرصههاي منابع طبيعي در 31 استان كشور را رصد ميكنند، از بعد شدت تغيير كاربري و آسيبپذيري انسانساز نسبت به فرسايش خاك بيسابقه مينمود.
درويش، محمد - از هشتم تا دهم ارديبهشت ماه سال جاري به اتفاق دو تن از همكارانم – آقايان دكتر حسن روحيپور (استاد بازنشسته فرسايش خاك) و مهندس محمّد فياض (رييس بخش تحقيقات مرتع) – از مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور، مهمان هموطنان عزيزم در ديار خراسان شمالي بودم. برخي از مشاهدات ما در اين مأموريت، چنان شگفتانگيز و نگران كننده بود كه به شهادت اعضاي گروه كه پيوسته مناطق گوناگون و عرصههاي منابع طبيعي در 31 استان كشور را رصد ميكنند، از بعد شدت تغيير كاربري و آسيبپذيري انسانساز نسبت به فرسايش خاك بيسابقه مينمود.
همان طور كه در اين تصاوير ميبينيد، تقريباً هر جايي در هر شيبي و هر ارتفاعي كه تراكتور ميتوانسته حركت كند، زمين شخم خورده شده و مراتع آباد و كمنظير منطقه در طول يكي دو دههي اخير كاملاً نابود گشته اند. به ويژه حدفاصل محور بجنورد به اسفراين، در اطراف روستاي گريوان و منطقه كوهستاني و ييلاقي پلميس به شدت آثار تخريب و تغيير ماهيت مرتعي مشهود بود.
افزون بر آن، آثار آبكند (فرسايش خندقي يا gully erosion)، زمين لغزش، سوليفولكسيون و رانش زمين در بسياري از مناطق استان از جمله: «اسفيدان»، «بدرانلو»، «تاتار»، «خندقلو»، «دراقانلو»، «شعبان»، «مملجه»، «اسطرخي»، «شورك»، «نامانلو»، «هشت مرخ»، «چري»، «پركار»، «باغ محله»، «ريزه»، «مردكانلو»، «قره گل»، «گرماب»، «برزانلو»، «كتلي»، «طبر» و «گرمك»، «سرچشمه»، «اردوغان»، «گنجدان»، «پرچين»، «قلعه سفيد»، «حسن سو»، «قره چاي»، «چخماقلو» و ... آشكارا خود را نشان داده است؛ واقعيتي كه حدود 4 سال پيش هم نسبت به وقوع آن در منطقه اطلاعرساني كرده بودم.
در اين ميان، افزايش شمار محسوس رخداد سيلهاي حادثهخيز و ويرانگر در منطقه در طول همين چند روز آغازين سال جاري و نيز چند سال گذشته، خود دليل ديگري است كه نشان ميدهد اين افزايش موقتي محصولات كشاورزي، دارد به چه بهاي گزافي براي مردم و طبيعت خراسان شمالي تمام ميشود.
نگارنده، هفتهي گذشته در جريان برگزاريگردهمايي بررسي چشماندازها و چالشهاي منابع طبيعي و محيط زيست كشور، ضمن نمايش همين تصاوير، گزارش مختصري از وضعيت نگرانكننده استان خراسان شمالي را به دكتر پرويز گرشاسبي، معاون آبخيزداري سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشور ارايه داد و البته ايشان ابراز تأسف عميق كردند. امّا حقيقت داستان اين است كه ابراز تأسف عميقتر را هنگامي بايد ابراز داشت كه دريابيم اغلب مردم و مسئولين منطقه، عملاً كار چنداني براي بازگرداندن توان خودترميمي عرصه انجام نداده و روزگار را در انفعال و بيتفاوتي محض سپري ميكنند! چرا؟ آيا وقتي ميشنويم كه مطابق گزارش انجمن علوم خاك ايران، متوسط نرخ فرسايش در ايران به سه برابر قاره آسيا و بالاترين نرخ در جهان رسيده است، آيا نبايد مصداقهايش را در همين سكوت در برابر تغيير كاربريها و زمينخواريهاي مشروع و نامشروع بدانيم؟ از همه دردناكتر وقتي است كه مدير جهاد كشاورزي استان خراسان شمالي با افتخار ميگويد: «در مقايسه با ساير استانها، خراسان شمالي حداقل تغيير كاربري اراضي كشاورزي را دارد!»
اگر اينگونه است، پس چرا مديركل منابع طبيعي استان از كاشت هزار هكتار علوفه در ديمزارهاي پرشيب و كم بازده استان خبر ميدهد تا بلكه بتوان اندكي از درد و جراحتهاي وارد بر مراتع منطقه را كاست و خاك را تقويت و تثبيت كرد؟
به گفتهي حسين آبسالان، مديركل محيط زيست استان خراسان شمالي كه در اين سفر، گروه را همراهي ميكرد، عمدهترين محصولي كه در اين ديمزارهاي پرشيب كشت ميشود، حبوباتي چون عدس است كه البته به دليل فقر مواد غذايي خاك و عمق كم آن، بعد از چند سال، عملاً ديگر اصرار بر ادامه كاشت، بازده اقتصادي نداشته و فقط به بهانه تملك زمين، همچنان هر سال آن را شخم ميزنند تا در نهايت سنگ بستر آشكار شود و ضريب هرزآب به يك نزديك شود.
جان كلام آن كه وضعيت ناپايداري بومشناختي و بدهكاري اكولوژيكي در استان خراسان شمالي، بسيار نگرانكننده است و هر چه زودتر بايد با تقويت تشكلهاي مردمنهاد، ساخت برنامههاي تلويزيوني و راديويي هشداردهنده و جذاب و نيز قاطعيت بيشتر نهادهاي متولي طبيعت، مردم را ترغيب كرد تا چون يك محيط بان يا جنگلبان، خود در صف مقدم پاسداري از اندوختههاي طبيعي زادبومشان قرار گيرند. مردم بايد بدانند كه پاسداري از زيست بومشان، به كيفيت زندگي و عيار رفاه آنها خواهد افزود و تنها در آن هنگام است كه ميل به زمينخواري و تغيير كاربري اراضي به كمينه خواهد رسيد.
پنجشنبه|ا|26|ا|ارديبهشت|ا|1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: معماری نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1344]