واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: درخت جمبو
«جمبو» نام درخت ميوه دار و هميشه سبزي است كه در شهرها و مناطق ساحلي جنوب ايران ميرويد. اين درخت گرمسيري با نام علمي Syzygium cumini گياهي از خانواده مورديان (Myrtaceae) و بومي كشورهاي هند، سريلانكا، بنگلادش و اندونزي است. نام اين درخت در ايران برگرفته از نام هندي آن است. امروزه علاوه بر كشورهاي ياد شده، در بسياري از كشورهاي ديگر از جمله فيليپين، ميانمار، برزيل، جزاير و كشورهاي آمريكاي مركزي، فلوريداي آمريكا و برخي كشورهاي آفريقايي درخت جمبو رشد ميكند. اين درخت در صدسال اخير به جنوب ايران وارد شد. توزيع درخت جمبو از كشورهاي هند و سريلانكا آغاز شد و تا جنوب چين و شمال شرقي قاره استراليا ادامه يافت. امروزه كشت اين گياه در جزاير كارائيب، فلوريدا و جزيره موريس در آفريقاي جنوبي گسترش يافته است. در اديان بودايي و هندي درخت جمبو مقدس و محترم است و افسانههاي زيادي درباره آن وجود دارد. از نامهاي ديگر درخت جمبو ميتوان به نامهاي آلوي جاوا، جمبول، آلوي مالابار و آلو پرتغالي اشاره كرد. درخت جمبو درختي نسبتاً سريع الرشد است كه ميتواند تا بيش از صدسال عمر كند. اين درخت شاخ و برگهاي متراكمي دارد كه سايهاي دلنشين در محل كاشت خود ايجاد ميكند و ارزش زينتي بالايي دارد.
گياه شناسي
جمبو درختي هميشه سبز است كه ارتفاع آن بين 6 تا 20 متر متغير است و ميتواند تا بيش از 25 متر رشد كند. اين درخت پس از گذشت 40 سال از كاشت اوليه به حداكثر رشد طولي خود ميرسد. تاج درخت تا بيش از 11 متر عرض پيدا ميكند. رنگ چوب اين درخت قرمز متمايل به قهوهاي و پوست شاخههاي جوان درخت به رنگ خاكستري و فاقد هر گونه پستي و بلندي است. درخت جمبو برگهايي بيضي شكل به طول 2 سانتي متر دارد كه در انتهاي آن دمبرگهايي به طول يك سانتي متر قرار گرفته اند. برگها بافتي چرم مانند دارند و از آنها بوي «ترپينتين» استشمام ميشود. جمبو گلهايي سفيد رنگ و معطر دارد؛ دوره گل دهي اين درخت از اواسط ماه بهمن آغاز شده و تا اواخر ارديبهشت ماه به طول ميانجامد. ميوههاي درخت از اواخر خردادماه تا اواسط شهريورماه روي درخت مشاهده ميشوند. درخت جمبو از جمله درختان سريع الرشد است كه در دو سالگي ميتواند به بلندي بيش از سه متر برسد. در هند اين درخت تا سي متر ارتفاع پيدا ميكند ولي در جنوب ايران معمولا به بلندي هفت تا چهارده متر مشاهده ميشود. منطقه رويش اين گياه از ساحل دريا تا ارتفاع 1800 متر از سطح دريا است ولي از ارتفاع 600 متر به بالا ميوه نميدهد. در جنوب ايران اين درخت در ماههاي تير و مرداد ميوه ميدهد. ميوه رسيده جمبو سياه رنگ و به شكل و اندازه زيتون و كمي بزرگتر است. ميوه جمبو كه به صورت خوشهاي قرار ميگيرند، نخست كوچك و سبز هستند، رفته رفته بزرگتر و سرخ رنگ ميشوند و به رنگ سياه در ميآيند. ميوه جمبو هسته بزرگي دارد كه بخش خوردني آن نرم و آب دار است. جمبو كال، گس و ترش ولي ميوه رسيده شيرين و كمي ترش است.
نكات درماني
در هر يك صدگرم از ميوههاي درخت جمبو 60 كيلوكالري انرژي، 15.56گرم كربوهيدرات، 23/0گرم چربي،72/0گرم پروتئين، 13/83 گرم آب، 006/0ميلي گرم ويتامينB1 (تيامين)، 012/0ميلي گرم ويتامينB2 (ريبوفلاوين)، 26/0ميلي گرم ويتامينB3، 16/0ميلي گرم ويتامينB5 (اسيدپانتونيك)، 038/0ميلي گرم ويتامينB6، 3/14ميلي گرم ويتامينC، 19ميلي گرم كلسيم، 19/0ميليگرم آهن، 15ميلي گرم منيزيم، 17ميلي گرم فسفر، 79ميلي گرم پتاسيم و 14ميليگرم سديم موجود است. در طب سنتي هند (آيورودا) اعتقاد بر اين است كه استفاده از دانههاي اين درخت سبب درمان ديابت ميشود؛ در طب سنتي چين مصرف ميوههاي درخت سبب درمان مشكلات گوارشي شده و برگ و پوست درخت جمبو سبب كنترل فشارخون و التهاب لثه ميشود. ميوه رسيده جمبو محتوي گلوكز و فروكتوز است كه اشكال عمدهاي از قند به شمار ميروند. اين ميوه حاوي ويتامين C و A، ريبوفلاوين، اسيدنيكوتين، كولين، اسيدفوليك، اسيدماليك، سديم، پتاسيم، كلسيم، فسفر، منگنز، روي و آهن است. ساقه و پوست درخت محتوي تانن، اسيدگاليك، رزين، فيتواسترولها است. مصرف ميوههاي درخت جمبو سبب افزايش كارايي دستگاه گوارش و كبد ميشود. همچنين سبب تنظيم شدن ضربان قلب ميشود و به تصفيه خون، درمان كم خوني و جوشهاي بدن كمك ميكند. ميوههاي درخت جمبو آبدار بوده و داراي عطر و طعمي متفاوت و نسبتا ترش و شيرين است. درخت جمبو دو نوع ميوه كوچك و بزرگ دارد، ميوههاي بزرگ اين درخت با نام "سووا جامون" شناخته ميشود و بيضي شكل هستند. ميوههاي كوچك گرد بوده و داراي طعمي ترشتر نسبت به ميوهها بزرگتر هستند. پوست و برگهاي درخت جمبو در كنترل فشار خون بالا مفيد است. از جمبو ميتوان سركه، ژله و انواع شربتها تهيه كرد. سركه جمبو به دليل خوش رنگ و معطر بودن در سراسر كشور هند توليد و استفاده ميشود. ميوه جمبو داراي انواع ويتامينها و مواد معدني است. بخشهاي مختلف گياه نيز ارزش دارويي دارند، به خصوص هستههاي جمبو كه در درمان و كنترل بيماري قند (ديابت) مؤثر هستند. خمير حاصل از ميوههاي درخت جمبو طعمي شيرين داشته و قابض هستند. ميوههاي تازه درخت قابليت مصرف خوراكي دارند و از آنها براي تهيه آب ميوه و سركه در كشور هند استفاده گستردهاي ميشود.
نكات كاربردي
به اين علت كه درخت جمبو تاج و منظره زيبايي دارد در بسياري از مناطق رويش به عنوان درخت زينتي و سايه دار استفاده ميشود. چوب آن محكم است و در مقابل آب استقامت زيادي دارد. از چوب جمبو براي ساخت تراورس، وسايل و ابزارآلات كشاورزي، روستايي و سوخت استفاده ميشود. از پوست اين درخت نيز به خاطر داشتن 8 تا 19درصد تانن در صنعت چرم سازي استفاده ميشود. گلهاي اين درخت مورد علاقه زنبورهاي عسل است. چوب درخت جمبو بسيار خشك و سخت است و از آن در ساخت و ساز، ريلهاي راه آهن و براي چاههاي آب استفاده ميشود. از برگهاي درخت جمبو به علت عطر آن در صنايع لوازم بهداشتي و عطرسازي استفاده گستردهاي ميشود و آن را در خميردندان نيز به كار ميبرند. از پوست آن هم در صنايع آرايشي به علت محتوي بالاي تانن براي ساخت لوازم آرايشي برنزه استفاده ميشود.
*محمدمهدي اميري خوريه، كارشناس گياهان دارويي و معطر
يکشنبه|ا|16|ا|مهر|ا|1391
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 5299]