واضح آرشیو وب فارسی:روزنامه شهرآرا: ظریفیان- مدارس علمیه مشهد حداقل سه مرحله از تخریب های گسترده را به خود دیده اند. اولین مرحله به زمان پهلوی اول در سال١٣١٠ و موقعی بازمی گردد که فلکه اول حرم مطهر رضوی ساخته شد. دومین مرحله در زمان استانداری ولیان در آستانه انقلاب در سال ١٣۵۴ بود، اما سومین مرحله از تخریب ها به همین چند سال پیش و موقع پیاده سازی طرح نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر برمی گردد. مدارس علمیه ای که در این سه مرحله تخریب شدند بخشی از هویت تاریخی این شهر بودند که با پرورش شخصیت های بزرگ و تاثیرگذار در دوره های مختلف تاریخی، نقش مهمی در شکل گیری تمدن اسلامی شیعی در جهان اسلام داشتند. مدرسان حوزه علمیه، اولین استادان دانشگاه ها در همین زمینه، مهدی سیدی، پژوهشگر و مشهدشناس معروف، در گفتگو با خبرنگار شهرآرا، می گوید: در طول تاریخ، هر جا مرقد مطهری بوده، در کنارش حوزه های علمیه هم بوده اند و علمای بزرگی را تربیت کرده اند. زمانی که دانشگاه ساخته شد، اولین استادان آن همین علما بودند. مثلا دکتر محمد معین اولین کسی است که در ایران دکترای ادبیات داشت. چه کسی به او دکترا داد؟ قبل از او که دکتری نبود. کسانی مثل مرحوم فروزان فر که از همین مدرسه ها آمده بودند به او دکترا دادند. مرحوم فروزان فر دکتر نبود، مثل ملک الشعرای بهار و مثل ادیب نیشابوری. این ها همان مدرسان حوزه های علمیه بودند که آدم هایی مثل دکتر شفیعی کدکنی را تربیت کردند که به مراتب از دکترهای امروز باسوادتر بودند. وی با بیان اینکه تصور عموم این است که حوزه علمیه بعد از انقلاب مشروطه و زمان پهلوی مدارس قدیم کلا جمع شد، عنوان می کند: حوزه علمیه در زمان پهلوی اول جمع شد، ولی در زمان پهلوی دوم، باز مدرسه علمیه ساخته شد. بعد از مشروطه، آموزش، مدارس نوین و دانشگاه آمد، ولی حوزه هم به حیات خود ادامه داد. اولین مدرسه سازی ها در مشهد او درباره سابقه ساخت مدارس علمیه در مشهد می گوید: مشهد تا قبل از دوره تیموری در قرن نهم، یک شهر درجه٣ در خراسان و ایران بود. مرکز خراسان بزرگ تا آن موقع، شهر نیشابور بود و مدارس، حوزه های علمیه و فعالیت های فرهنگی در نیشابور بود. بعد از اینکه مغول ها در اول قرن هفتم، نیشابور را خراب کردند، جنب وجوشی در مشهد درگرفت، ولی مغول ها شهر تابران توس را مرکز حکومت خراسان کردند و مشهد سرش بی کلاه ماند. تیمور و پسرش تیمور لنگ، در اواخر قرن هشتم، تابران توس را هم مانند نیشابور با خاک یکسان کردند. بنابراین، مشهد یک شهر بی رقیب در خراسان شد و جای نیشابور و توس را گرفت. از آن به بعد، در مشهد مسجد جامع گوهرشاد و دارالحکومه چهارباغ را ساختند و شروع کردند به مدرسه سازی. وی ادامه می دهد: اولین مدرسه هایی که ما خبر داریم، در زمان حکومت شاهرخ تیموری و توسط همسرش گوهرشاد ساخته شده است. سه مدرسه ساختند. یکی مدرسه پریزاد که چسبیده به مسجد گوهرشاد است. دیگری مدرسه دودر یا امیر سیدی است که روبه روی مدرسه پریزاد واقع شده. این دو مدرسه الان جزو رواق های حرم شده اند، ولی تا ۴٠-٣٠سال پیش، هنوز حوزه علمیه بود. یکی هم مدرسه بالاسر بود که ۵٠سال پیش، رویش را پوشاندند و به رواق دارالولایه تبدیلش کردند. این سه مدرسه مربوط به دوره تیموری در قرن نهم بودند. تخریب مدارس علمیه در طرح های توسعه ای سیدی با بیان اینکه پس از آن، مدتی مدرسه سازی تعطیل شد و باز زمان شاه عباس دوم صفوی، در قرن یازدهم، شروع به مدرسه سازی کردند، می گوید: قدیمی ترین مدرسه ای که در زمان صفویه ساخته شد مدرسه خیرات خان بود که توسط آقای خیرات خان هندی که به ایران آمده بود ساخته شد. این مدرسه در بست پایین خیابان، جنب مهمان سرای حضرت قرار دارد و الان جزو دانشگاه علوم اسلامی رضوی شده است. وی به ساخت مدرسه میرزا جعفر و فاضل خان توسط دو برادر ایرانی و به سبک هندی ها اشاره می کند و می گوید: مدرسه فاضل خان در بالاخیابان قرار داشت و موقعی که در زمان رضاشاه، دور حرم فلکه می کشیدند، خراب شد، ولی مدرسه میرزا جعفر که یک درِ ورودی از گوشه صحن عتیق داشت و یک در از سمت خیابان طبرسی، الان جزو دانشگاه علوم اسلامی رضوی است. وی با اشاره به ساخت مدرسه نواب پس از دو مدرسه خیرات خان و فاضل خان در بالاخیابان، می گوید: وقتی که در زمان پهلوی اول، حرم را توسعه می دادند، این مدرسه به طرح خرابی خورد و کمی آن را عقب بردند . در فاصله مدرسه نواب تا حرم هم دو مدرسه بود. یکی مدرسه بهزادیه و دیگری مدرسه سمیعیه یا باقریه که این ها هم تا ۴٠-٣٠سال پیش دایر بودند و در گسترش حرم در آستانه انقلاب تخریب شدند. عباس قلی خان تنها مدرسه قدیمی ای که هنوز دایر است این مشهدپژوه ادامه می دهد: یک مدرسه هم به نام پایین پا داشتیم که در قسمت شرقی مسجد گوهرشاد بود و در زمان پهلوی اول، موقعی که می خواستند صحن پهلوی را که الان شده صحن امام خمینی(ره) بسازند، خرابش کردند. سیدی اضافه می کند: یک مدرسه هم از دوره صفوی به نام مدرسه عباس قلی خان داریم که خوشبختانه باقی مانده است و الان در پایین خیابان قرار دارد. موقعی که می خواستند آنجا را توسعه بدهند، سردر مدرسه را با جرثقیل عقب بردند. مدرسه عباس قلی خان تنها مدرسه ای است که از قدیم باقی مانده است و هنوز هم حوزه علمیه است. یک مدرسه روبه روی عباس قلی خان قرار داشت به نام ابدال خان که به حرم نزدیک تر بود و آن هم در طرح توسعه حرم در آستانه انقلاب تخریب شد. وی به مدرسه سلیمان خان به عنوان آخرین مدرسه ای که از دوره قدیم روبه روی در مسجد شاه یا مسجد هفتادودوتن در بازار سرشور قرار داشت اشاره می کند و می گوید: وقتی در همین دوره اخیر می خواستند صحن جامع را توسعه بدهند، این مدرسه خراب شد و به جای آن، مدرسه دیگری همین نزدیکی ها ساختند.
چهارشنبه ، ۳خرداد۱۳۹۶
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: روزنامه شهرآرا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 106]