محبوبترینها
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1796960692
پلاسکو؛ فروپاشی نماد مدرنیته دهه ۴۰ ایران
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: نگاهی به هویت ساختمان پلاسکو و معماری شهری
پلاسکو؛ فروپاشی نماد مدرنیته دهه ۴۰ ایران
شناسهٔ خبر: 3887161 - پنجشنبه ۷ بهمن ۱۳۹۵ - ۱۲:۰۷
جامعه > شهری
.jwplayer{ display: inline-block; } بررسی دوره تولد تا مرگ یک ساختمان و شکل گرفتن هویتی آنچنان قوی که در روز فروپاشی ساختمان پلاسکو یک شهر تحت تاثیر قرار می گیرد، از نگاه هویت شهری جالب توجه است. خبرگزاری مهر، گروه جامعه-علیرضا عقبایی×:به طور کل هر حادثه ای از زوایا مختلف با دیدی تخصصی قابل بررسی و نگارش است. از دید هویت شهری و شهرنشینی جالب است؛ بررسی دوره تولد تا مرگ یک ساختمان و شکل گرفتن هویتی آنچنان قوی که در روز فروپاشی ساختمان پلاسکو، بازه ای به اندازه یک شهر را تحت تاثیر قرار می گیرد. گذشته از تاثری که جامعه و رسانه ها برای مرگ کشته شدگان این حادثه ابراز کردند، بیشتر مردم تهران از دفن خاطرات خود و علاقه ای می گویند که به این ساختمان ۵۴ ساله که عمر چندان زیادی در قبال عمر کاخ گلستان و دیگر امارت های شهر تقریبا دویست ساله تهران ندارد، می گویند.( بنا به تاریخ شکوفایی تهران که دوره آغازی برای این شهر در عصر محمدخان قاجار در سال ۱۱۶۶ خورشیدی بود) در مقاله پیش رو به بررسی هویت یک ساختمان و به طور اختصاصی تر: موقعیت و هویت ساختمان پلاسکو در شهر تهران، همچنین در حاشیه آن به بررسی دیدگاه هایی از هویت معماری شهری می پردازیم.
در تعریف هویت به طور کل باید این چنین نوشت: هویت یکی از معانی ذهن آدمیست که از منیت و «خود آدمی» شکل می گیرد و ماهیتی است که آدمی به عوامل خارج از خود و ساخته هایش می بخشد و با سنگ محک هایی چون تاریخ، اجتماع ، فرهنگ و ارزش های هر دوره یک کشور یا تمایز دادن آن با جهان آشکار می شود. هویت هر عصر با توجه به ویژگی ها و تمایزات عصر قبل سنجیده می شود.در این تعریف هویت با ماهیت از یکدیگر تاثیر گرفته و با واژه ای همچون اصالت با ارزش تر نشان داده می شود. در مفهوم هویت، خود آدمی و آنکه از خود تراوش می کند و «خود ماندن» مورد سوال قرار می گیرد و هویت مفهومی است قوی که از پیشینه تاریخی و فرهنگی گذشته وام می گیرد و با وجود نمادها و کنش های دوره های تاریخی قبل در فرد امروزی بر او عطا می شود و جدا از تجربه های فردی و اجتماعی دوره خویش به رشد ادامه می دهد. در مورد اثر هنری باید گفت اگر اثر هنری با سنگ محک ارزش های هنری سنجیده شود دارای هویت می شود و می توان با کنش های مختلف هر کشور و هنر هر گوشه از جهان، برای آن اثر هویتی، متکی به ذات تعیین کرد. بعد دیگری از هویت مولفه زمان است. هویت در هر دوره زمانی تفاوت هایی دارد . در هر دوره با توجه به معیار و عرف جامعه به برخی از مولفه های هویت توجه بیشتر یا کمتری می شود. در این راستا ویژگی های هویتی هر کشوری یا منطقه ای در جهان با دگر نقاط تمایز دارد و از آن جهت که قابل شناسایی و بررسی است. در مورد هویت شهری نیز باید گفت هر فضایی با شدت و ضعف متفاوت واجد هویت است و هویت نهایی فضا، برایند هویت های عملکردی، کالبدی، محیطی،فرهنگی و معنایی آن است. به این ترتیب امکان تمیز فضای شهری ایرانی از فضاهای شهری سایر تمدن ها با مشخص شدن ویژگی های هویتی هر فضا مقدور میشود. فضا علاوه بر کالبد خویش و مضاف بر ویژگی های هندسی و زیبایی شناسی این کالبد، واجد معنا و یا معانی ای نیز است که در خاطره جمعی جامعه نقش می بندد. معماری تعریف کلی از طراحی و ساخت بیشتر سازه ها و بناهای ساخت بشر است و به طور اختصاصی در ایران به نسبت قالب و محتوی هم چون نسبت روح و کالبد در بنیادهای جهان بینی آن نیز آشکار می شود با توجه به این نوع تعریف از معماری یک کشور وارد بحث هویت شهری می شویم؛ در یک تعزیف اجمالی هویتِ معماری شهری به مجموعه شاخص های: هنر و زیبا شناسی در شهر، حافظه تاریخی و تعاملات انسانی (و معنویات او) که در معماری شهری یک کشور وجود دارد و در عصرهای مختلف تکرار می شود و بر دورهای بعدی تاثیر می گذارد هویت معماری شهری گویند که در صورت نبود این شاخص ها در بناهای هر شهری این شهر هویت چندانی نخواهد داشت. اما ارتباط بین عوامل هویت دهنده شهر می تواند ارتباطی دو سویه باشد. شهر بدون عامل انسانی مفهوم ندارد. بنابراین زمانی که صحبت از شهر می شود صحبت از تعاملات انسانی است. تعاملات انسان با انسان، انسان با محیط و انسان با شهر. به همین دلیل، عوامل تشیکل دهنده هویت شهر، هویت انسان را نیز شکل می دهد و یکی از عناصری که انسان با آن تعریف می شود، حافظه است. شهر نیز دارای حافظه است. شهر فاقد حافظه تاریخی شهری دارای هویت نیست. و به طور چکیده تر فعالیت های انسان در جهت احراز و یا معرفی هویت و مکان و مقامی است که آرمان های منبعث از جهان بینی او برایش تعیین می کند. لذا توجه به باطن و معنای اشیا اعمال می توانند به عنوان یکی از مهم ترین عوامل های هویت دهنده فرد و اجتماع و شهر ایفای نقش نماید. هویت، حلقه اتصال زنجیر باورها و عقاید است. هویت هر فرد معنای گذشته و حال اوست. در سیمای شهری نیز هویت قابل تأمل است. مقاله ای در ادامه خواهید خواند هویت یک بنا را، گذشته از نوع معماری با توجه به مولفه های دیگری نیز بررسی خواهد کرد که در نظریات هویت شناسی کمتر به آن پرداخته شده است از این رو شاید نقطه عطفی در شناخت هویت معماری شهری از زاویهِ دیدهای دیگری باشد. با این مقدمه به بررسی پنج مولفه اساسی در هویت ساختمان پلاسکو در تهران می پردازیم: مولفه اول؛ معماری ساختمان ساختمان پلاسکو به عبارتی از اولین سازه های بلند تهران و ساخت شده در زمان پهلوی دوم است. در منابع و مستندات در مورد معمار این بنا تردید است ( از مهندس هوشنگ خوانشاهی تا طراحی کلیمی یا آلمانی صحبت به میان امده است). چیزی که بدیهی است نخستین ساختمان بلند تهران که در آن آسانسوری نیز به کار گذاشته شده بود را آقای مهندس هوشنگ خانشقاقی در سال های ۳۰-۱۳۲۸ در جوار باغ سپهسالار ساخته است. این ساختمان ده طبقه داشت و آسانسور آن را نیز خود مهندس خانشقاقی ساخته بود. ساختمان پلاسکو نیز دومین ساختمان بلند ایران، یا اولین ساختمان با اسکلت فولادی در ایران بود که با ثروت حبیب اِلقانیان(به همراه باقی برادران که حبیب بزرگترین برادر خانواده القانیان بود) ساخته شد. کار ساخت این برج از سال ۱۳۳۹-۴۱جریان داشت و تنها بعد از دوسال زمان ساخت، با ۱۷ طبقه افتتاح شد. دلیل نام گذاری ساختمان شغل خانواده اِلقانیان بود که به تنهایی صاحب بزرگترین کارخانجات صنایع پلاستیک‌سازی ایران بودند و نام شرکت ایشان پلاسکو بود، از این رو ساختمان نیز "پلاسکو" نام گرفت. دوسال بعد ساختمان تجاری ۱۳ طبقه آلومینیوم با اسکلت فلزی در خیابان جمهوری (شاه سابق) با سرمایه القانیان ساخته شد که دارای دو دستگاه آسانسور نیز بود. پلاسکو با متراژ تقریبی ۲۹ هزار متر مربع که شامل ۱۷ طبقه (یک طبقه زیرزمین، یک طبقه همکف و ۱۵ طبقه روی پیلوت) بود و با سازه ای از نوع اسکلت فولادی ساخته شد و با کلاف کشی فولادین در نمای آن استوار شد. نمای بیرونی این ساختمان از کاشی کاری در بدنه اصلی نما و روی آن نقوش هندسی به شکل گره های ایرانی (گره هشتک و صابونک یا هشتو مربع از گره های قدیمی ایران، که حال در بیشتر کفپوش های خیابانی کاربرد دارد) در مابین خطوط عمودی آهنی روی ساختمان به عنوان تزئینات بنا با توجه به تلفیق مدرنیته و معماری سنتی طراحی شد و به نماد مدرنیته دهه ۴۰ ایران درآمد. این بنا تا سالیان طولانی آسمان خراشی در قلب خیابان تجاری و مهم جمهوری(شاه سابق) در دوران پهلوی دوم و حتا بعد از سال های ۶۰ تا کنون بود. از نمای سپید و قرمز سال‌های دور برج پلاسکو و مجسمه عظیم «کانادا درای» نارنجی که برای تبلیغ روی برج پلاسکو نصب شده بود، حال فقط قطعات فلزی منظمی باقی مانده بود که از یک طرف نمای برج بیرون زده ؛ با این حال، ساختمان پلاسکو هنوز تا فاصله قابل توجهی از هر طرف کاملاً قابل رویت بود. فضای داخلی پلاسکو با ۵۹۰ واحد تجاری تاسیس شد و طبقات اول تا چهارم مساحت بیشتری نسبت به سایر طبقات داشتند. در مرکز و قلب پلاسکو هفت حوض ایرانی با فواره های سنتی در بدو ورود خودنمایی می کرد که در طبقه منفی یک قرار داشتند، فواره‌ها ارتفاعشان تا طبقه سوم ساختمان می‌رسید و فضای کاری ساختمان را تلطیف می کرد، همچنین نمادی بارز از معماری سنتی ایران را به یاد می آورد. با توجه به نوع طراحی بنا که تلفیقی محتاطانه از کالبد اسکلتی فلزی که عنصری مدرن تلقی می شود با نقوش هندسی ایرانی در نما و و ایجاد هفت حوض به عنوان قلب و روح اثر که نماد قویِ معماری ایرانیست در داخل بنا (این عنصر به مثابه جان و معنویت در معماری تلقی می شود)، زیاد دور از ذهن نیست که معمار ایرانی بوده باشد. معماری این بنا به صورتی انجام شد که شلوغی خیابان‌هایی اطراف احساس نمی شد. به لطف سقف بسیار بلند مجتمع و طراحی دایره وارش، گردش و بازدید از ویترین بوتیک‌ها بسیار آسان می نمود. در راهروها نیز صندلی‌هایی تعبیه گشت تا فضای تجاری را انسانی کند. راه پله‌های این بنا به سبک ایرانی موزاییک کاری شده و با لبه‌های فلز کوبی شده، مسیر را ایمن می ساخت. اما از طبقه پنجم به بعد، دنیای دیگری در پلاسکو شروع می گشت. این بخش ساختمان، کوچک‌تر بود و خبری از راهروهای به هم پیوسته نبود. برای رسیدن به این بخش ساختمان، هرچند که راه‌پله هم وجود داشت اما باید از آسانسور استفاده می شد. مولفه دوم؛ کارکرد یک بنا در این مولفه نوع کارکرد بنا که می تواند صرفا هنری و زیباشناسانه باشد یا اداری، خدماتی،آموزشی، مسکونی و تجاری یا هر دو (در شهر نشینی قدیم کاربرد این نوع بیشتر بود، زیر خانه های مسکونی مغازه ای برای همان خانواده تعبیه می شد. بازار تهران قدیم چنین نوعی از کاربرد را داشته است امروزه نیست چنین کارکرد و سازه ای متداول است ) و ... اهمیت پیدا می کند به طورکلی بناهای نمادین و هنری مانند برج آزادی به عنوان زیبایی های ساخته انسان در یک شهر تلقی می شوند و بحث مفصلی در مورد چگونگی هویت بخش و موفقیت یک اثر معماری هنری در شهر می توان عنوان کرد که از حوصله این نوشتار که تخصصی برای یک ساختمان تجاری می باشد خارج است. به طور بدیهی تعامل انسان با بنای تجاری بیشتر است و شاید برای محلی چون بازار مرکزی هر شهر، این تعامل در سطح کشوری و شهری انجام شود. بازمی گردیم به ساختمان مورد بررسی یعنی پلاسکو. در ابتدای گشایش این ساختمان، تهیه کنندگان فیلم، سینما داران و شرکت‌های مختلف در طبقات اول شروع به فعالیت کردند، ولی رفته رفته ، واحدهای دور تا دور حوض های آبی ساختمان تغییر کاربری دادند و مغازه‌های ماهی تزئینی و ملزومات اکواریوم جایگزین شدند و فعایت این واحد ها به قدری خوب بود که به یکی از بورس های ماهی های تزئینی و لوازم اکواریم در تهران بدل شد و تا اوایل دهه اخیر نیز این روند ادامه داشت. طبقات بالایی نیز به تولیدی‌ها و تک فروشی‌های پوشاک تغییر شغل دادند و حضور صنف پوشاک مردانه در این پاساژ تا پایان عمر ساختمان ادامه داشت، به طور دقیق تر در دو طبقه بالای طبقه منفی یک، خرده فروشی و ویترین های زیبا برای پوشاک مردانه و در طبقات بالاتر عمده فروشی و کارگاهای تولید جا گرفته بودند. عمده واحدهای طبقات اخری این ساختمان با مرور زمان و در سال های انتهایی عمر آن به کارگاه‌های تولیدی تبدیل شده بود که با کاربری آن همخوانی نداشت. به طور کلی این ساختمان بعد از مدتی محل رفت و آمد تهرانی ها برای خرید لباس شد و بیشتر تهرانی ها پلاسکو را با دو صنف پوشاک و ماهی زینتی (و آکواریوم )به خاطر دارند. گذشته از مغازه دارانی که به قصد خرید عمده به ساختمان مراجعه می کردند، تا حدی این ساختمان به خاطر نوع عرضه خود که تقریبا از تولید به مصرف رساندن انواع کت و شلوار و لباس های مردانه با قیمتی مناسب بود، مورد توجه اقشار مختلف قرار داشت. بعد از بازار سنتی تهران ساختمان پلاسکو، از بزرگترین و معروف‌ترین بورس توزیع پوشاک در تهران بود. با توجه به نزدیک شدن به ایام عید، بیشتر واحدهای تولیدی مشغول به کار بودند تا بتوانند پاسخگوی نیاز شب عید مردم باشند. گذشته از بازار اصلی تهران که بیشتر احتیاجات مردم را تامین می کند؛ در تهران برای هر نوع محصولی قسمتی از شهر که به اصطلاح بورس آن محصول است وجود دارد، که با داشتن قیمتی مناسب تر و تنوع زیاد با توجه به وجود مغازه ها و فروشگاهای متعدد محل مناسبی برای خرید است. به طور مثال بورس کت شلوار در محله باب همایون،بورس کفش زنانه در محله سپهسالار، بورس لوازم ارایش در محله منوچهری و کوچه مروی و... می توان مراجعه کرد. در همین راستا ساختمان پلاسکو و پاساژهای اطراف آن نیز محل خوبی برای فروش پوشاک مردانه گشته و به بورس این محصول بدل گردیده بود. از همین رو و پویا بودن هر روزه این مکان، قابل درک است تاثیری تعاملی این بنا با انبوه انسان های اطراف و تاثیری که بر حافظه تصویری آنان می گذارده است و هویتی که در نیم قرن کسب کرده بود. مولفه کارکرد یک بنا که مسکونی، تجاری یا هنری و... می باشد تاثیر بسزایی در نقش بنا در هویت و حافظه شهر ایفا می کند و حتا حکومت ها را وادار به نگه داری و نوسازی سالانه می داردو تعامل هر روزه با ساختمان می تواند آن را تا حد یک پاتوق و محل قرارهای روزانه تبدیل کند و در نقطه مقابل آن مکان هایی با قدمت زیاد است که به علت تعامل نداشتن با انسان حتا حکومت ها را نیز وادار به نگهداری یا احیای خود نمی کنند چون بدنه اصلی حکومت نیز از میل و حافظه جمعی افراد تشکیل می شود و تاثیر کلی خواهد داشت. مولفه سوم؛ موقعیت جغرافیایی و شهری یک بنا پلاسکو در ضلع شمال شرقی چهار راه استانبول در خیابان جمهوری در مرکز خیابانی تجاری و مهم قرار داشت و گذشته از آن قبل از مرتفع سازی تهران این برج از هر ناحیه نزدیک آشکار بود و همیشه در مرکز توجه قرار داشت ، همچنین به محض رد شدن از چهار راه استانبول بیشتر چشم ها این ساختمان مدرن را نظاره می کرد و به مرور به حافظه و خاطره شهروندان تهرانی راه یافت و ماندگار شد. گذشته از آن پلاسکو از مزیت قرار گرفتن در همسایگی خیابان تاریخی لاله زار ، خیابانی با گذشته ای پر ابهت همراهِ هتل ها و سینما ها و شب های پر شور تهران قدیم و تا حالی که به لوستر و روشنایی فروشی تغییر کاربری داده است. در جهت شرق خود دارا بود و از طرفی میدان فردوسی در بالاتر چهارراه استانبول را در شمال خود داشت و سفارت انگلیس در غرب این چهار راه خودنمایی کرده و می کند.
سفارت آلمان و بانک مرکزی نیز در خیابان جنوبی این چهار راه قرار دارد. همچنین تنها چندی بعد از تاسیس این بنا بیشتر رغبت سرمایه دارن به ساخت و ساز پاساژ و یا داشتن مغازه ای در این محدوده معطوف شد و کم کم منطقه نزدیک پلاسکو تبدیل به بورسی برای انواع بوتیک ها و پاساژ ها و کلا خیابان جمهوری تبدیل به یکی از نقاط تجاری مهم شهر، بیشتر از پیش شد. در همسایگی این چها راه کوچه برلند قرار دارد که انواع لباس زنانه و لوازمات عروس را با نمایی سنتی به فروش می رساند و محله ای معروف و قدیمی است. به طور کلی منطقه بهارستان تا پل حافظ محله ای پر رفت و آمد مهم و نمادین است و تمام این ها قابلیت ها، تاثیر مهمی بر کشش و کنش یک ساختمان تجاری دارد. در این راستا به طور مثال یک مسافر خانه میان راهی یا یک اثر هنری در اطراف شهر به دلیل دور بودن از چشم مردم و یا کاربردی نبودن نمی تواند از چنین موقعیت ممتازی بهره مند گردد و با مردم یک شهر خاطره سازی کند و در ذهن مردم جای گیرد. شاید کمتر ساختمانی تجاری ای در تهران از این حیث با پلاسکو برابری کنند. مولفه چهارم؛ دوره تاریخی ساخت یک بنا عوامل زیادی در دوره های تاریخیِ ساخت یک بنا تاثیر دارد، عوامل زیادی چون آغاز و پایان یک حکومت، نوع مصرف بنا و در آخر نمادین یا سلطنتی بودن آن معماری تاثیر دارد. یک بنا نمادین که برای نشان دادن قدرت و یا عقاید یک حکومت ساخته می شود، گویی سرنوشتی نزدیک به یک حکومت و جامعه آن عصر دارد. در دوره ای که ایران به عنوان کشوری مدرن پا به عرصه جهانی می گذارد لاجرم نمادهای مدرنیته برای نشان دادن به جهان لازم بود. بلند مرتبه سازی در ایران که از سال ۱۳۳۰ با ساختمان ۱۰ طبقه واقع در خیابان جمهوری اسلامی اثر هوشنگ خانشقاقی آغاز شد و با ساختمان ۱۷ طبقه تجاری پلاسکو و ۱۹ طبقه "بانک کار" (۴۷-۱۳۴۴) اثر فرمانفرمائیان (که تا سال ۱۳۵۰ بلندمرتبه‌ترین ساختمان تهران بود) ادامه یافت. حال ساختمان پلاسکو نماد تهران جدید و معماری مدرن در پایتخت و به عنوان یک مونومان شاخص شهری محسوب می‌شد. ساختمان پلاسکو با ارتفاع ۴۲ متر در زمان اتمام ساخت در سال ۱۳۴۱ بلندترین ساختمان تهران بود تا اینکه در سال ۱۳۴۲ ساختمان فعلی بورس تهران با ارتفاع ۶۸ متر عنوان بلندترین ساختمان پایتخت را از پلاسکو گرفت .این ساختمان در زمان خود بلندترین بنای ساختمانی در ایران بود و یکی از نمادهای مدرنیته ایران به شمار می‌رفت. در دهه ۱۳۴۰ از ساختمان پلاسکو به عنوان «نماد سرمایه‌داری» نام برده می‌شد. در دهۀ ۱۳۵۰ در تهران و شهرستان‌ها بلندمرتبه سازی اوج می‌گیرد. مجموعه سه بلوک برج اسکان در ۲۸ طبقه (۵۶-۱۳۵۲)، برج‌های سه‌گانه «آ اس پ» در ۲۶ طبقه، پارک دوپرنس (۵۷-۱۳۵۳) در ۲۵ طبقه، برج‌های ونک پارک در ۲۰ طبقه و بالاخره برج جدید تهران در ۵۴ طبقه در جنوب مجموعه سه بلوک برج‌های آ اس پ بخش مهمی از بلندمرتبه سازی (برج سازی) در تهران است. بعد از سال ۶۰ متاسفانه بیشتر انبوه سازی ها و برج سازی ها به دست افراد فقط دارای سرمایه و بنگاه ها افتاد و معماری و هامونی شهری از دست رفت . باید توجه کرد که معماری زبانی است که شهر متن آن است. بنابراین باید توجه نمود که آنچه هویت شهری را رقم می زند، بنا یا ترکیب بناها نیست، بلکه کل شهر است که هویت شهری را رقم می زند. شهرهای ما ارزش های سنتی را کنارگذاشته اما وارد دنیای مدرن نشده اند. باید رابطه سالمی میان سنت و مدرنیته ایجاد نمود و نباید یکی را به نفع دیگری از میان برد. سنت می تواند در تعامل با نوگرایی باشد. یکی از اهداف شهرسازی تعالی بخشیدن به زیستن است. نوگرایی به معنای نفی مطلق تاریخی و هویت تاریخی و فرهنگ و سنن و آداب جامعه نیست، بلکه نوگرایی عبارت از یافتن پاسخ مناسب زمان و مکان به ارزش های فرهنگی و بهره گیری از آراء و تجارب پیشینیان و تکامل بخشیدن آن ها خواهد بوداز سوی دیگر مختصات محیطی از جمله شکل، رنگ، تناسبات، ارتباط فضا و عناصر با یکدیگر، هویت درجه استقلال، چگونگی تکرار و تقلید، و ارزش ها و اصول و رفتارها و واکنش ها را به انسان القا می کنند، به نحوی که انسان خود را متعلق به گروهی اجتماعی با فرهنگی خاص قلمداد نماید. به همین دلیل است که یکی از اساسی ترین دلایل تقلید و تکرار بی چون و چرا و کورکورانه از الگوهای بیگانه را می توان بحران هویت جامعه یا به عبارتی جستجوی هویتی جدای از هویت فرهنگ ملی دانست. هویتی که اوج آن در فردگرایی و افتراق خویش از جامعه تجلی می یابد و در معماری در معماری ابنیه و نیز در سیمای شهری در حد کاملا بارز و روشنی مشاهده می شود. مطالعات در عرصه ها و پدیده ها و عناصر شهری گذشته برای هویت بخشیدن به ساختار شهرهای کنونی لازم است تا این شهرها بتوانند همچون فرزند شهرهای گذشته خود به نظر برسند. توجه به شهرسازی و معماری قدیم نشا ن دهنده همدلی با آن است و سیمای شهرهای بی هویت کنونی حاصل التقاط فرهنگی امروز است. آنچه مسلم است در تمامی این تغییر و تحولات وجه مشترکی بنام زیبایی و تناسب کلی شهری وجود شهرسازی معاصر ایران در تعامل بین باور سنتی و دیدگاه وارداتی واقع شده، از طرفی این بی هویتی وارادتی در معماری و به تبع آن در نمای معماری خود را بیشتر مشهود می نماید نما در معماری امروز تنها عنوان پوشش نهایی مطرح بوده و نمایشی از هویت نیست . در معماری مدرن یا به طور کل معماری شهری هویت بنا و ساختمان یکی از مهمترین دغدغه های معمار برای تاثیر گذار بودن اثرش و ماندگاری بنا باید باشد .همانطور که بدیهی است اصولا نماد یک شهر بناهای معماری آن شهر می باشند که به عنوان نماد در اعلامیه ها و سفرهای جهانی و... تا حدی سمبلیک کاربرد دارد.به طور مثال بادگیرهای یزد، برج آزدی و بناهای اصفهان و... . در کنار پرچم یک کشور که نمادی از رنگ ها و فرهنگ و مانند شناسه ای رسمی و سمبل آن کشور می باشد، اثر معروف معماری هر کشور نیز در کنار پرچم ها نماد آن کشور می شود و تا این حد آثار معماری می توانند هویتی در حد ملی و جهانی ایفا کنند و هم ردیف پرچم، فرهنگ و اسم یک کشور قرار گیرد. در دوره پهلوی اول تلاش بسیاری برای مدرن شدن ایران و زیر ساخت های کشور انجام شد و در اواخر ان دوره و با اغاز دوره پهلوی دوم بیشتر بناهای یاد بود در ایران مانند مقبره حافظ، سعدیه، عطار، پور سینا و .. بقیه بناهای یاد بود و بیشتر ساختمان های مدرن در این دوره ساخته شد همچنان برج آزادی با توجه به معماری سه دوره تاریخی ایران ساخته شد و چنان هویتی گرفت که نماد ایران در جهان شد. در قبل از آن تخت جمشید یا بناهای اصفهان نماد معماری و کشور ایران در جهان بود. بعد از سال ۶۰ تلاش زیادی برای خلق یک اثر جاویدان و نمادین در ایران انجام نشد و معماری ایران در این چهار دهه اخیر نماد و معماری چشمگیری به خود ندید است.و به طور کل اهمیت چندانی به هنر داده نشده است. ورزشگاه ها معماری و چهره شهری، و به طور کلی تر نمادهای شهری یا نیمه کاره رها می شوند یا بی هویت و با طراحی ضعیف، چهره هر شهر در ایران را مشوش می سازند. به طوریکه گذشته از اهمیت اقلیم و آب و هوای هر شهر و توجه به ساخت بنا با مواد بومی و الگوی ساخت هر منطقه آب و هوایی ایران، که اجداد ما رعایت می کرده اند. امروز در تمام شهرهای ایران یک نوع معماری بی هویت، بی ریشه (نه شرقی نه غربی) شکل گرفته و رشد کرده است. .در این سال ها برج مخابراتی میلاد که تلاش دولتی برای هویت بخشی و نماد سازی اش انجام شد به دلیل کاربرد مخابراتی و نداشتن معماری بومی یا حتا مدرن ایرانیِ این سازه زیاد نتوانست نمادی از ایران گردد و هنوز در جامع جهانی ایران را با تخت جمشید، میدان آزادی، بناهای سنتی ایران چون بادگیرها و معماری سنتی می شناسند. مولفه پنجم؛ چگونگی کنش با مردم پلاسکو، یکی از نخستین مراکز خرید مدرن در ایران بود که با بازار سنتی فرق بسیاری داشت؛ و تعریف فروشگاه را در ایران سنتی آن زمان تغییر داد این ساختمان مانند ساختمان ها و برج های غربی ساخته و آراسته شد. پلاسکو مکانی لوکس و مرتفع بود که مغازه‌های بسیاری را با دکورها و ویترین‌های رنگارنگ در دل خود جای داده بود و به همراه رستوران سلف سرویسی که در بالاترین طبقه اش تاسیس شد یکی از اولین تجربه های مردم از دید شهری و تجسمی از کل شهر برای تهرانی ها به وجود آورد که در ساختارهای ذهنی و حافظه شهری تغییراتی را حاصل کرد. از همین جهت پلاسکو سریعا به یکی از پر رونق‌ترین مکان‌های اقتصادی ایران تبدیل گردید. بازاری مدرن که با داشتن حوض و صندلی هایی برای نشستن و وقت گذرانی، جای مناسبی برای خرید کردن بود و با بقیه مغازه ها و بازارهای سنتی فرق داشت؛ یکی از اولین تجربه های ایرانی ها از مرکز خرید مدرنی را رقم زده بود.. و دقیق تر باید گفت: پلاسکو ساختمانی است که استانداردهای بازار سنتی در ایران دهه ۴۰ را تغییر داد، اما بازارهایِ کاربردیِ ایرانی را نیز در خودش قبول کرد. این مولفه را از جهت چگونگی کنش و تعامل این بنا با مردم شهر مورد بررسی قرار می دهیم.در دوره اخر و امروزیه پلاسکو بسته به نوع فروش محصول که در متن های قبل، طبقه به طبقه و اختصاصی بررسی گردید. در طبقات اولیه مردان جوان، زوج‌ها و خانواده‌هایی که برای خرید آمده‌اند را هر روز می توانستید مشاهده کنید و محیطی به وجود امده بود که انواع قشرها را به تفکیک در خود جای می داد. در طبقه منفی یک نیز افرادی که علاقه به ماهی و اکواریوم داشتند همزمان با خانواده هایی که از دو طبقه بالایی مشغول خرید از پاساژ و در بالاتر مغازه داران و خریداران عمده را که مشغول دادوستد بودند، و همچنین درطبقات آخری کارگران و تولیدی ها را می توانستید در هر لحظه مشاهد کنید. جالبی این ساختمان، زنده و پویا بودن آن حتا در نیم قرن گذشته از عمرش بود. بخش عمده حمل و نقل بار حتا در چند طبقه اول که بیشتر خریداران عادی در آن‌ها رفت و آمد می‌کنند با چرخ انجام میشود، که یادگاری از بازار تهران بود و نمای قدیمی داخل سازه و حوض ها، باز مردم را با صحنه خاطره انگیز مواجه می کرد اما با ویترین و جنس های مدرن و امروزی. گذشته از تعامل خرید و فروش با واحد های تجاری ای که در یک ساختمان وجود دارد. یک بنا می تواند با راه یافتن به عکس های شخصی و دوستانه افراد، همچنین راه یابی به فیلم ها و ادبیات داستانی یا نقاشی هایی که از یک شهر می شود همچنین راهیابی به محیط های گرافیکیِ نمادین شهر، نیز به زندگی خود و هویتی که دوسویه با افراد شهر و زمان خودش رد وبدل می کند ادامه دهد و در هویتِ شهر جاری شود. پلاسکو در میان عکس های خانوادگی دهه های ۴۰ و ۵۰، در خاطرات بیشتر کودکان با ماهی هایی رنگی و حوض های بزرگ و سفره هفت سینی که هر نوروز درکنار حوض ها برپا می شد و یا کت شلوار پسربچگی تا بزرگسالی یک مرد در حافظه چندین نسل جای گرفته است. محیط های شهری که قابلیت تبدیل به پاتوق یا مکان بازدیدی روزانه یا سالانه را دارا هستند به این بخش زنده هویت شهری بدل می شوند. گذشته از این به علت معماری و تقسیم محصولات فروشی در این ساختمان شاید فردی عادی برای یافتن یک کت و شلوار بهتر تمامی طبقات این برج را می گشت و اینگونه بیشتر افراد بزرگسال در همه طبقات این ساختمان سرک کشیده و این محیط را زنده نگه داشته بودند. در سال های اخر نمای پلاسکو کهنه و قدیمی اما با توجه به نیاز به دادوستد هر روزه مردم، همیشه درونش پویا بود. با توجه به وجود واحد ها در دورتادور ساختمان و خالی بودن وسط ان هیچگاه مشتریان هیچ دیدی از داخل پلاسکو به اطراف ان نداشتند و گذشته از جالب نبودن این نوع دید برای مردم، اما همه توجه ها معطوف به محیطی درونی و معماری درونگرایی می شد که شما را از خارج برای چند ساعتی فارغ می کرد. هویت نمادین این ساختمان تا قدری در تهران امروز مهم بود. که حتا برای خرید عید، افراد این مکان را به هم پیشنهاد می دادند و هیچ کدام از پاساژهای کناری که بعد ها ساخته شدند نتواستند از زیر بار اسم پلاسکو خارج شوند و به طور روال اکثر تهرانی ها پلاسکو را برای خرید پوشاک مردانه پیشنهاد می دادند،( به طور مثال می گفتند کنار پلاسکو پاساژ فردوسی یا پاساژهای دیگر فلان چیز را دارد یا...و یا ادرس محل مورد نظر برای خرید را می اوردند.) در ادامه همین رفتار شهری و تعامل با انسان، مردم از همه جای شهر بزرگی چون تهران حداقل سالی چندبار پلاسکو را دیده اند و به علت بزرگی سازه نسبت به سازه های اطراف خود تاملی بر آن داشته اند. در سال های اخیر همزمان با روی کارامدن پاساژهای مدرن ذهن به آن سو می رفت که پلاسکو مانند پاساژهای خیابان منوچهری یا بافت های فرسوده شهر از یاد برود، اما با راه افتادن پارکینگ پروانه که محل فروش لوازمات عتیقه و هنری و یا هر نوع لوازم کوچک و دکوری برای مردم است که درجمعه بازارها در مقابل پلاسکو و در پارکینگ پاساژ حافظ برگزار می شود. نسل جدیدتر نیز با محیط پلاسکو و نمای قدیمی اما اهنین و محکم ان اشنا می شدند و اسم ان را در ذهن نگه می داشتند. با توجه به تمام مولفه های بررسی شده حال می توان رشد کردن یک شهر با نمادهای خود را درک کرد و تمامی این عوامل موجب آمد تا پلاسکو در خاطره و ذهن مردم تهران از هویتی این چنینی برخوردار شود و بازدید هر روزه این بنا در کنار یک خیابان مهم باعث تکرار این ساختمان در ذهن و حافظه آدمی و شهر گردید. این ساختمان فلزی با تمام نازیبایی و کهنگیِ ظاهریِ امروزیش در خاطره مردم جان گرفته است. و حافظه شهرها با این نماد ها زنده می ماند. در نهایت ساختمان پلاسکو تهران در اخرین روز دی نود وپنج خورشیدی به علت اتش سوزی فروریخت. مرگ و فروپاشی این بنا چنان ناراحتی و شوک عجیبی به کل شهر منتقل کرد که همه جوانان تهرانی تا پیرترها در بیشتر محیط های مجازی و یا حقیقی از مرگ خاطرات و بغضی که نسبت به نبود این نماد از فردای فروپاشی اش بر سر چهارراه استانبول و همدردی کم نظیری که انسان با یک بنا تا به حال داشته است می گویند. گویی این بنا عضوی از خاطرات و تکه ای از کودکی شان بوده است. تا انجا که تیتر روزنامه ها بعد از فروپاشی این ساختمان این گونه بود از بین رفتن دوست چهار راه استانبول یا از بین رفتن نماد مدرن تهران یا «مرگ یار قدیمی تهران» و... .که کمتر دیده شده برای یک ساختمان تجاری چنین واکنشی در نشریات و رسانه های ایران انجام شود. ×کنشگر فرهنگی و فعال اجتماعی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 177]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها