محبوبترینها
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1797775482
عرفیشدن ارتباط وثیقی با مدرنیته دارد
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: علیرضا شجاعی زند:
عرفیشدن ارتباط وثیقی با مدرنیته دارد
شناسهٔ خبر: 3800176 - چهارشنبه ۲۸ مهر ۱۳۹۵ - ۱۳:۱۴
دین و اندیشه > همایش ها و میزگردها
.jwplayer{ display: inline-block; } علیرضا شجاعی زند در درس گفتگوی «دین در زمانه مدرن» گفت: بحث عرفیشدن ارتباط وثیقی با مدرنیته دارد. در فضایی که مدرنیته گفتمان غالب است، در صورت عقب نشینی دین، مدرنیته جایگزین آن خواهد شد. به گزارش خبرگزاری مهر، جلسه سوم ارائه علیرضا شجاعی‌زند در درس گفتگوی «دین در زمانه مدرن» برگزار شد. آنچه در ادامه مطالعه می‌کنید گزارشی از این جلسه است. دین و مدرن شدن بحث عرفیشدن ارتباط وثیقی با مدرنیته دارد. عرفی شدن به معنای عقب نشینی تدریجی و به حاشیه رفتن دین از ساحت زندگی است. در فضایی که مدرنیته گفتمان غالب است، در صورت عقب نشینی دین، مدرنیته جایگزین آن خواهد شد؛ اما چون گفتمان غالب است، صورت نامحسوسی دارد و به نظر میرسد زندگی طبیعی به همین صورت مدرن است. در واقع هرگاه زندگی انسان از آموزه و مکتبی خالی شد، جریان دیگری جای آن را میگیرد و زندگی انسانی خالی از گفتمان و مکتب و ایدئولوژی سامان نمییابد. در بحث دین و مدرنیته، دین در معنای کلی نمیتواند مورد استفاده قرار گیرد، بلکه باید مشخص شود که منظور ما از دین، کدام دین است. در واقع صورت کلان این بحث، «دین و نو شدن» است. اما اگر بخواهیم هم دین را مصداقیتر کنیم و هم نو شدن را، مسأله اصلی ما «اسلام و مدرنیته» خواهد بود؛ مدرنیته به عنوان تجربه خاصی از نو شدن است. دو مسیر قابل طرح در بررسی مسأله دین و نو شدن مسأله «دین و نو شدن» از دو مسیر قابل پیگیری است: ۱- گاهی نو شدن ناظر به واقعیتهای زیستی است و به معنای نو کردن زندگی که باید ذیل بحث دین و توسعه مورد بحث قرار بگیرد؛ ۲- گاهی نو شدن ناظر به ذهن و اندیشه است که در این مسیر، بحث «نو اندیشی دینی» مطرح میشود. اینکه دگرگون شدن افکار و اندیشههای جدید چه نسبتی با دین پیدا میکند، در این مسیر قابل پیگیری و بحث است. در هر صورت، جامعهای که بخواهد دینی باشد، نمیتواند نسبت به مسأله نو شدن ساکت باشد، چرا که تغییر و تحول یک خواسته‌ی انسانی است و انسانها نمیتوانند ساکن بمانند. سه واکنش و رویکرد در مسأله دین و مدرنیته ۱- در مواجهههای اولیه، دین و مدرنیته دو امر متناقض تصور میشدند؛ خصوصاً در حوزه جامعهشناسی. از منظر جامعهشناسی اولیه، هرچقدر زندگی انسان و اندیشه او نو میشود، دین عقبنشینی میکند؛ چراکه دین تاب تغییر و تحول را ندارد. دین اصول ثابتهایی دارد که قابل تغییر و تحول نیست. برخی دین‌داران عمدتاً مسیحی نیز چنین نگاهی به نسبت دین و مدرنیته داشتهاند. ۲- رویکرد دیگر در نسبت دین و مدرنیته، نقض فرض تناقض میان دین و مدرنیته است. برخی با استناد به اینکه در واقعیت بیرونی جلوههایی از همزیستی دین و مدرنیته وجود دارد و برخی با عنوان روشنفکران دینی که هم تعلق خاطر به دین دارند و هم تعلق خاطر به مدرنیته و تلاش میکنند که بین آموزه‌های دین و مدرنیته جمع کنند. ۳- رویکرد سومی هم وجود دارد که واکنش دوم را نقض میکند. با تمرکز بر این نکته که دین و مدرنیته دو گفتمان تامگرا هستند که اگر بخواهند به اصول خود پایبند باشند، قابل جمع نیستند و اگر جلوههایی از جمع میان این دو مشاهده میشود، به معنای عقبنشینی یکی به نفع دیگری است. برای مثال در بسیاری از این موارد ظاهری از دین حفظ شده است و اما باطن امر، مدرن است. تفاوت مهمی میان رویکرد اول و رویکرد سوم وجود دارد. رویکرد اول بر پیشفرض تعارض ذاتی میان دین و نو شدن برمی‌خاست و تنها طریق نو شدن را هم مدرنیته می‌دانست؛ اما رویکرد سوم، بر مصداقی کردنِ بحث، نظر و تأکید دارد و به دنبال اثبات تعارض اسلام و مدرنیته است و نه دین و نو شدن یا دین و مدرنیته؛ چرا که برخی از ادیان اساساً به تعارض با مدرنیته نمی‌رسند و همچنین اسلام با هرگونه نو شدنی در تقابل نیست. دو مسیر در داوری میان این سه واکنش داوری میان این سه واکنش میتواند از دو منظر نظری و مصداقی انجام شود. در مسیر نظری میتوان بنیانهای معرفتی هر دو گفتمان را بررسی کرد که آیا در تقابل با هم هستند یا در یک راستا و یا تکمیل کننده یکدیگر. در مسیر نظری همچنین میتوان به سراغ میوهها و ثمرات نظری این دو گفتمان رفت. مثلا ایدئولوژی و اخلاق به مثابه دستورالعملهای زندگی منبعث از هر دو گفتمان را مورد بررسی قرار داد که این دستورالعملها چه نسبتی با هم دارند؟ یا در حوزههای هنر و ادبیات. در مسیر مصداقی، باید چالشهایی که چه به نحو آشکار و چه به نحو نهفته وجود دارد مورد توجه قرار گیرد. زندگی روزانه ما آمیزهای است از عناصر دینی و عناصر مدرن و بخشی از ناآرامیهای ما مربوط به همین چالشهایی است که در افکار و اندیشهها و زندگی خودمان در کشاکش بین دین و مدرنیته با آن مواجه هستیم. این چالش‌ها موید این است با همه تلاشهای صورت گرفته، نمیتوانیم میان دین و مدرنیته جمع کنیم. دلیل آن این است که انتخابهای ما در دو دستگاه و گفتمان کاملا متفاوت قرار دارد. مدرنیته مدرنیته یک دوران از تاریخ زندگی بشر، یک فلسفه، یک گفتمان، سبکی از زندگی و یک تجربه‌ی محقَّق است و این تفاوت مهم را با دین دارد که ذات ندارد و همواره در حال شدن است. اینکه ذات و صورت مدون ندارد، به این معنا نیست که بلاتعین است؛ بلکه مدرنیته مبنا و اصول دارد و شاخههای آن بر اساس آن اصول در حال شکفتهشدن است. در واقع این اصول لوازم خاصی داشته و با هر امری سازگاری ندارد. مدرنیته یک بستة کامل و یک کل منسجم و یکپارچه است. یک فراروایت است و در همه عرصههای زندگی انسان نظر دارد و کسی نمیتواند به دلخواه چیزی به آن بیافزاید یا کم کند. مدرنیته توتال و توتالیتر است. همه‌ی اجزای لازم برای زندگی و حیات انسان را دارد و نیاز به اخذ از جای دیگری ندارد و بنابراین نمی‌توان با آن گزینشی برخورد کرد. دین دین آمده است (یا ساخته شده است) تا انسان را متحول کند و برای ایجاد تحول و رساندن انسان به وضع مطلوب، در نحوه زیست و سلوک اظهارنظر کرده است. ادیان در این نکته متمایزند که برخی ادیان تمامگرا نیستند و دارای قلمروهای متفاوتی هستند. برای مثال اسلام یک دین توتال و دین تمام زندگی است؛ اما مسیحیت یک دین تجزیگرایانه است. امکان همزیستی دین و مدرنیته در قبال همزیستی دین و مدرنیته، دو رویکرد کلی وجود دارد: ۱- جمع شدن این دو، با حفظ تمامیتشان ناممکن است (دو پادشاه در اقلیمی نگنجند و چند درویش در گلیمی بخسبند) و جز با عرفی شدن دین این امر امکان‌پذیر نیست. اسلام و مدرنیته دو جریان تامگرا هستند و مخاطبان خودشان را وادار به انتخاب تام میکنند. ۲- امکان تجزیه‌ی آنها و ایجاد ترکیب‌های جدید وجود دارد. در گرایش دوم، گروههای از موضعهای مختلف، در حال تلاش برای ایجاد همزیستی میان دین و مدرنیته هستند: ۱. کسانی که گرایش و احساس تعلقی نسبت به هر دو سو دارند و از دست دادن یکی به نفع دیگری را خسران می‌دانند. مانند روشنفکران دینی و حتی سیدحسین نصر. ۲. کسانی که می‌خواهند از احساس بیگانگی و بدگمانی دین‌داران نسبت به مدرنیته بکاهند و آنها را برای پذیرش مدرنیته آماده سازند. مانند ملکمخان و مدرنیست‌های متأخر مثل هابرماس در مقالة «جامعة پست‌سکولار». ۳. کسانی که درک درستی از اسلام و مدرنیته ندارند. ۴. کسانی که رویکرد مصلحت‌اندیشانه‌ای دارند یا به دین و یا به مدرنیته. برای مثال، برخی می‌گویند اگر دین با مدرنیته جمع نشود، به هدم و محو آن منجر خواهد شد؛ چراکه مدرنیته گفتمان غالب و رو به رشد است. برخی نیز آمیزش دین و مدرنیته را به نفع مدرنیته و موجب تلطیف و رفع خلأ معنویت در آن می‌دانند. ۵. عدهای با استناد به برخی مصادیق همزیستی دین و مدرنیته آن را امکان‌پذیر می‌دانند. مهمترین مصادیق همزیستی تحققیافته میان دین و مدرنیته ۱. کتاب اخلاق پروتستانی و روح سرمایه‌داری: وبر در این کتاب توضیح میدهد که رشد سرمایه‌داری نوین، به دلیل همراه شدن قرائت خاصی از مسیحیت با این جریان بوده است. ۲. نرخ بالای دینداری در جوامع مدرن: برای مثال، آمریکا کشوری با شاخصهای قابل توجه مدرن، دارای نرخ بالایی از دینداری است. ۳. جنبشهای دینی جدید در دنیای مدرن: بیش از سه هزار جنبش دینی در جهان مدرن وجود دارد که هیچ مانعی از طرف ساختارهای مدرن هم در برابرشان نیست. بررسی دقیق‌تر مصادیق همزیستی دین و مدرنیته ۱.اصلاح‌طلبی دینی مسیحی، اولاً خود مصداقی از عرفی شدن دین بوده است؛ ثانیاً مختص مسیحیت است؛ ثالثاً یک پیامد ناخواسته بوده است؛ رابعاً جمع صورت تنازل یافته و تحریف یافته دین با عناصر مدرن است؛ خامساً پروتستانیسم، دیگر نقشی در دنیای مدرن ندارد و پس از زمینهسازی برای سرمایه‌داری، جایگاه خود را از دست داد. ۲.نرخ بالای دینداری در برخی جوامع، ناشی از تقلیل شاخص دینداری به شاخصهایی است که تأثیر اساسی در زندگی ندارند. مانند اعتقاد به خدای بدون شریعت و دستورات عملی که یک باور بی دردسر و آسان است. یا شاخص عضویت و حضور در کلیسا؛ حال آنکه در آمریکا، عضویت در کلیسا یک عقبه هویتی دارد و لزوماً معنای دینداری نمیدهد؛ ضمن اینکه کلیسا هیچ نقشی در سایر بخشهای زندگی افراد ندارد. ۳.جنبشهای نو پدید دینی نیز موید حضور دین نیست. این جنبشها گرایشهایی دینی است که اساساً محصول مدرنیته هستند و هیچ تعارضی با آن ندارند. چراکه قلمرو محدود دارند، مخاطبان سیال و تفننی و محدود دارند، ابعاد و عناصر چالش‌برانگیز (مانند عقیده، شریعت و وجه نهادی) ندارند، دچار نوعی نسبیتگرایی و پذیرش تکثر در باورها هستند، صرفاً بر خود و درون متمرکز بوده و نسبت به دیگران و بیرون بدون موضع هستند، عضویت و التزام شناور دارند، کم دوام هستند و موقعیت حاشیه‌ای خود را پذیرفتهاند. ضمن اینکه نسبت به بسیاری پدیدههای دیگر در جهان مدرن، افراد قابل توجهی را به خود جلب نکرده و تأثیرگذاری چندانی هم ندارند. دین و عرفی شدن عقبه‌ی تاریخی عرفی شدن نظریات مسبوق به واقعیات هستند؛ یعنی با نگاه به واقعیات، ساخته و ارائه می‌شوند. ابتدا واقعیاتی در عالم رخ میدهد و سپس بازبینیهایی نسبت به آنها صورت میگیرد و در قالب نظم و نظریهای خاص ارائه می‌شوند. بنابراین نظریات را نمی‌توان به سادگی از جایی گرفت و در جای دیگری استفاده کرد؛ مگر آنکه انطباقش با شرایط جدید سنجیده شود. عرفی شدن نظریهای است که هم تابع تجربه خاص غرب و هم تجربه خاص مسیحیت است و لزوماً قابل تعمیم به سایر ادیان و جوامع نیست. البته عرفی شدن ممکن است در همه ادیان رخ بدهد؛ اما اینکه کی، کجا و چگونه این پدیده در ادیان دیگر رخ بدهد، به شرایط خاص آنها بستگی دارد. شکل گیری این نظریه در غرب دلایل مختلفی داشته است. یک دلیل آن پیشرو بودن غرب در علوم انسانی در عصر حاضر است. دلیل مهم دیگر این است که این واقعیت اول بار و به شکل بارز در بین مسیحیان غربی به وقوع پیوست و مسیحیت زمینه مساعدتری برای عرفی شدن داشته است. علاوه بر اینها شرایط فکری و تاریخی غرب نیز با این نظریه همراهی مساعدی داشته است. غرب در یک تجربه تاریخی از کلیسا، نوعی گریز از دین را اتخاذ کرد. برخی زمینه‌های فکری شکلگیری این نظریه نیازمند برخی زمینه‌های فکری بوده است. خردگرایی و انسان‌گرایی، دو عنصر اصلی در اندیشه مدرن هستند. خردگرایی یعنی اینکه عقل به تنهایی قادر به اداره زندگی انسان است. انسان‌گرایی به این معنا که خواستهها و تمایلات انسان محور همه چیز بوده و انسان بینیاز از حمایت و هدایت از هر جای دیگر است. تغییر نگاه نسبت به دین تغییر نگاه نسبت به دین که بخشی از آن ناشی از وضعیت کلیسا در قرون وسطی بوده است نیز از زمینه‌های شکلگیری این نظریه است. برخی ابعاد این تغییر به صورت زیر است: ۱. باور به دین طبیعی (دئیسم) و جداسازی دین از وحی و شریعت؛ باور به خدایی که رسول نمیفرستد، توصیهای نمیکند و دستوری نمیدهد. ۲. لاادریگری دینی و جداسازی دین از عقل و معرفت؛ این جداسازی گاهی برای صیانتبخشی به دین صورت میگیرد. دین و عقل و معرفت دو عرصه جدا و غیرقابل تعامل هستند. ۳. جداسازی دین از اخلاق در فلسفه کانت و اصالت بخشی به اخلاق؛ ۴. جداسازی ایمان از الهیات؛ عاطفه‌گرایی و ایمان‌گرایی و اصالت به تجربه‌ی دینی؛ زمینه‌های آموزه‌ای خود مسیحیت یکی از عوامل عرفی شدن است. البته در بحث حاضر منظور از مسیحیت آن چیزی است که مسیحیان به آن باور دارند و به آن عمل میکنند. ممکن است این مسیحیت با نسخه‌ی اصلی مسیحیت تفاوت داشته باشد، اما آن چیزی که در عرفی شدن تأثیر گذاشته است، مسیحیت موجود و متعلق باور و عمل مسیحیان است. بر حسب آنچه در اناجیل آمده است، مسیح خودش را به عنوان یک معل یهودی معرفی میکند و جز یک منطقه‌ی غیریهودی تنها در سرزمین‌های یهودی به تبلیغ پرداخته است و مخاطبانش تماماً یهودی بودهاند. طول دوره‌ی رسالت مسیح، چند ماه تا سه سال بوده است و به ادعای خودش شریعت جدیدی نیاورده و تنها برای اصلاح و ترمیم دین یهود آمده است. دستورات اخلاقی‌اش همان آموزه‌های عمومی ادیان است: منع آدمکشی، دزدی، دروغ، احترام به والدین، کمک به فقرا و محبت به دیگران؛ و تنها منسک آن شام آخر (عشاء ربانی) بوده است. خودش را فرستاده خدا معرفی میکند، اما ادعا نمیکند که کلماتش از خداوند است. در انجیل (عهد جدید) کلام خدا و حتی عین کلام عیسی وجود ندارد. تلقی از مسیحیت به عنوان یک دین مستقل، پس از عیسی و به دست رسولان و به واسطه‌ی امپراطوری روم (کنستانتین) شکل گرفته و به تدریج کلیسا، شریعت و کلام و مناسک پیدا کرده است. مهمترین عناصر آموزه‌ای مسیحیت -تقابل طبیعت و ماوراءالطبیعت؛ -تقابل انسان و خدا (یا باید انسان باشید یا به خدا بپیوندید)؛ -تقابل عقل و ایمان (باید ایمان بیاوری تا بفهمی)؛ -تقابل دنیا و آخرت و آخرت‌گرایی مبتنی بر ادبار و ترک دنیا؛ -احالة ماجرای فقر و غنا به دنیای دیگر (شتر از سوراخ سوزن رد میشود، اما ثروتمند از در بهشت رد نمیشود)؛ -عدم اهتمام به قدرت و سیاست. محوریت مسیح در آموزه‌های مسیحیت در این دین، همه چیز در اطراف پیام‌آور آن است: ۱.عنوان این دین برگرفته از نام پیام‌آور آن است؛ ۲.مسیح هم موعظه‌گرِ ایمان و هم موضوع ایمان است و باید به او ایمان آورد؛ ۳.کتاب مقدس به جای اقوال مسیح، تلقی از مسیح و سرگذشت مسیح است؛ ۴.بخشی از الهیات آن دربارة شخصیت مسیح است. موضوع اصلی بحث‌های کلامی اولیه مسیحیت، ماهیت عیسی و اولوهیت یافتنِ او بوده است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 113]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها