محبوبترینها
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1797664528
نقش اماکن مذهبی و بقاع متبرکه در فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: یادداشت؛
نقش اماکن مذهبی و بقاع متبرکه در فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی
شناسهٔ خبر: 3769337 - سه‌شنبه ۲۷ مهر ۱۳۹۵ - ۱۳:۰۵
دین و اندیشه > آیین ها و تشکل های مذهبی
.jwplayer{ display: inline-block; } وقتی به وضعیت معماری بقاع متبرکه نگاه کلی می اندازیم به راحتی می توانیم به تمدن دیرینه ایرانیان و اهتمام آنها به معماری سنتی و خلق آثار بدیع و نو پی ببریم. به گزارش خبرگزاری مهر، متن زیر یادداشتی از حجت الاسلام فخرالدین صابری، دبیر ستاد اماکن مذهبی و بقاع متبرکه سازمان میراث فرهنگ و صنایع دستی و گردشگری و رئیس موزه قرآن کریم است که از نظر می گذرد. در این نوشتار کوتاه نقش اماکن مذهبی و بقاع متبرکه در فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی به اجمال مورد بررسی قرار می‌گیرد. «بقعه» در زبان عربی به معنای قطعه ای از زمین است که از نظر ویژگیهایی قابل تشخیص و تمییز نسبت به بناها و موقعیتهای دیگر است. در زبان فارسی هم به طور معمول مراد از واژه بقعه عبارت است از: مقبره و آرامگاهی که یک شخصیت مذهبی یا یکی از عرفا و مفاخر در آنجا به خاک سپرده شده باشد. وقتی به تاریخ دوره اسلامی توجه کنیم می بینیم مردم ایران عشق و علاقه خاصی به امامان معصوم، فرزندان و نوادگان و سلاسه پاک پیامبر گرامی اسلام(ص) داشته و دارند. همین علاقه سبب می شد که آنها به بنای بقعه این بزرگواران توجه خاصی داشته باشند حتی اگر یکی از این شخصیتها در دشتهای دوردست، بالای قله‌های مرتفع و در بیابان‌ها و موقعیتهای بسیار دوردست و احیانا صعب العبور به خاک سپرده شده باشد ایرانی‌ها که از گذشته نشان دادند علاقه وصف ناپذیری به سراغ محل دفن این شخصیتها و بزرگان رفته و با تهیه و تدارک مصالحی، هنرمندانه برای آنها سرپناهی را تحت عنوان بقعه یا مرقد تهیه کردند که به صورت زیارتگاه مورد توجه قرار گیرد. اماکن مذهبی موجود در ایران از حیث معماری و جهات دیگر با دیگر بناهای موجود در جهان اسلام متفاوت است. اماکن مذهبی موجود در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای از نظر نوع معماری و تزئینات، رتبه اول را داراست که این تمایز و برجستگی به دلبستگی و اعتقادات مردم ایران به امامان و امامزادگان و فرزندگان آنها برمی گردد. تأثیرگذاری اماکن متبرکه در چند بخش قابل ارزیابی است: تأثیرگذاری اماکن مذهبی در نامگذاری روستاها، شهرها و مناطق بناهای مذهبی در ایران و برخی از کشورهای اسلامی چنان نقش آفرین بوده که سبب تغییر نام بسیاری از مکانها حتی شهرها، روستاها و محلات شده است. به عنوان نمونه شهر مزار شریف که از شهرهای مهم کشور افغانستان به این خاطر به این نام مشهور شد که اهالی آنجا معتقدند قبر حضرت علی(ع) در آنجاست. جدا از صحت یا عدم صحت این اعتقاد، بحث ما فعلا در این ارتباط است که تلقی وجود قبر امام علی(ع) در آن منطقه، سبب نامگذاری آن شهر به مزار شریف شده است. یا در هند، ولایت حیدرآباد وجود دارد که این نام هم به خاطر نام لقب حیدر امام علی(ع) است، این شهر توسط علامه میرمحمد مؤمن استرآبادی گرگانی فقیه برجسته دوران حکومت سلاطین قطب شاهی که در سالهای ۹۸۸ تا ۱۰۲۰ در هند حکومت داشتند ساخته شده است. شهر حیدرآباد براساس نقشه اصفهان در دوره صفوی بنا شد که به آن اصفهان نو هم گفته می شود یا مثلا در کشور عراق، شهر کاظمین وجود دارد، این نامگذاری به دلیل وجود مرقد امام موسی کاظم(ع) و امام جواد(ع) است که در نزدیکی بغداد واقع است. مشهد مقدس به دلیل اینکه محل شهادت امام رضا(ع) بود به این نام مشهور شد. همچنین بعضی از مناطق در ایران بنام آستانه مشهور هستند، در چند نقطه از ایران نام آستانه وجود دارد؛ یکی توابع شهرستان سربند استان مرکزی است که به خاطر وجود امامزاده سهل بن علی به آستانه تغییر نام داده است. نام اولیه آنجا بوئین بود. در استان گیلان هم منطقه ای بنام آستانه اشرفیه وجود دارد که نام اصلی آن کوچان بوده، به دلیل وجود بقعه سید جلال الدین اشرف به آستانه اشرفیه تغییر نام پیدا کرد. یا مثلا بعضی از محله ها و روستاها بنام امامزاده مدفون در آن نامگذاری شده است، در حال حاضر یازده آبادی در ایران با نام امامزاده مدفون در آن شناخته می شود. همین طور امامزاده یکی از روستاها در۱۰کیلومتری شرق ارومیه در آذربایجان غربی، چون بقعه امامزاده در آنجا بود به نام امامزاده تغییر نام پیدا کرد و به این نام معروف شده است. یک امامزاده در نزدیکی شهر بوشهر بنام بقعه عبدالمهیمن وجود دارد. وجود این بقعه در این آبادی سبب شد که اسم آنجا به امامزاده تبدیل شود امامزاده ابراهیم اسم یک محل در ۲۲ کیلومتری شهر شفت استان گیلان است. یا روستای امامزاده ابراهیم دهستانی در کنار رودخانه شهرستان گلپایگان هست. روستای ابراهیم آباد در منطقه طالقان از استان البرز به دلیل وجود امامزاده ابراهیم، به این نام خوانده شده است. امامزاده داوود جزئی از بخش کن در شهر تهران است که به اعتبار این امامزاده، این منطقه به امامزاده داوود معروف شد. امامزاده شفیع در دهستان شاندرمن در بخش ماسال تالش، امامزاده علی‌اکبر در گرمسار، امامزاده قاسم در تجریش تهران، آبادی دیگری بنام امامزاده قاسم در تنکابن، امامزاده ورچه در خمین، امامزاده عبدالله در آمل، امامزاده هاشم رشت، امامزاده هاشم جاده هراز دیگر مناطق مورد نظر هستند. بعضی از مناطق در ایران با عنوان «بابا» شناخته می شود که در اصطلاح عرفا و صوفیه به شیخ و مرشد و بزرگان صوفیه، بابا گفته می شد. در لغت به معنای پیر و پدر و مرشد و مرد حق است. تعداد ۱۲ آبادی در کشور به نام بابا شناخته می شوند. همچنین بیش از ۱۸۰ آبادی با قید و پسوند بابا وجود دارد. مثل حیدربابا در شهرستان فارسان چهارمحال و بختیاری، بابا سلطان در شهرستان خوانسار که مربوط به مدفن جلال الدین سلطان معروف به بابا سلطان است. بابا سیف الدین در دره شهر، بابا ولی در شمال شرقی شهر لاهیجان از دیگر مناطق با این نام است. بعضی جاها هم با کلمه «پیر» نامگذاری شده اند. در ایران هفت آبادی با نام پیر شناخته می شوند که بعضا با پسوند هم همراه هستند، مانند پیر بکران در ۲۶ کیلومتری اصفهان به خاطر وجود مرقد شیخ محمد ابن بکران متوفی سال ۷۰۳. روستای پیر شهید در ۵ کیلومتری شهر شیروان در خراسان، یا پیر هرات در جنوب شهر هشت پر، از دیگر نامهای مورد نظر هستند. بعضی از آبادی ها عنوان «تربت» را به خود گرفته اند، تربت به معنای گور، قبر، مزار، مقبره، آرامگاه است. در ایران دو شهر تربت جام مدفن شیخ احمد جامی و تربیت حیدریه به اعتبار نام قطب الدین حیدر و همچنین روستایی با نام «سر تربیت» در رودسر گیلان وجود دارد. بعضی جاها هم عنوان مشهد را به خودشان اختصاص دادند، مشهد به معنای محل شهادت و مدفن شهید است. بعضی از این اماکن نامی داشته اند که بعد به دلیل وقوع یک حادثه برای امام یا امامزاده ای به مشهد تغییر نام پیدا کرده است. ۲۶ مکان جغرافیایی در کشور با نام و نشان مشهد داریم که مهمترین و معروف ترین آن مشهد مقدس است که مرقد امام علی ابن موسی الرضا(ع) است و مشهد الرضا(ع) هم نامیده می شود. در استان مرکزی هم هفت مکان با این عنوان وجود دارد. بعضی از مناطق، عنوان «زیارتگاه» نام آبادی شده است. بیش از ۱۰مکان در ایران عنوان زیارتگاه دارند. بعضی از آبادی‌ها هم به سید تغییر نام پیدا کرده است. سیصد آبادی با پسوند یا پیشوند به سید تغییر نام پیدا کرده است. نوزده آبادی هم بنام شاهزاده نامیده می شود. هشت آبادی به نام شهید نامگذاری شده است. بیست و هشت آبادی با نام شیخ است. هفده مکان به نام قدمگاه مشهور و معروف است. بیست و یک آبادی به نام مسجد است. بیش از هشتاد مکان به نام امامزاده مدفون در آن مثل خدیجه خاتون قم معروف یا تغییر نام پیدا کرده است کلیه این آبادی ها دارای فرهنگ و آداب خاص و سنت ویژه ای هستند. نامگذاری این آبادی ها، شهرها و روستاها تحت تأثیر وجود بقعه امامزاده مدفون در آن است. ازجمله تأثیرات دیگر امامزادگان در نامگذاری فرزندان است. خانواده‌های ایرانی برای فرزندانشان اسم انتخاب می کنند که این اسم حتما مبنای منطقی و اخلاقی و علمی و مذهبی و دینی دارد. وجود اماکن مذهبی در بعضی جاها سبب شده است که نامگذاری هم متأثر از وجود آن بقعه در منطقه باشد مثلا در مشهد مقدس اسم رضا بیشتر از دیگر اسامی است و بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. در کاشمر جمع زیادی به جهت حضور ابراهیم المرتضی در آنجا، نام مرتضی را برای فرزندان خود انتخاب می کنند. بانوان قمی، نسبت به شهرهای دیگر بیشتر با نام معصومه خوانده می شوند که این نشان دهنده تأثیرپذیری مردم از اماکن متبرکه است. در شهرستان آستانه اشرفیه بسیاری از خانواده ها به اعتبار سید جلال الدین اشرف پسوند جلالی دارند یا کلمه آستانه در انتهای فامیلی شان آمده است. نام برخی از شهرها مانند سلطانیه، قیدار نبی(خدابنده) به اعتبار همین تأثیرگذاری است. تأثیرگذاری بقاع متبرکه در حل و فصل منازعات محلی اعتقاد ایرانی ها به امامزادگان و مفاخر به اندازه ای است که محل دفن این بزرگواران در بعضی از مناطق مورد توجه ویژه هست، خصوصا طرفین دعوا در درگیری های قومی و خانوادگی و شخصی در دادگاه و یا نزد قاضی حاضر به بیان واقعیت ها نیستند ولی با حضور در محل بقعه کدورت ها رفع می شود. مثلا در استان لرستان بقعه امامزاده محمد وجود دارد که طرفین دعوا به آنجا می روند و در حضور خادمان بقعه سوگند یاد کرده و واقعیتها را بیان می کنند و اختلافات ناشی از مشکلات اجتماعی، کاری و حتی قتل با اجرای سوگند در آنجا خاتمه پیدا می کند، یعنی وجود معنوی حضرت شاهزاده محمد در آنجا دارای قدرت فوق العاده ای است که در مناسبات و روابط اجتماعی مردم و فرهنگ شان تأثیرگذار است. در قم این برنامه را در حرم امامزاده حمزه انجام می دادند یا در شاهزاده علی یا شاهزاده اسماعیل معتکف می شدند. برپایی آئین های مذهبی در بسیاری از مناطق ایران وقتی اجتماع مذهبی در تولد امامان و یا شهادت آنها، داشته باشند معمولا بهترین مکانی که انتخاب می کنند بعد از مسجد، در داخل بقعه متبرکه هست. در نزد امامزادگان می روند و آنجا عزاداری می کنند. در قم، ری، شیراز، مشهد مقدس، کربلای معلی و... این مراسم در داخل حرم و بقعه متبرکه برگزار می شود. مراسم قالی شویان امامزاده سلطان علی در مشهد اردهال که هفته اول مهر ماه هر سال آئین که برگزار می شود نمادی از ارادت و عشق مردم و اجتماع باشکوه آنها برای تعظیم شعائر الهی به حساب می آید. بسیاری از خانواده ها ترجیح می دهند در لحظا تحویل سال به عنوان یک آئین باستانی و ایرانی، حتما این مراسم را در داخل حرم و اماکن متبرکه سپری کنند. مثلا مشهد مقدس هر ساله هنگام آغاز سال نو، پذیرای جمعیت فراوانی است که عقیده دارند هنگام تحویل سال آنجا باشند. بعضی ها شبهای دوشنبه هر هفته و در برخی هم شبهای چهارشنبه و برخی هم شبهای جمعه برنامه حضور در امامزاده ها را دارند. تعزیه خوانی، روضه خوانی، دسته گردانی و ... نشان دهنده تأثیرپذیری مردم و توجه مردم به این بقاع متبرکه است. شکوفایی استعداد و قابلیت هنرمندان و معماران در پرتو ساخت بقعه ها و بناهای مذهبی هم از دیگر تأثیرات فرهنگی و اجتماعی بقاع متبرکه است. هنرمندان تخصص خودشان را در خدمت امامزادگان قرار می دهند از دوران سلجوقیان به بعد نمونه های فراوانی از آثارهنری، منبت کاری و معماری جالب و دیدنی در ساختمان امامزادگان به یادگار مانده است. در ساخت ضریح، در، پنجره و ... در بقاع متبرکه شاهد هنرنمایی هنرمندانی هستیم که برخوردار از هنرهای مختلف خطاطی، کنده کاری، مشبک کاری، گره چینی و اموری از این قبیل بودند که با عشق و علاقه خاصی و در بسیاری از موارد با وضو این کارهای هنری را در آنجا انجام دادند و استعدادهایشان در پرتو همین علاقه شکوفا و شکوفاتر شده است. بذل و بخشش مؤمنان در پرتو اعتقاد به اهل بیت(ع) ایرانیان به امامزادگان اعتقاد بسیار بالایی دارند و همین سبب می شود که افراد متمکن و خیراندیش، بخشی از اموالشان را جهت کمک به زائران و مسافران و تدارک وسایل سفر آنها و تهیه مقدمات پذیرایی و اقامت آنها اختصاص بدهند و حتی موقوفاتی را برای بقاع متبرکه در نظر می گیرند که باعث ماندگاری اماکن مذهبی می شود و از طرفی پاسخگوی نیاز زائران و مراجعان خواهد بود. انجام نذر و قسم بسیار کارساز است و ساخت وساز بناهای مذهبی و هزینه کردن براساس نذر و قسمی که انجام می گیرد. در تمدن ایرانیان هم بقاع متبرکه هم نقش ویژه ای داشته است. وقتی به وضعیت معماری بقاع متبرکه نگاه کلی می اندازیم به راحتی می توانیم به تمدن دیرینه ایرانیان و اهتمام آنها به معماری سنتی و خلق آثار بدیع و نو پی ببریم.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 240]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها