محبوبترینها
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1796654577
امام خمینی (ره) و بررسی سبک رهبری ضابطه‌گرایانة - بخش اول سبک رهبری ضابطه‌گرایانة امام خمینی(ره)
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: امام خمینی (ره) و بررسی سبک رهبری ضابطه‌گرایانة - بخش اول
سبک رهبری ضابطه‌گرایانة امام خمینی(ره)
امام راحل با توجه به مبانی انسان شناختی اسلامی، انگیزة فعالیت آدمی را بالاتر از دو سطح پاسخ گویی به نیاز های طبیعی و تأمین نیازهای انسانی، یعنی کار را برای خدا انجام دادن یا به تعبیر دیگر، تکلیف گرایی می داند.
چکیده مدیران با سبک «ضابطه‌گرایی» می‌توانند با رعایت قوانین و مقررات و اعمال «ضابطه» به جای «رابطه» و تقدم مصالح اجتماعی بر مصالح فردی، گروهی و جناحی سازمان را رهبری کنند و در این زمینه، با پرهیز از تساهل و تسامح در اصول و ارزش‌های الهی و سستی در انجام وظایف، کارکنان را به خیر و صلاح فراخوانند و زمینة بهسازی و اصلاح و تربیت آنان را فراهم آورند و بدین‌سان، نظام شایسته‌سالاری و بهبود روش‌ها وتشکیلات را پی‌ریزی نموده، رضایت اصلی را از انجام کار به دست آوردند و عزت نفس خویش را از دستیابی به هدف حاصل کنند. این مقاله بر آن است تا با روش «توصیفی» و «تحلیلی» به شناسایی و تبیین ویژگی‌های رفتاری مبتنی بر سبک رهبری ضابطه‌گرای امام خمینی(ره) به‌‌عنوان الگویی برای مدیران نظام اسلامی بپردازد. از یافته‌های این پژوهش، می‌توان به چهار ویژگی اساسی «قانون‌گرایی»، «تبیین وظایف و اختیارات»، «قاطعیت» و «شایسته‌سالاری» اشاره نمود. کلیدواژه‌ها: رهبری، ویژگی، رفتار، شاخص، سبک، رابطه‌گرایی، ضابطه‌گرایی. مقدمه در ادبیات معاصر، دربارة سبک و ویژگی های رفتاری رهبر، پژوهش های بسیاری انجام شده است. برای نمونه، می توان به تحقیقات دانشگاه ایالت اوهایو و تحقیقات دانشگاه میشیگان و نظریه های رهبری اقتضایی و نظریة رهبری وضعیتی اشاره نمود. صاحب نظران می گویند: انتخاب هر سبک رفتاری توسط رهبر، به چگونگی طرز تفکر و مفروضات وی دربارة منشأ قدرت رهبری، طبیعت و فطرت انسان ها بستگی دارد (رضاییان، 1388، ص 428). به عبارت دیگر، می توان گفت: انتخاب سبک رهبری از سوی مدیر، متأثر از فرهنگ و ارزش های حاکم بر وی و سازمان است. ازاین رو، برای مدیران در نظام اسلامی، این پرسش مطرح می شود که سبک رهبری ضابطه گرا در سازمان، با توجه به فرهنگ و ارزش های اسلامی چه ویژگی هایی دارد؟ شاخص های اصلی و فرعی آن کدامند؟ این مقاله برای پاسخ به این پرسش ها، به پژوهش در سیرة امام خمینی ره پرداخته است؛ زیرا یکی از مهم ترین منابع پس از قرآن، کتب روایی و سیرة معصومان علیهم السلام، سیرة امام خمینی ره است که در بعد نظری، از نظریه پردازان بر جستة اسلامی است، و در بعد رفتاری، از آغاز انقلاب و پس از پیروزی آن، با سیره مدیریتی و رهبری الهی گونة خویش، نظام جمهوری اسلامی ایران را به بهترین وجه اداره نمود. ازاین رو، در این مقاله به تبیین ویژگی های مبتنی بر سبک ضابطه گرایانه امام راحل و شاخص های مرتبط به آن می پردازیم. مفاهیم و اصطلاحات 1. رهبری: هرچند تفاوت آرا و نظریه ها دربارة مفهوم رهبری بسیار است، اما در این تحقیق، رهبری یعنی: نفوذ در دیگران برای نیل به هدف (رضاییان، 1388، ص423). 2. ویژگی: واژة ویژگی به خصوصیات فردی متعددی ربط پیدا می کند؛ از آن جمله، می توان جنبه های شخصیتی، سرشت، نیازها و انگیزه ها و ارزش ها را ذکر کرد (اُزگلی، 1374، ص 36). 3. رفتار: عبارت است از: یک رشته فعالیت در انسان (رضاییان، 1387الف، ص 92). 4. شاخص: شاخص متغیر رفتاری قابل مشاهده است (خاکی، 1387، ص 179) که از ویژگی حکایت می کند. به عبارت دیگر، هر شاخص یکی از نمادهای ویژگی رهبری است. برای نمونه، می توان به مفهوم اعمال ضابطه به جای رابطه به عنوان شاخصی اشاره کرد که از ویژگی قانون گرایی رهبر حکایت می کند. 5. سبک: در تعریف سبک، تعابیر گوناگونی به کار رفته که تعریف ذیل به لحاظ جامعیت مفهومی، موردنظر است: سبک، همان رفتارهای تثبیت شده ای است که به صورت ویژگی های شخصیتی رهبر شکل گرفته و پیروان، رهبر را با آن ویژگی ها می شناسند (ازگلی، 1374). 6. رابطه گرایی: حدی است که رهبر اعتماد طرفینی با کارکنان برقرار می کند، به فکر های آنان احترام می گذارد و برای احساسات آنان علاقه نشان می دهد (رضاییان، 1387الف، ص 385). 7. ضابطه گرایی: حدی است که رهبر نقش خود و نقش های کارکنان را بر حسب دستیابی به هدف های هر واحد تعریف می کند. این نقش ها شامل بسیاری از وظایف مدیریتی مانند برنامه ریزی، سازمان دهی، هدایت و رهبری و تمرکز عمده بر مسائل کاری می شود (همان). مبانی نظری امام خمینی ره نوع نگاه مدیران به انسان در حوزة باورها، و نوع انگیزة آنان در انجام عمل در حوزه گرایش ها، موجب بروز رفتار آنها می شود. ازاین رو، لازم است در سیرة امام خمینی ره به این دو نکته اشاره شود: 1. انسان شناسی: در آغاز، تعریف کلی از انسان در غرب و نیز در اسلام ارائه گردیده، سپس به فرازی از کلام امام راحل در این زمینه اشاره می شود: الف. انسان در غرب: در جوامع غربی، به علت بافت مادی صرف، غالباً ارزش گذاری ها بر پدیده های حیات انسانی مبتنی بر یک سلسله مفاهیم و معانی اومانیستی است. انسان شناسان اومانیست در نظریه های خود، به علت بی بهره بودن از مکتب وحی، تصویرگر انسان هایی هستند که هاله ای از توهمات بشری پیرامون او را گرفته است؛ گاه او را موجودی بد ذات و گاه او را خوش ذات معرفی می کنند (رضاییان، 1387ب، ص 300). ب. انسان در اسلام: از نظر قرآن، انسان موجودی است برگزیده از سوی خداوند، خلیفه و جانشین او در زمین، نیمه ملکوتی و نیمه مادی، دارای فطرتی خدا آشنا، آزاد، مستقل، امانتدار خدا و مسئول خویشتن و جهان، مسلط بر طبیعت و زمین و آسمان، ملهم به خیر و شر؛ وجودش از ضعف و ناتوانی آغاز می شود و به سوی قوت و کمال سیر می کند و بالا می رود، اما جز در بارگاه الهی و جز با یاد او آرام نمی گیرد؛ ظرفیت علمی و عملی اش نامحدود است؛ از شرافت و کرامتی ذاتی برخوردار است؛ احیاناً انگیزه هایش هیچ گونه رنگ مادی و طبیعی ندارد؛ حق بهره گیری مشروع از نعمت های خدا به او داده شده است، ولی در برابر خدای خودش وظیفه دار است (مطهری، 1374، ج 2، ص 272). امام راحل با رویکرد اسلامی به انسان، در نقد مبنای انسان شناسی در غرب می فرماید: شما یک موجود مادی نیستید. آنهایی که انسان را یک موجود مادی می دانند انسان را مثل سایر حیوانات می دانند. شما یک موجودی هستید که هم جهات مادیت دارید و بالاتر، جهات معنویت (موسوی خمینی، 1386، ج 6، ص 310). 2. انگیزه رفتار: امام راحل با نگاه اسلامی به انسان، انگیزة فعالیت های آدمی را بالاتر از دو سطح پاسخ گویی به نیازهای طبیعی و تأمین نیازهای انسانی، یعنی انجام وظیفة الهی یا تکلیف گرایی می دانند: همه در نظر بگیرید خدا به ما وظیفه داده، وظیفة معین کرده، وظیفه خدایی را داریم عمل می کنیم (همان، ج 19، ص 459). در جایی دیگر می فرماید: ما بنا داریم به تکلیف عمل کنیم (همان، ج 12، ص 322). ایشان در روابط فردی و اجتماعی در عرصه های گوناگون زندگی خویش، بر اساس انگیزة الهی تکلیف گرایی عمل می کرد و در سیرة عملی شان، تکلیف گرایی مبنای بروز دو سبک ضابطه گرایی و رابطه گرایی بود. در این زمینه، آن دسته از رفتارهای امام راحل، که بر رعایت قوانین، دستورات و انجام امور مرتبط با ساختار و تشکیلات رسمی اداری نظام دلالت می کند، سبک ضابطه گرایانه امام را شکل می دهد و آن دسته از رفتارهای ایشان، که محورشان، مردم و خدمت گزاری به مردم است، سبک رابطه گرایانه ایشان را بیان می کند. یادآور می شود که این مقاله فقط به تبیین ویژگی ها و شاخص های مبتنی بر سبک ضابطه گرایانه امام خمینی ره می پردازد. روش تحقیق این تحقیق با توجه به ماهیت و هدفش، توصیفی و تحلیلی است و با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای، به شناسایی و جمع آوری اطلاعات در بارة ویژگی ها و شاخص های رفتار مبتنی بر سبک ضابطه گرایانه از دیدگاه امام خمینی ره پرداخته و با روش تحلیل محتوای کمّی و کیفی، به تحلیل یافته های پژوهشی پرداخته است. فرایند تحقیق در این تحقیق، مضامین در تحلیل محتوای کمی به عنوان واحد های ثبت انتخاب شده است. این واحد در انواع پژوهش ها و مطالعات علوم انسانی به کار رفته، می تواند در تحلیل نظریات ارزش ها استفاده شود. مضامین به صورت عبارات و جملات و بند ها در نظر گرفته می شوند. مضامین استخراج شده در این تحقیق، در تنظیم فیش ها به گونه ای تنظیم شده است که حتی المقدور، هر عبارت دارای یک مضمون باشد. ولی اگر بر مضامین دیگری هم اشاره داشت، آنها هم استخراج شده است. پس از طراحی ساخت مفهومی و جمع آوری اطلاعات از طریق فیش برداری، با توجه به پرسش های پژوهش، داده ها تحلیل می شود. بدین سان، بر اساس هریک از پرسش های پژوهش، فیش ها به صورت مفاهیم مدیریتی سبک ضابطه گرایی سازماندهی می شوند. سپس ویژگی ها و شاخص های مربوط به آن، از محتوای فیش ها استخراج و طبقه بندی گردیده، فراوانی آنها محاسبه می شود، درحالی که بیشتر بر تحلیل محتوای کیفی تأکید شده است؛ زیرا آنچه سند (صحیفة امام، 22 جلدی) پژوهش قرار گرفته، متنی مدیریتی نیست که به راحتی بتوان اصطلاحات و مفاهیم موردنظر را از آن شمارش کرد؛ چه بسا موضوعات به گونه ای تحت الفاظ عام و یا مشابه بیان شده که از نظر شمارش عددی، به آسانی قابل طبقه بندی نبوده و یا موضوعاتی که از نظر کمّی چندان تکرار نشده است، ولی این عدم تکرار، از اهمیت آن در دیدگاه امام راحل نمی کاهد. ازاین رو، تحلیل محتوای کیفی این نقیصه را جبران می کند و می تواند با نفوذ در عمق، مقاصد و مفاهیم موردنظر را کشف و استخراج نماید. فرایند طراحی ساختار مفهومی در طراحی ساختار مفهومی، مراحل ذیل سپری شده است: 1. مطالعة متن صحیفة امام و استخراج عناوین مرتبط با موضوع تحقیق؛ 2. تعیین عناوین مترادف و نزدیک به یک معنا و انتخاب و جایگزین عناوین اصلی برای آنها؛ 3. طبقه بندی عناوین اصلی مبتنی بر سبک رهبری ضابطه گرا؛ 4. تفکیک ویژگی ها از شاخص ها؛ 5. سازمان دهی ویژگی ها و شاخص ها و شناسه گذاری آنها. تحلیل یافته ها با توجه به ساختار مفهومی یادشده، به تشریح و تحلیل ویژگی های رفتاری مدیران مبتنی بر سبک ضابطه گرایی پرداخته و متناسب یا هر ویژگی، شاخص آن بیان گردیده و به سیرة نظری و عملی امام خمینی ره در صحیفة امام استفاده شده است. سبک ضابطه گرایی ویژگی های رفتاری امام خمینی ره که در جهت تأکید بر رعایت قوانین و مقررات و انجام امور مرتبط با ساختار و تشکیلات رسمی اداری نظام از صحیفة ایشان استخراج شده، سبک ضابطه گرایی ایشان را توضیح می دهد که شامل چهار ویژگی قانون گرایی، تبیین وظایف و اختیارات، قاطعیت و شایسته سالاری است. 1. قانون گرایی برنامه ریزی، سازمان دهی، و هدایت منابع انسانی و بسیج امکانات و مقدورات در جوامع بشری جز در سایة نظم و امنیت اجتماعی میسر نمی شود. این مهم مولود قوانین حاکم بر جامعه و قانون گرایی مدیران و کارگزاران نظام است که با فراخوانی پیروان به اطاعت از قانون، می توانند از بی نظمی و دخالت در امور اجرایی و ناهماهنگی در فعالیت ها و کارکردهای سازمانی پیش گیری کنند (موسوی خمینی، 1386، ج 6، ص 148). امام خمینی ره پیروی از قانون را در نظام اسلامی، تکلیف الهی دانسته و نافرمانی از آن و دخالت در امور دیگری را خلاف شرع می دانند: هر کدام به وظایف قانونی شان باید عمل بکنند. قانون برای همه وظیفه معین کرده، اگر یکی دست از قانون بردارد و بخواهد دخالت دیگری بکند، بر خلاف شرع عمل کرده (همان، ج 13، ص 62). با توجه به سیرة عملی ایشان، قانون گرایی یکی از ویژگی های مدیر ضابطه گرا به شمار می آید و دارای شش شاخص است: الف. دعوت به خیر و صلاح: بایدها و نبایدهای الهی در حیات فردی و اجتماعی انسان، مبتنی بر مصالح و مفاسد اوست. بدین روی، دعوت به خیر و صلاح به منظور ایجاد انگیزه و هدایت آدمی به پیروی از اوامر و نواهی الهی است که رویش و رشد آدمی را به همراه می آورد. ازاین رو، دعوت مزبور نمادی از قانون گرایی به شمار می آید. در این زمینه، امام خمینی ره بر اساس تربیت دینی مبتنی بر رهنمودهای آسمانی، همواره در زندگی اجتماعی، به ویژه در رهبری انقلاب اسلامی، پیروان را به خیر و صلاح فرامی خواند و چنین اقدامی را به منظور دستیابی به هدف های والا و نورانی اسلام، از تکالیف همگان می دانست: همة ما مکلفیم، همان طور که مکلفیم خودمان را حفظ کنیم و خارج کنیم از ظلمت به نور، مکلف هستیم که دیگران را هم همین طور دعوت کنیم، هر مقدار که می توانیم. شما نباید بگویید که خوب، من که خطیب نیستم، من که اهل منبر نیستم، من که اهل محراب نیستم. شما اهل این هستید که در خانواده تان با آن پسرتان و با آن دخترتان و با آن عیالتان، با آن کسی که رفیق شما هست، می توانید که حرف را بزنید. همین مقدار شما مکلفید (موسوی خمینی، 1386، ج 11، ص 386). ب. پیروی از اصول و مقررات: حضرت امام با عنایت به اصول و سیاست های برگرفته از منابع و متون دینی و اسلامی، به پی ریزی و طراحی حکومت اسلامی دست یازید. ایشان ضمن پای بندی به اصول، پیروان خود را نیز به پیروی از آن دعوت نمود و دوام و قوام جمهوری اسلامی را بر پایة سیاست نه شرقی و نه غربی استوار می دانست و عدول از آن را خیانتی بس بزرگ تلقی می کرد که موجب زوال عزت و اعتبار و استقلال کشور و ملت می شود: بر هیچ یک از مردم و مسئولین پوشیده نیست که دوام و قوام جمهوری اسلامی ایران بر پایة سیاست نه شرقی و نه غربی استوار است و عدول از این سیاست، خیانت به اسلام و مسلمین و باعث زوال عزت و اعتبار و استقلال کشور و ملت قهرمان ایران خواهد بود. جمهوری اسلامی ایران نباید تحت هیچ شرایطی از اصول و آرمان های مقدس و الهی خود دست بردارد (همان، ج 21، ص 155). ج. اعمال ضابطه به جای رابطه: مدیران قانون گرا در نظام های اجتماعی و اداری، که با فرهنگ اسلامی و بر پایة عدل الهی اداره می شوند، در تمام فعالیت ها، کارکردها و رفتارهای سازمانی، به منظور احیای ارزش های انسانی و معنوی، به جای اهمیت دادن به روابط نسبی، سببی، جناحی و مانند آن ضوابط و ملاک های تأییدشدة آن سازمان را رعایت می کنند. در این زمینه، امام خمینی ره به قضیه ای که در زمان حکومت اسلامی امیرالمؤمنین علیه السلام رخ داده بود، اشاره می کند که آن حضرت با قانون گرایی و رعایت ضابطه، از قاضی ـ که از سوی خود ایشان منصوب شده بود ـ خواستند رفتاری عادلانه انجام دهد: قضیه ای از حضرت امیر در تاریخ است؛ در وقتی که حضرت امیر ـ سلام الله علیه ـ حاکم وقت و حکومتش از حجاز تا مصر و تا ایران و جاهای بسیار دیگر بسط داشت؛ قضات هم از طرف خودش تعیین می شد. در یک قضیه ای که ادعایی بود بین حضرت امیر و یک نفر یمنی که آن هم از اتباع همان مملکت بود، قاضی حضرت امیر را خواست، درصورتی که قاضی دست نشاندة خود او بود. و حضرت امیر بر قاضی وارد شد و قاضی خواست به او احترام بگذارد. و امام فرمود: در قضا به یک فرد احترام نکنید. باید من و او علی السواء باشیم. و بعد هم که قاضی بر ضد حضرت امیر حکم کرد، با روی گشاده قبول کرد. این حکومتی است که در مقابل قانون، همگی علی السواء حاضرند؛ برای اینکه قانون اسلام قانون الهی است (همان، ج 11، ص 2). د. تقدم مصالح جامعه بر مصالح فردی و گروهی: لازم است رهبر در حیات فردی و اجتماعی خویش، مصالح جامعه را بر مصالح حزبی و گروهی ترجیح دهد تا جامعه به رشد و بالندگی واقعی وحقیقی دست یابد؛ چنان که امام خمینی ره پیروان خود را به مقدم کردن مصالح جامعة اسلامی بر مصلحت فردی فرا می خواند: حفظ مصلحت عمومی و اسلام مقدم است بر حفظ مصلحت شخص ـ هر کس باشد (همان، ج 18، ص 467). ه . اعتراف به اشتباه و جبران آن: امام خمینی ره ضمن اعتراف به اشتباه در ادارة امور نظام اسلامی، در تبیین و تحلیل عوامل بروز اشتباه، به برخی از آنها به طور کلی اشاره می کند: منابع اُزگلی، محمد، 1374، معرفی نظریة رهبری بصیر از دیدگاه چند تن از صاحب نظران رهبری نوین، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت دولتی، تهران، دانشگاه امام حسین. خاکی، غلامرضا، 1388، روش تحقیق در مدیریت، چ چهارم، تهران، بازتاب. رضاییان، علی، 1387الف، مبانی رفتار سازمانی، چ نهم، تهران، سمت. ـــــ ، 1387ب، اصول مدیریت، چ بیستم، تهران، سمت. ـــــ ، 1388، مبانی سازمان و مدیریت، چ سیزدهم، تهران، سمت. مطهری، مرتضی، 1374، مجموعه آثار، چ چهارم، تهران، صدرا ج2،. موسوی خمینی، سید روح الله، 1386، صحیفه امام، چ چهارم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره. مجتبی درودی: استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). پژوهش های مدیریتی - سال سوم، شماره دوم، پیاپی 8، ادامه دارد/
94/06/14 - 05:31
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 23]
-
گوناگون
پربازدیدترینها