محبوبترینها
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1797024508
آن‌چه مجیدزاده از «جیرفت» به دست آورد
واضح آرشیو وب فارسی:ایسنا: دوشنبه ۹ شهریور ۱۳۹۴ - ۱۱:۰۴
«درست است که ما در کاوش‌های جیرفت تا پایان فصل ششم تنها به سه لوح مکتوب و یک آجر کتبیه‌دار دست یافته‌ایم که هنوز خوانده نشده‌اند، اما همین مدارک انگشت‌شمار نشان می‌دهد که جامعه ساکن در «کنُارصندل» و به عبارت دیگر، تمدن اَرَت مانند تمدن‌های بین‌النهرین و مصر نظام خطی متفاوتی از میخی بین‌النهرینی و هیروگلیف مصری اختراع کرده و تمدن ایرانی را در حوزه «رود هلیل» به یکی از سه سرزمین دارنده کهن‌ترین مخترع خط تبدیل کنند.» به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی که کار خود را از یکم شهریور در تئاتر شهر آغاز کرده، امسال بحث جدیدی را در پنل‌های خود قرار داده؛ «جیرفت و اسناد 5000 ساله تکوین نمایش عروسکی در ایران» و بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در این زمینه نماینده پروفسور یوسف مجیدزاده مقاله‌ای از او با عنوان «کُنارصندل جیرفت، شهری در آغاز دوران شهرنشینی» خواند. در یادداشت دکتر مجیدزاده پس از معرفی محوطه تاریخی و ارزشمند جیرفت به بحث ده‌نشینی و شهرنشینی، سپس ویژگی‌های این شهر تاریخی که در حفریات به دست آمده‌اند، و تمدنی که از این کاوش‌ها آشکار شده، اشاره شده است. این مقاله که اختصاصا در اختیار ایسنا قرار گرفته بخش کوچکی از چیزی است که یوسف مجیدزاده از جیرفت به دست آورده است. در مقاله یوسف مجیدزاده آمده است: «جیرفت در جنوب شرق ایران، در فاصله بیش از 1500 کیلومتری تهران و حدود 1000 کیلومتری جنوب بین‌النهرین، یعنی جنوب عراق امروزی، در استان کرمان در بستر حوزه ژئومورفولوژیکی گسترده‌ای قرار دارد که دهانه طبیعی آن در جهت تنگه هرمز به خلیج فارس و دریای عمان گشوده می‌شود. میانگین ارتفاع این حوزه از سطح دریا 650 متر بوده و از سه سمت شمال، شرق و غرب با کوه‌های بسیار بلندی در میان گرفته شده است. ارتفاع قله‌های همیشه پربرف این کوه‌ها به 4400 متر می‌رسد و بنابراین، در تمامی طول سال به عنوان منبع عظیم آب از طریق جاری شدن در رودخانه هلیل و البته در چندین رودخانه کوچکتر پس از مشروب ساختن تمامی منطقه به باتلاق جازموریان می‌ریزد. منبع بسیار مهم و حیاتی آبی دیگر را در منطقه چاه‌های فراوان آرتزین تشکیل می‌دهد! حجم آب مفیدی که برای مصارف کشاورزی و آشامیدن در طول سال از طریق این چاه‌ها جاری می‌شود به هیچ وجه دست کمی از آب جاری در رودخانه‌ها ندارد. آبی که در طول سال در بستر هلیل رود جاری است، به دلیل شرایط آب و هوایی نه تنها همیشه از حجم برابری برخوردار نیست، گهگاه نیز بر اثر طغیان بیش از حد متعارف موجبات ویرانی زمین‌های زیر کشت، دام‌ها و خانه و کاشانه ساکنان در مسیر آن بوده است. حال آنکه جریان آب در چاه‌های «آرتزین» در تمامی طول سال و در طول تاریخ بدون وقفه ادامه داشته و از عوامل اصلی حضور موفق و سازنده جوامع در طول هزاره‌ها در این سرزمین بوده است، به ویژه در طول هزاره سوم پیش از میلاد یعنی زمانی که انسان دوران ده‌نشینی را پشت سر گذاشته و به دوران شهرنشینی رسیده است. در طول این هزاره جامعه ساکن در کنار صندل و به طریق اولی جوامع ساکن در حوزه هلیل رود در مرحله شهرنشینی می‌زیستند. دو رویداد بزرگ در پیدایش شهر و شهرنشینی در خاورمیانه نقش اساسی داشتند: یکی دگرگونی در ساختار اقتصادی و دیگری تغییرات در سازمان‌های اجتماعی. و این هر دو معلول ازدیاد جمعیت بودند. اصلی‌ترین پیامد ازدیاد جمعیت استفاده بهتر و بیشتر از زمین و افزایش مازاد محصول بود. اقتصاد نوین این امکان را به کشاورزان داد که بیش از نیاز شخصی تولید کنند و به عبارت دیگر تولید منظم و دایمی مازاد محصول ممکن شود. از آنجا که در دوران سنگ (از پارینه سنگی تا نوسنگی) هر یک از افراد جامعه تنها توان تولید ابزار، لباس و لوازم زینتی شخصی خویش را داشت، هیچ گاه امکان موجودیت یافتن متخصصانِ تمام وقت در سراسر این دوران طولانی پیش نیامد. امروزه در میان جوامع پیشرفته بدوی که از نوع فن‌آوری‌های دوران نوسنگی بهره‌مندند، صنعتگران متخصصی یافت می‌شوند که می‌توان آن‌ها را تمام وقت به حساب آورد. اما این صنعتگران، تمام وقت بودن را با جدا شدن از زندگی خویش به دست آورده‌اند. اگر جامعه روستایی قادر نباشد برای تمامی طول سالِ یک متخصص تمام وقت را که به کارهای غیر از تولید غذا می‌پردازد تغذیه کند، می‌تواند او را برای مدت کوتاه یک هفته یا ده روز پذیرا باشد. از این رو، متخصصان می‌توانند هر چند روزی از سال را در یک دهکده بگذارنند و از طریق صنعتی که آموخته‌اند، معاش خویش را تأمین کنند و در نهایت گروه یا کاست صنعتگرانی را تشکیل دهند که مستقلا عمل کند و به هیچ یک از جوامع موجود تعلق نداشته باشد. با احتمال فراوان نخستین تخصص‌ها را در دوران پیش از تاریخ همین متخصصان دوره گرد پایه‌ریزی کردند. ازدیاد مازاد محصول از طریق کشاورزی پیشرفته همراه با دامداری این امکان را به جوامع داد که زندگی تعدادی شهروند متخصص غیر تولیدکننده غذا را برای تمامی طول سال تأمین کنند. گوردان چایلد برای تمیز شهر از دهکده ده ویژگی را برمی‌شمارد که تمامی آن‌ها از طریق کاوش‌های باستان‌شناسی قابل دسترسی است. ویژگی‌هایی که همه آن‌ها در حفریات جیرفت آشکارا شناسایی شده است اصلی‌ترین و مهم‌ترین این ویژگی‌ها عبارتند از: 1)گسترش شهرها: نخستین شهرها در مقایسه با دهکده‌های سلف خود وسعت و تراکم جمعیت بیشتری داشته‌اند، در حالی که از لحاظ وسعت از بسیاری از روستاهای امروزی کوچک‌تری بوده‌اند. در حقیقت تنها در بین‌النهرین و دره سند جمعیت شهرها از هفت هزار تا حداکثر 20 هزار تن متفاوت بوده است. در محوطه کنار صندل در جنوب شرق ایران اگرچه هنوز مدارک کافی برای تخمین قابل استناد جمعیت در دست نیست اما وسعت بسیار گسترده آن (حدود 2 در 3 کیلومتر) بزرگتر از هر شهر بین النهرینی است و بنا بر این، به طور نسبی باید جمعیتی قابل مقایسه با شهرهای بین‌النهرینی را داشته باشد. 2)ترکیب و عملکرد: از نظر ترکیب و عملکرد جمعیت شهری متفاوت از جمعیت روستایی است. درست است که بیشتر جمعیت شهر را هنوز شهروندان روستایی تشکیل می‌دادند و این کشاورزان در زمین‌های پیرامون شهر به کار کشاورزی و دامداری مشغول بوده‌اند، اما شهروندان دیگری نیز در شهرها می‌زیستند که عبارت بودند از متخصصان تمام وقت در رشته‌های گوناگون صنعتی، کارگران باربر یا مسئول حمل و نقل، تجار، صاحب منصبان، کارکنان اداری و کاهنان معابد. معاش تمامی آن‌ها از محل مازاد محصول شهری و روستاییان وابسته به شهرها تأمین می‌شد. در محوطه کنار صندل، وجود منطقه صنعتی فلزگران (برش IX)،منطقه صنعتی سنگتراشان (برش V)؛ وجود تعداد بی‌شمار ظروف سالم و قطعات سفال در سرتاسر منطقه که تعداد آن‌ها از ده‌ها هزار قطعه فراتر می‌رود و بسیار صنایع دیگر مانند نساجی، دباغی، نجاری و مانند آن که به دلیل آلی بودن مواد مورد استفاده در طول زمان از میان رفته‌اند؛ وجود بیش از 400 اثر مهر از هر دو نوع مسطح و استوانه‌ای و شباهت نقش آن‌ها به نقش مهرهای بین‌النهرینی، ماوراءالنهری، سرزمین‌های جنوب خلیج فارس و دره رود سند که اشاره بر حضور جامعه تجار دارد؛ اثر مهرهای مربوط به لاک و مهر در ورود به برخی از فضاهای معماری از نوع انباری درون دژ که وجود کارکنان اداری مانند انباردار و دیگر کارکنان در ارتباط با آن مانند حسابدار و دیگران در یک نظام اداری را تأیید می‌کند؛ و بی‌تردید عبادتگاه موجود در آغاز ورود به دژ شاهی که بدون شک نمازخانه‌های دیگری باید در چنین شهر بزرگی وجود داشته باشد که هنوز شناسایی نشده‌اند، اشاره بر حضور جامعه روحانیون و سازمان سلسله مراتبی آن‌ها دارد. 3)تمرکز ثروت: هر تولیدکننده مقداری از محصول کشاورزی، دامی، یا مثلا ماهی صید شده خود را به عنوان ده یک یا مالیات به معبد خدا یا فرمانروای خداگونه اهدا می‌کرد. بدیهی است که دسترسی به چنین مدارک مستندی نیاز به اسناد کتبی مرتبط، یعنی الواح در بایگانی اداری و مهم‌تر از آن کشف رمز آن‌ها دارد که در جیرفت هنوز یافت نشده‌اند. با این وجود و در نبود چنان مدارکی به طور منطقی می‌توان پذیرفت که تولیدکنندگان باید درصدی از محصول خود را به فرمانروا یا معبد خدایان بپردازند. 4) بناهای عمومی: بناهای عمومی نه تنها وجه تمایز شهرها از دهکده‌ها، بلکه نمادی از مازاد محصول اجتماعی به شمار می‌آید. هر شهر بین النهرین از همان آغاز زیر سلطه یک یا دو معبد قرار داشت. این معابد در مرکز شهر، بر بالای سکوی خشتی یا آجری بنا می‌شد و بدین ترتیب مشرف و مسلط بر تمامی شهر بود. در کنار این بنای مرتفع، که زیگورات نامیده می‌شد، معابدی بود که کارگاه‌ها و انبارهایی را در اختیار داشت و گذشته از آن، انبارِ غله بزرگی ضمیمه معبد بود بر شهر «هاراپا» در دره رود سند دژی مستحکم با حصاری ساخته شده از آجر تسلط داشت. تأسیسات ساختمانی درون دژ به احتمال عبارت بود از یک کاخ و یک انبار غله وسیع در کنار آن. اگر سازه مرتفع در کنار صندل جنوبی را در پایان فصل اول کاوش همراه با تردید دژ نامیدیم اما امروز با اطمینان کامل معتقدیم که این سازه خشتی دژ متسحکم و عظیمی بوده است، این دژ زمانی با ارتفاع دست کم 25 تا 26 متری خود از سطح زمین‌های اطراف، همچون نگین انگشتری در قلب شهری بسیار گسترده قرار داشت. وسعت شهری که از تپه مرتفع دژ به سمت شرق، تا بستر امروزی هلیل حدود 800 متر، و از شمال تا دست کم تپه کنار صندل شمالی حدود دو کیلومتر بوده است. اگر چه در غرب و جنوب تپه مرتفع به دلیل وجود زمین‌های زیر کشت و تسطیح شمار زیادی از تپه‌های اقماری که در سال‌های نخستین انقلاب به منظور گسترش زمین‌های زیر کشت توسط کشاورزان بومی انجام شده بود، اما شواهد سفالی و بقایای معماری در مقطع عمودی برخی از گودال‌های حفاری شده توسط غارتگران اشیای باستانی و میراث فرهنگی نشان می‌دهد که شهر در آن دو سمت نیز گسترده بوده است. با در نظر گرفتن این شواهد شاید بتوان گفت که از نظر وسعت هیچ شهرِ همزمان سومری با آن قابل مقایسه نبوده است. دژ بر بالای سکویی مصنوعی بر روی تپه باستانی کهن‌تری برپا شده بود. برای ایجاد این سکو به احتمال قریب به یقین رأس تپه را تسطیح کرده و به منظور وسعت بخشیدن به سطح تپه خاک حاصله را به اطراف آن افزوده‌اند. سپس بر شیب حاصله حلقه‌وار دیوار خشتی بیضی شکلی به قطر 4 تا 5 متر و به ارتفاع یک متر بلندتر از سطح تسطیح شده تپه کشیده و در پایان برای ایجاد پی‌سازه، سطح تپه را تا ارتفاع یک متری دیوار فوق با گل ورزیده به احتمال مخلوط با نوعی ماده سخت‌کننده مانند آهک پر کرده‌اند. این دیوارکشی و پی‌سازی در برش پله‌ای مشاهده و مستندسازی شده است. ارتفاع این سکوی بیضی‌شکل در حال حاضر از سطح زمین‌های اطراف تقریبا ده متر، طول قطر بزرگ شرقی-غربی آن حدود 250 متر و طول قطر کوچک شمالی جنوبی حدود 200 متر یا اندکی بیشتر است. آنگاه روی این سکو بنای غول‌آسای دژ را با وسعتی در حدود 12 هکتار برپا ساخته‌اند. از سوی دیگر، سکوی به دست‌آمده در کنار صندل شمالی، قابل مقایسه با نوع سازه‌هایی است که از مدت‌ها پیش در جنوب غرب ایران و بین‌النهرین می‌شناختیم. این سازه در کنار صندل شمالی که از دو سکوی مطبق تشکیل شده است، ابعادی غول‌آسا دارد. نقشه آن چهارگوش و ارتفاع آن از سطح زمین‌های اطراف در حال حاضر 17 متر است. سکوی بالایی که هنوز 5 و 10 متر از ارتفاع آن باقی مانده است، ابعادی در حدود 150*150 متر دارد، و سکوی زیرین با ابعاد تقریبی 300*300 متر ارتفاعی در حدود 5 و 6 متر دارد. از آنجا که زیگورات‌های بین‌النهرینی از لحاظ ساختاری شباهت فراوانی به این سازه غول‌آسا دارد و نیز از آنجا که این گونه سازه‌ها در بین‌النهرین بار مذهبی خاص و شناخته شده‌ای دارد ما از دادن نام «زیگورات» به آن خودداری ورزیده و آن را «سکوی پله‌ای یا مطبق» نامیده‌ایم. اما بعید نیست در جیرفت نیز این سازه بدون توجه به نام آن بنایی مذهبی بوده و کاربستی همانند داشته است. 5)وجود جامعه طبقاتی: معاش کشانی که در تولید غذا سهیم نبودند از محل مازاد محصول اجتماعی انباشه شده در انبارها و سیلوهای متعلق به معبد یا دربار تأمین می‌شد. از این رو آنان وابسته به معبد یا دربار بودند. بیشترین بخش ذخیره غذا از آن کاهنان، صاحب منصبان و فرمانروایان نظامی بود و بنا بر این آن‌ها تشکیل «طبقه حاکمه» را می‌دادند. 6)اختراع خط: با توجه به پیشرفت‌های یاد شده، شهرنشینان مجبور بودند نظام‌هایی را برای ثبت و ضبط اختراع کنند. اداره درآمدهای وسیع معابد بین‌النهرین یا فراعنه مصری که بر عهده کاهنان معابد یا صاحب منصبان بود باعث گردید نظام‌های قراردادی معینی برای ثبت اعداد و ارقام طرح‌ریزی شود، به طوری که هم برای خود کاهنان و صاحب منصبان و هم برای آیندگان قابل درک و فهم باشد. از این رهگذر خط و نگارش اعداد پدید آمد که یکی از ارکان مهم تمدن را تشکیل می‌دهد. درست است که ما در کاوش‌های جیرفت تا پایان فصل ششم تنها به سه لوح مکتوب و یک آجر کتبیه‌دار دست یافته‌ایم که هنوز خوانده نشده‌اند، به طور قطع و یقین در کاوش‌های سال‌های آینده مدارک بیشتری در این زمینه به دست خواهد آمد، اما همین مدارک انگشت‌شمار نشان می‌دهد که جامعه ساکن در کنار صندل و به عبارت دیگر، تمدن اَرَت همانند تمدن‌های بین‌النهرین و مصر ون ظام خطی متفاوتی از میخی بین‌النهرینی و هیروگلیف مصری اختراع کرده و تمدن ایرانی را در حوزه رود هلیل به یکی از سه سرزمین دارنده کهن‌ترین مخترع خط تبدیل کنند. از عوامل بلافصلی که در ارتباط با مازاد محصول دگرگونی‌های فرهنگی را موجب شد، «اوقات فراغت» بود. امنیتی که در نتیجه تولید غذای مطمئن و ذخیره مازاد غذا برای دوران کم محصول فراهم آمده بود، امکان داد تا وقت آزاد برای رشد ویژگی‌های فرهنگی به وجود آورنده دوران نوسنگی و بعد از آن فراهم شود و شهروندان طبقه بالای جامعه از مازاد محصول بیشتری بهره‌مند بودند. بخشی، هر چند کوچک، از آن را صرف تجمل‌گرایی و زیبایی‌پرستی کرده به پیکرتراشان، زیورآلات‌سازان، سفالگران و مانند آن روی آورند و هنرمندان نیز به نوبه خود برای جلب توجه طالبان این گونه وسایل و شاید هم با ایده گرفتن از آنان دست به تولید آثاری زدند که آن زمان در ذهن هیچ هنرمند و صنعتگری خطور نمی‌کرد. یکی از آن‌ها که با موضوع همایش حاضر ارتباط دارد تولید پیکره‌های عروسکی است که نمونه‌هایی از آن در میان یافته‌ها و بازیافت‌ها در جیرفت به دست آمده است. نخستین نمونه‌های این نوع پیکره را چند ماه پیش از حضور من در جیرفت و هنگامی که خیل عظیمی از روستاییان و غارتگران آثار میراث فرهنگی در روز روشن و حتی با حضور فرماندار در محوطه کُنارصندل به غارت و ویرانگری اشتغال داشتند، همزمان خانم دکتر حمیده چوبک در برش آزمایشی کوچکی به دست آورد.» انتهای پیام
کد خبرنگار:
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایسنا]
[مشاهده در: www.isna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 4]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها