محبوبترینها
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1797625638
بازخوانی آرای شیخ فضل الله نوری در انقلاب مشروطیت تفاوت مشروطه و مشروطه مشروعه درتفسیر آزادی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: بازخوانی آرای شیخ فضل الله نوری در انقلاب مشروطیت
تفاوت مشروطه و مشروطه مشروعه درتفسیر آزادی
تا هنگامی که مشروطه طلبان، اندیشه آزادی در یک نظام سیاسی مشروطه را در چارچوب آزادی معرفی می کردند وی با چنان مفهومی مخالفتی نداشت، اما پس از برخی افراطی گری های گروهی از مشروطه طلبان و سوءاستفاده آنان از آزادی که به نوعی بدبینی و ترس انجامید شیخ فضل الله با مشروطیت و اصل آزادی آن مخالفت ورزید.
در زنجیره تحولات تاریخی ایران معاصر بدون شک انقلاب مشروطیت یک نقطه عطف به شمار می رود، به طوری که می توان تاریخ نظام سیاسی مستقر یا به عبارتی حکومت های حاکم در ایران را به ماقبل و بعد مشروطیت تقسیم بندی کرد. انقلاب مشروطیت از یک سو ترکه ایی بر ساختار نظام پادشاهی 2500 ساله می اندازد و از سوی دیگر زمینه تکثرگرایی در بافت نظام سیاسی مستقر را فراهم می نماید. بعد از این رخداد عظیم، تاریخ ایران شاهد به چالش کشیدن قدرت مسلط از سوی دو قشر مهم روحانیت و روشنفکران است. هرچند به لحاظ تاریخی مشروطیت 109 سال پیش و با صدور فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه قاجار در تاریخ 14 مرداد 1285 اتفاق افتاد، اما به لحاظ بحث های علمی و آکادمیک این واقعه توانسته است خود را در بین خیل عظیم پژوهشگران تاریخی زنده نگاه دارد و باعث انتشار صدها مقاله، کتاب، سخنرانی، یادداشت و غیره گردد. به رغم تأکید در بحث های دانشگاهی برای داشتن نگاه غیر حب و بغضی در مسایل علمی، بعضاً جامعه علمی ایران همچنان بر عادت دیرین خود تکیه کرده و اسیر نگاه های غیرعلمی و بغض آمیز شده است. چالش مشروطه و شخصیت های مشروطه خواهی در جریان انقلاب مشروطیت و تحولات مربوط به آن شاهد حضور افراد و یا روی دادن وقایعی هستیم که هنوز هم محل جدی بحثها و چالشهای علمی است. از جمله این اشخاص می توان به شیخ فضل الله نوری کجوری معروف به شیخ فضل الله نوری اشاره کرد. فقیهی آگاه، عالمی شجاع و توانا که تاریخ از وی شخصیتی پیچیده و سرسخت ساخته است. (نصیری سوادکوهی، 1378: 17) فردی که جدا از شخصیت سیاسی دارای بعد عظیم علمی بوده و آثار متعددی چون رساله المشق، صحیفه قائمیه، رساله التجزی فی الاجتهاد، رساله «تحریم مشروطیت» و غیره را از خود بر جای گذاشته است.(ترکمان، 1362: 22-21) در سال 1309 هجری قمری کمپانی «رژی» انگلیسی امتیاز دخانیات را از ناصرالدین شاه گرفت که خرید و فروش دخانیات (توتون و تنباکو) در انحصار یک اداره باشد و در مقابل چند کرور و لیره به شاه و درباریان داد و آنگاه به کلیه شهرهای ایران گماشتگانی اعزام داشت تا ادارات مربوط به این کار را دایر نماید. مردم ایران به خصوص روشنفکران، بزرگان و علما به معایب این عمل آگاهی یافتند و شروع به قیام و شورش کردند (نجمی، 1377: 35). شیخ فضل الله نوری که در تهران ریاست و مرجعیت داشت در جنبش ضدانگلیسی و استقلالطلبانه واقعه تنباکو (1309 ه.ق) فعالانه شرکت داشته و همراه با مرحوم میرزای آشتیانی و برخی دیگر از علمای ایران در رهبریت این حرکت قرار داشت. هر چند در این نهضت ملی، میرزاحسن آشتیانی مجتهد بزرگ تهران، در محور اصلی مبارزات بود، اما شیخ فضل الله نوری با ارتباط نزدیکی که با میرزای شیرازی داشت، حکم تحریم تنباکو را از سامرا گرفت و به یکباره قرارداد رژی و عوامل آن را شکست داد (انصاری: 1376، 25-46). اگر چه حاجی میرزا فضلالله نوری مرجع تقلید نبود ولی در پایتخت بالاترین مقام روحانیت را حائز بود و در ردیف آیت الله بهبهانی و آیت الله طباطبایی جای داشت. (ملکزاده، 1373: 1257، ج:6) پس از قتل ناصرالدین شاه، وقتی فرزند وی مظفرالدین شاه به سلطنت رسید، اوضاع جامعه به سمت نابسامانی های بیشتری رفت، و رهبران دینی در حرم حضرت عبدالعظیم علیه السلام گرد آمدند و در آنجا خواست های خود را که مهمترین آن ها، اجرای «قوانین اسلامی» و ایجاد «عدالتخانه» بود به اطلاع شاه رساندند. شیخ فضل الله نوری نیز در حمایت از نهضت عدالتخانه به صف مبارزان پیوست. در ادامۀ مبارزه، علما تصمیم گرفتند تا از تهران خارج شوند و به سوی قم هجرت کنند که شیخ فضلالله نیز با جمعی از اطرافیان خود به این کاروان پیوست. در طول این مدت در تهران، کمکم زمزمههای حکومت مشروطه، جای عدالتخانه را گرفت. شیخ در ابتدای نهضت مشروطهخواهی با آن همراهی میکرد، اما پس از مدتی بهعلت مشاهدۀ نفوذ انگلستان در میان مشروطهخواهان و مباینتهایی که میان این جریان با شرع می دید، با آن به مخالفت برخاست و اقداماتی در این زمینه انجام داد (علیخانی، همکاران، 1390: 3-5، ج: 10) در جدال میان مشروطه خواهان و مخالفان مشروطه، ابتدا مخالفان آن و طرفداران سلطنت به پیروزی رسیدند. اما بعد از مدتی این موافقان مشروطه بودند که به پیروزی رسیدند. پس از انحلال مجلس، نیروهای طرفدار شاه، به عنوان مبارزه با مشروطه خواهان، دست به آزار و تعدی مردم گشودند. از این رو قیامی در تبریز به رهبری ستارخان بر ضدِ رژیم محمدعلی شاه آغاز شد که با حمایت وسیع و روزافزون مردم مواجه گردید. باوجود اعزام نیروهای فراوان به تبریز شاه نتوانست که این قیام را سرکوب کند، بلکه حمایتهای مرد تبریزی از آن و صدور فتاوای مراجع مشروطه خواه نجف از قیام ستارخان، سبب پایداری مردم تبریز و امکان وقوع قیام هایی مشابه در شهرهای دیگر گردید. از اینرو با توافق روسیه و انگلستان، چند تن از خوانین متنفذ گیلان و بختیاری، در کسوت مشروطه خواهی، در رأس جنبش ضدِ رژیم قرار گرفتند و با توافق پنهانی کنسولهای روسیه و انگلستان نیروهای شاه را شکست دادند و تهران را در 26 جمادی الثانی 1326 فتح کردند. شاه و گروهی از رجال از بیم دستگیری به سفارت روسیه پناهنده شدند. حاج شیخ فضل الله نیز که از نظر مشروطه خواهان متهم به همکاری با شاه و مستبدان بود، در معرض خطر دستگیری قرار داشت. وی درخواست سفارت های روسیه، هلند، و عثمانی را برای پناهنده شدن بدانجا بدون جواب گذاشت و حاضر نشد که پرچم روسیه را که از طرف سفارت برایش ارسال شده بود به نشانة وابستگی به سفارت روسیه بر بام منزلش بر افرازد تا از خطر جانی در امان بماند، و آن را پس فرستاد.(رجبی، 1382: 530) در همین هنگام، جمعی به منزل شیخ رفته، او را دستگیر نمودند و به میدان توپخانه بردند. وی در محکمه ای که دادستانش شیخ ابراهیم زنجانی بود به اعدام محکوم شد و یپرم خان ارمنی که ریاست نظمیه را به عهده داشت حکم را به اجرا درآورد و شیخ به دار آویخته شد. (علیخانی، همکاران، 1390: 4، ج: 10) اختلاف تفسیر شیخ و مشروطه خواهان درباره آزادی مستندات و دلایلی وجود دارد که نشان میدهد هر چند شیخ فضل الله در خواسته های مشروطه خواهان چون آزادی، دیدگاهی محدود داشت، اما نمیتوان او را یکسره مخالف با آزادی تلقی و معرفی کرد. تا هنگامی که مشروطه طلبان، اندیشه آزادی در یک نظام سیاسی مشروطیت را در چارچوب آزادی از استبداد مطلقه داخلی تأویل و محدود و معرفی میکردند وی با چنان مفهومی مخالفتی نداشت، اما پس از شکل گیری روندی که می کوشید تا مفهوم آزادی را بدون مصلحت اندیشی و پنهانکاری به واقعیت آن مفهوم در یک چارچوب دموکراتیک نزدیک کند و نیز برخی افراطیگری های گروهی از مشروطهطلبان و سوءاستفاده آنان از آزادی که به نوعی بدبینی و ترس انجامید شیخ فضلالله با مشروطیت و اصل آزادی آن مخالفت ورزید. بسیاری از مورخان و پژوهشگران تاریخ مشروطیت ایران برای اثبات مخالفت شیخ فضل الله با کلیت آزادی به سخن وی درباره ملعونه خواندن آزادی و کفر بودن آن در اسلام استناد کردهاند درحالیکه این شیوه گزینش کلمات وی بدون توجه به معانی آنها در متنی که در آن قرار گرفته اند، تهی از بدفهمی و بدخوانی تاریخی نیست.(آجدانی،1391: 163-164) به هر حال باید گفت که شیخ فضلالله نوری و یارانش مخالفت خود را با «مشروطه» تحتعنوان «مشروطه مشروعه مطرح کردند. زیرا از نظر او «مشروطه» تنها، فاقد وصف اسلامیت بوده و دربردارنده احکام شرع نبوده است، بههمین دلیل نمیتواند در سیستم حکومتی ایران جای داشته باشد (نصیری سوادکوهی، 1378: 30). بدون تردید میان مواضع فکری و رفتار سیاسی شیخ فضلالله نوری با مواضع استبدادگران حکومتی و روحانیون مدافع سلطنت استبدادی مطلقه برخی همانندی وجود داشت. هر چند در اندیشههای وی چارهای از سنتگرایی شدید نیز بود. اما تدقیق و تأمل در رسائل و مکتوبات سیاسی شیخ فضل الله نوری و بعضی از همکاران وی از این واقعیت خبر میدهد که ماهیت مخالفت شیخ فضل الله بر ضد مشروطیت با مخالفت جبهه استبدادگران معتقد به سلطنت استبدادی مطلقه علیه مشروطیت چندان یکسان و قابل انطباق نیست. شواهد و مستندات تاریخی نشان می دهد که در اندیشه سیاسی وی نه تنها کوششی برای حفظ قدرت مطلقه استبدادی به کار نرفته است، بلکه آشکارا قدرت مطلقه شاه و ظلم و تعدی درباریان به مردم مورد انتقاد و مخالفت قرار گرفته است و در همراهی با آزادیخواهان تصدیق و گفته است که «خرابی در مملکت ایران از بیقانونی و ناحسابی دولت است و باید از دولت تحصیل مجلس شورای ملی کرد که تکالیف دوایر دولتی را تعیین و تصرفشان را محدود نماید. اما از آن جایی که وی رواج شریعت را میطلبید، بدیهی بود که در نظر وی در جامعه مسلمانان، قوانین مجلس شورای ملی ضرورتاً میبایست مطابق قوانین شرع باشد.» برخاسته از همین دیدگاه بود که شیخ فضل الله بارها در برابر موج مخالفان که وی را مخالف با اساس مجلس شورای ملی معرفی میکرد، تصریح و تاکید کرد: «ایهاالناس من به هیچ وجه منکر مجلس شورای ملی نیستم. بلکه من مدخلیت خود را در تأسیس ایان اساس بیش از همه کس میدانم….. صریحاً میگویم همه بشنوید و به غائبان هم برسانید که من آن مجلس شوری ملی را میخواهم که عموم مسلمانان میخواهند که اساسش بر اسلامیت باشد و برخلاف قرآن و بر خلاف شریعت محمدی (ص) و برخلاف مذهب مقدس جعفری قانونی نگذارد. من هم چنین مجلسی میخواهم.» بنابراین باید گفت شیخ فضل الله معتقد به مشروطیت در یک چارچوب محدود و معطوف به مفهوم عدالتخواهی و محدود کردن قدرت مطلقه شاهی و دربار بود. هر چند مشروطه و مشروعه موردنظر وی با مشروطه و دموکراسی با مبنا و آبشخور غربی متفات و متضاد بود، اما با محدود کردن قدرت مطلقه سلطنت مخالفتی نداشت.(آجدانی، 1391: 160-161) منابع: 1- آجدانی، لطفالله، اندیشههای سیاسی در عصر مشروطیت ایران، نشرعلم، تهران،1391، چاپ اول. 2- انصاری، مهدی، شیخ فضل الله نوری و مشروطیت، امیرکبیر، تهران، 1376 3- ترکمان، محمد، رسائل، اعلامیهها، مکتوبات شیخفضلالله نوری، خدمات فرهنگی رسا، تهران،1362 ج1 4- رجبی، محمدحسن، علمای مجاهد، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، پاییز 1382٫ 5- علیخانى، على‌اکبر، همکاران، اندیشهی سیاسی متفکران مسلمانان، ج: 10، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فنآوری، تهران، 1390، چاپ اول. 6- ملکزاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران؛ ج 6، انتشارات علمی، تهران، 1373، چاپ چهارم. 7- نصیری سوادکوهی، فتوت، سیرقضایی محاکمه شیخ فضلالله نوری، نشر ورشان، تهران، 1387، چاپ اول 8- نجمی، ناصر، محمدعلی شاه و مشروطیت، انتشارات زریاب، تهران 1377، چاپ اول رحمت مهدوی/محمد افروزی اسفنجانی/ منبع: رصد انتهای متن/
94/05/14 - 01:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 33]
-
گوناگون
پربازدیدترینها