محبوبترینها
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1796733048
نظریه پخش و بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر عربستان سعودی - فراز و نشیب های تأثیر انقلاب اسلامی در عربستان
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نظریه پخش و بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر عربستان سعودی -
فراز و نشیب های تأثیر انقلاب اسلامی در عربستان
نتیجه پژوهش حاضر حاکی از آن است که انقلاب اسلامی ایران بر عربستان سعودی و به ویژه بر شیعیان این کشور، تأثیر قابل توجهی داشته است و نظریه پخش به عنوان چارچوب نظری این تحقیق می تواند این تأثیرگذاری را به خوبی نشان دهد.
بخش دوم و پایانی دوره نخست: از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا آغاز جنگ تحمیلی در این دوره، قدرت و سرعت پخش انقلاب اسلامی در عربستان بالاست، لذا شاهد رخ دادن وقایعی هستیم که اثرگذاری انقلاب اسلامی را به خوبی نشان می دهند: شورش جهیمان العتیبی و اشغال مسجدالحرام در 20 نوامبر 1357. (دکمجیان، 1377: 255) قیام شیعیان منطقه الشرقیه در سال 1979. (همان: 256) دوره دوم: آغاز جنگ تحمیلی تا پذیرش قطعنامه و پایان جنگ جنگ تحمیلی تا حد زیادی توانست به تبلیغات عربی ـ عجمی و شیعی ـ سنی حاکمان سعودی کمک کند و این تبلیغات گسترده جلوی نفوذ پیام های انقلاب اسلامی را تا مقدار فراوانی گرفت. در این دوره شاهد کاهش قدرت و سرعت تأثیرگذاری انقلاب اسلامی بر عربستان نسبت به دوره نخست هستیم. دوره سوم: از پایان جنگ تحمیلی تا صدور فتوای امام علیه سلمان رشدی درحالی که جنگ پایان یافته بود و دولت عربستان می توانست به خوبی از وضعیت موجود بهره برداری کند صدور فتوای ارتداد سلمان رشدی از سوی امام خمینی(رحمه الله علیه) بار دیگر رهبری امام بر جهان اسلام را ثابت کرد و باعث تحقیر هر چه بیشتر دولتمردان سعودی به عنوان مدعیان رهبری جهان اسلام گردید و موجب شد تا بار دیگر پیام های انقلاب اسلامی در کانون توجهات مسلمانان و خصوصاً شیعیان قرار گیرد. دوره چهارم: دوران سازندگی و اصلاحات اگرچه سیاست کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در بحث صدور انقلاب و حمایت از اهداف آرمانی و بلند انقلاب اسلامی همچون نفی ظلم و سلطه پذیری و حمایت از مسلمانان و مظلومان همواره در کلیت و رهبری نظام دنبال شده است، اما دولت های مختلفی که درون این نظام بر سر کار آمده اند هرکدام تفاوت های خاص خودشان را در پیگیری این اهداف داشته اند؛ تا جایی که در رابطه با بعضی از آنها حس عدول از اهداف انقلاب در بحث صدور انقلاب و تأثیرگذاری بر سایر کشورهای اسلامی در مخاطب ایجاد شده است. در واقع، بعد از رحلت امام خمینی(رحمه الله علیه) تاکنون شاهد روی کار آمدن دولت های متعددی بوده ایم که منحنی عملکرد آنها در ارتباط با پیگیری اهداف اسلامی (و از جمله در زمینه صدور انقلاب) می تواند تابلویی از فراز و فرود منحنی تأثیر انقلاب اسلامی بر کشورهای دیگر باشد. در دولت های آقایان هاشمی رفسنجانی و خاتمی (1384 ـ 1367)، دولتمردان ایران در بیانات خود هرچه بیشتر به تنش زدایی روابط ایران و شیوخ منطقه [خلیج فارس] خصوصاً عربستان پرداختند و عمدتاً تأکید کردند که سیاست صدور انقلاب به معنای مداخله در کشورهای دیگر نیست و خود را از این دخالت تبرئه کردند. (اخوان کاظمی، 1373: 43) با روی کار آمدن آقای هاشمی رفسنجانی و مطرح شدن سیاست تنش زدایی و حتی مطرح کردن اینکه فتوای امام، فتوای یک مرجع دینی بوده و سیاست کلی نظام ایران نیست و دولت ایران کسی را برای اجرای فتوای امام اعزام نخواهد کرد، ارتباطات گسترده با خاندان سعودی برقرار گردید و موجب تلطیف روابط و سفر امیر عبدالله به ایران در مقام ولیعهدی برای شرکت در اجلاس سران کشورهای اسلامی در سال 1376 و روی کار آمدن دولتمردانی شد که قضیه فلسطین را قضیه اصلی و مورد اهتمام جمهوری اسلامی نمی دانستند. (نوری، 1378: 152 ـ 143) در نتیجه شاهد پایین آمدن منحنی تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای منطقه هستیم. به طورکلی در این دوره شاهد کاهش سرعت و قدرت تأثیرگذاری انقلاب اسلامی بر عربستان هستیم. 5. موانع پخش منظور از موانع پخش، آن دسته از عوامل هستند که مانع از سرایت یک پدیده از مبدأ پخش به مقصد پخش می شوند و یا آنکه سرایت آن پدیده را با مشکل مواجه می سازند. با توجه به اینکه محیط عربستان سعودی و شکل حکومت آن از جهات گوناگون در برابر پیام های انقلاب اسلامی ایران به عنوان یک محیط ناپذیرا (به استثنای شیعیان که از نظر اجتماعی در اقلیت به سر برده و در عرصه حکومت نیز هیچ جایگاهی ندارند) عمل کرده اند، در بحث تئوریزه کردن تأثیر انقلاب اسلامی بر عربستان در قالب تئوری پخش، مهم ترین مسئله بررسی موانع پخش می باشد. به نظر نویسندگان بررسی اینکه پیام های انقلاب اسلامی ایران در مسیر نفوذ به محیط عربستان با چه موانعی روبه رو بوده و هست، مهم ترین بخش این پژوهش را تشکیل می دهد که در ادامه به اهم آنها پرداخته می شود. 1. یکی از مهم ترین موانع پخش، شکاف عربی ـ عجمی (فارسی ـ عربی) و شکاف سنی ـ شیعی بوده است. بنابراین، پان عربیسم یا عرب گرایی و اهل سنت گرایی همچون سدهای محکمی در برابر نفوذ پیام انقلاب اسلامی ایران عمل کرده اند. البته در میان اهل سنت روشنفکرانی هم بوده اند که صرف شیعی بودن انقلاب اسلامی ایران برای آنها به عنوان یک مانع پذیرش پیام های این انقلاب عمل نکرده است. از جمله این افراد می توان به «فتحی شقاقی» رهبر فقید سازمان جهاد اسلامی فلسطین اشاره نمود که انقلاب اسلامی را یک انقلاب اسلامی سنی ـ شیعی معرفی می کرد. (شقاقی، 1375: 7 و 8) سازمان انقلاب اسلامی جزیره العرب (IRO) نیز انقلاب اسلامی ایران را انقلاب «ما» نامیده و اعلام کردند که انقلاب ایران یک انقلاب اسلامی است. (ابراهیم، 1387: 177) 2. تلاش گسترده در جهت تبلیغ وهابیت و تربیت طلاب وهابی و اعزام آنها به کشورهای اسلامی. علما و روحانیان حاکم بر عربستان همگی در رابطه با تبلیغ و رواج وهابیت در داخل و خارج از کشور خود توافق دارند. رژیم آل سعود هم به واسطه درآمدهای نفت، پول های هنگفتی را در رابطه با رواج ایدئولوژی وهابیت که چهره ای محافظه کارانه از اسلام ارائه می نماید، هزینه کرده است. علما و روحانیان عربستان با ایده رام کردن پدیده های رادیکال سعی کرده اند با استفاده از اشاعه وهابیت به خنثی سازی اسلام ناب (محمدی) که توسط جمهوری اسلامی ایران ترویج می شود، بپردازند و در این راه نیز از حمایت دولت عربستان و غرب برخوردار بوده اند. (مصاحبه نویسندگان با طلاب سعودی، 1389) 3. محدودیت تأسیس اماکن مذهبی و مدارس دینی شیعی در عربستان: حق شیعیان برای احداث مساجد یا رسیدگی به اماکن مذهبی و حسینیه ها به شدت محدود شده است. به عنوان مثال در صفواء (شهری با بیش از 100 هزار نفر جمعیت که اکثریت آن شیعه هستند) تنها 3 یا 4 حسینیه اجازه فعالیت دارند. افزون بر این در سال 1369 مقامات سعودی به تعطیلی «حوزه المبارزه»، مدرسه دینی که تا پیش از این تاریخ 16 سال فعالیت می کرد، مبادرت ورزیده و برخی از مدرسان آن را بازداشت کردند. (بی نا، 1995: 26) 4. آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران: این جنگ تا اندازه زیادی توانست به تبلیغات ضد شیعی عربستان سعودی و دامن زدن به اختلافات شیعی ـ سنی و عرب ـ عجم از سوی حاکمان سعودی کمک کند. عربستان سعودی با تبلیغات گسترده علیه ایران و جلوه دادن ایران به عنوان دشمن مشترک تمامی اعراب توانست تا حد زیادی فشار علیه شیعیان عربستان را به عنوان حامیان یک کشور ضد عرب موجه و مشروع جلوه دهد. به عنوان مثال می توان از تشکیل کنفرانس سران عرب در طائف با حضور صدام حسین در 1358 و تشکیل شورای همکاری خلیج فارس بعد از اجلاس طائف به عنوان نشانه هایی از این نزدیکی یاد کرد (آقایی، 1368: 209 ـ 207) 5. ترس: یکی از موانع مهم فرا روی پذیرش پیام های انقلاب اسلامی ایران، ترس بوده است. ترس از شکست، ترس از دولت و مراکز قدرت و نهایتاً ترس از مرگ. از دیدگاه حسن الصفار عالم برجسته شیعی در عربستان سعودی، «این ترس گسترده است که روح و جان شیعیان را خسته و فرسوده می سازد و مانع می شود که انرژی و توان مردم [بخوانید انقلاب] رها شود و این ترس به مستبدین اجازه داده است که به سیاست سرکوب خود ادامه دهند و به استعمار توده ها بپردازند». (ابراهیم، 1387: 158) 6 . طرح مسائل اختلاف انگیر بین شیعه و سنی. 7. نگارش دانشنامه، انتشار صدها کتاب و صدور ده ها فتوا در اثبات شرک شیعه. در سال 1370 یک عالم رده بالای سعودی به نام بن جبرین با صدور فتوایی دوباره بر کافر بودن شیعیان تأکید کرد. براساس چنین حکمی کشتن آنان [شیعیان] از جهت فقهی نامشروع نخواهد بود. (همان: 359) 8 . کشتار حاجیان ایرانی در مراسم حج سال 1365 و برخوردهای نظامی دولت سعودی با شیعیان معترض: پس از کشتار حجاج ایرانی در سال 1365 روابط ایران و عربستان سعودی هر چه بیشتر به تیرگی گرایید و اوضاع سیاسی در استان شرقی نیز سخت دچار تنش و بحران شد. برخورد مسلحانه بین 4 نفر از اعضای حزب الله و نیروهای امنیتی سعودی در ساختمانی در شهر قطیف در تابستان 1366 نیز اتفاق افتاد که هر چهار نفر دستگیر شدند و در نهایت در ملأ عام در شهر قطیف اعدام شدند. (همان: 191 و 192) 9. سعی در جایگزینی ایران به جای رژیم صهیونیستی به عنوان دشمن درجه اول اعراب. 10. تقویت طالبانیسم و تشکیل اعراب افغانی و سوق دادن شور انقلابی نو وهابی ها به مبارزه با شوروی سابق. 11. دخالت نظامی در بحرین به دنبال قیام مردم (شیعیان) بحرین. 12. نداشتن مرز خاکی مشترک با ایران: این عامل نیز می تواند از سرعت پخش همسایگی بکاهد و به عنوان یک مانع در این زمینه عمل کند. اما از سوی دیگر با حاکمیت دولت شیعی در عراق می توان در درازمدت انتظار داشت که عراق به عنوان مرکز پخش ثانویه بتواند در نفوذ انقلاب اسلامی ایران در عربستان عمل کند. نتیجه با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 1357 شمسی، ایران و انقلاب اسلامی ایران با شعارها و گفتمان هایی نظیر تلاش در جهت برقراری حکومت جهانی اسلام، نفی سلطه و سلطه جویی، حمایت از مستضعفان و نهضت های آزادی بخش، تبلیغ اسلام و دعوت به مذهب شیعه، کانون پخش و تراوش در منطقه شد و چنان تأثیرات قوی در منطقه داشت که کسانی هم که علاقه ای به انقلاب اسلامی نداشتند تحت تأثیر آن قرار گرفتند. تأثیرگذاری انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی فرآیندی دائمی و پایدار بوده است. به این معنا که فرآیند تأثیرگذاری انقلاب اسلامی با پیروزی این انقلاب آغاز گشت و همچنان نیز ادامه دارد. البته این بدان معنا نیست که در تمامی دورانی که از حیات انقلاب اسلامی می گذرد این فرآیند با یک سرعت و شدت صورت گرفته بلکه در این دوران ما شاهد فراز و نشیب هایی در این تأثیرگذاری بوده ایم. در واقع با توجه به شرایط حاکم بر مبدأ پخش (ایران) و مقصد پخش (در این مقاله عربستان)، در برخی دوره ها شدت و سرعت تأثیرگذاری انقلاب اسلامی افزایش یافته است و در برخی دوره ها شاهد کاهش شدت و سرعت تأثیرگذاری انقلاب اسلامی بوده ایم. کشور عربستان به دلایل مذهبی، سیاسی، ژئوپلتیک، اقتصادی و جغرافیایی همواره از جایگاه ویژه و برجسته ای در منطقه خاورمیانه و جهان اسلام برخوردار بوده است. از سوی دیگر شرایط حاکم بر این کشور آن را به یک محیط پذیرا برای تأثیرگذاری انقلاب اسلامی بر این کشور تبدیل کرده است. البته در مقابل این تأثیرگذاری موانع متعددی نیز وجود داشته است که شدت و سرعت تأثیرگذاری را با مشکل مواجه ساخته است. با توجه به این شرایط، جمهوری اسلامی از مسیرهای متعددی امکان تأثیرگذاری بر جامعه عربستان، به ویژه شیعیان این کشور را داشته است. از جمله این مسیرها می توان به مواردی چون راهپیمایی برائت از مشرکان در مراسم حج و پیام های امام خمینی(رحمه الله علیه) به این منظور، راه اندازی دفتر جبهه آزادی بخش شبه جزیره عربستان در تهران، انتقاد مقامات جمهوری اسلامی از رهبران سعودی و روش کلی آنها در قبال مسائل منطقه و جهان اسلام و ارتباط نزدیک با آمریکا، اجازه ورود به اتباع شیعه عربستان به ایران برای تحصیل در حوزه علمیه قم، در اختیار گذاردن بخش عربی صدای تهران به جنبش طلایه داران رسالت، مراسم های سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران و دعوت از میهمانان خارجی، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، صدور فتوای امام خمینی(رحمه الله علیه) علیه سلمان رشدی مرتد، مساجد و حسینیه ها در عربستان، سخنرانی های علمای شیعی در حمایت از انقلاب اسلامی، پذیرش دیدگاه شیعه در باب نفی حکومت ظالمانه از سوی گروه هایی از اهل سنت و غیره اشاره نمود. البته همان گونه که اشاره شد در برابر این مسیرها موانع اساسی هم وجود دارد که این تأثیرپذیری را با چالش مواجه کرده است که از آن جمله اند: 1. شکاف عربی ـ عجمی (فارسی ـ عربی) و شکاف سنی ـ شیعی؛ 2. تلاش گسترده در جهت تبلیغ وهابیت و اعزام طلاب وهابی به کشورهای اسلامی؛ 3. طرح مسائل اختلاف انگیر بین شیعه و سنی؛ 4. محدودیت در تأسیس اماکن مذهبی و مدارس دینی؛ 5. نگارش دانشنامه و صدها کتاب و صدور ده ها فتوا در اثبات شرک شیعه. علی رغم وجود این موانع و موانع دیگری که در متن مقاله بدان ها پرداخته شده انقلاب اسلامی در عربستان بازتاب وسیعی داشته و در طی سه دهه علی رغم سلیقه های سیاسی متفاوت در میان دولت مردان ایران که در صفحات پیشین بدان اشاره شد، موج بیداری متأثر از تأثیر انقلاب اسلامی در عربستان ادامه یافت. منابع و مآخذ: آشتی، نصرت الله، 1366، «ساختار حکومت عربستان»، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل.
آقایی، داوود، 1368، «سیاست و حکومت در عربستان سعودی»، تهران، نشر کتاب سیاسی وابسته به مؤسسه خدمات فرهنگی انقلاب اسلامی.
ابراهیم، فؤاد، 1378، عربستان سعودی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(علیه السلام).
اخوان کاظمی، بهرام، 1373، «مروری بر روابط ایران و عربستان در دهه اخیر»، قم، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
برزگر، ابراهیم، 1381، «نظریه پخش و بازتاب انقلاب اسلامی»، پژوهش حقوق و سیاست، شماره 8 .
ـــــــــــــــ ، 1391، «نظریه پخش و بازتاب انقلاب اسلامی»، در کتاب نظریه های بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ایران، تهران، دانشگاه امام صادق(علیه السلام).
بی نا، 1995، «الشیعه فی المملکه العربیه السعودیه عن الماضی، الحاضر و المستقبل»، لندن، بی نا.
حسینی، سید محمد صادق، 1365، مصاحبه با طلاب سعودی، قم، بی نا.
دکمجیان، هرایر، 1377، اسلام در انقلاب، جنبش های اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، تهران، سازمان انتشارات کیهان.
رفیع پور، فرامرز، 1376، تضاد و توسعه، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
شقاقی، فتحی، 1375، جهاد اسلامی، ترجمه سید هادی خسروشاهی، تهران، اطلاعات.
شکویی، حسین، 1364، جغرافیای کاربردی و مکتب های جغرافیایی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
ـــــــــــــــ ، 1377، اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا، تهران، گیتاشناسی، چ نهم.
عزتی، عزت الله، 1378، جغرافیای سیاسی جهان اسلام، قم، واحد تدوین کتب درسی.
عظیمی، رقیه السادات، 1374، عربستان سعودی (کتاب سبز)، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل.
فولر، گراهام و فرانکه رند رحیم، 1384، شیعیان عرب مسلمانان فراموش شده، ترجمه خدیجه تبریزی، تهران، مؤسسه شیعه شناسی.
فولر، گراهام، 1373، قبله عالم ژئوپلتیک ایران، ترجمه عباس مخبر، تهران، نشر مرکز.
متقی زاده، زینب، 1384، جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس، تهران، مؤسسه شیعه شناسی.
مختارزاده، محمدباقر، 1381، «انقلاب اسلامی و کشورهای مسلمان»، فصلنامه اندیشه انقلاب اسلامی، سال اول، شماره اول، بهار81.
نجاتی، حمزه، 1390، «تأثیر انقلاب اسلامی بر عربستان سعودی»: http://rasekhoon.net/article/show-9067.aspx. نوری، عبدالله، 1378، شوکران اصلاح، تهران، طرح نو. 22. Bradley, John R., 2005, “Saudi Arabia Exposed: Inside a Kingdom in Crisis”, Palgrave Macmillan, London. 23. EIA (International Energy Statistics) 2011: www.eia.gov/cfapps/ipdbproject/IEDIndex3.cfm. 24. Faisal bin Salman al-Saud, 2004, “Iran, Saudi Arabia and the Gulf: Power Politics in Transition”, I. B. Tauris, London. 25. Lacey, Robert 2009, “Inside the Kingdom: Kings, Clerics, Modernists, Terrorists, and the Struggle for Saudi Arabia”; Penguin Books, USA. 26. Lehr Wagner, Heather, 2008, “Saudi Arabia”, Chelsea House Publications, USA. 27. Palloni, Alberto 2007, “Theories and Models of Diffusion in Sociology”; Center for Demography and Ecology University of Wisconsin, USA. 28. Wright, robin, 2000, “The last great revolution: Turmoil and Transformation in Iran”; Knopf, New York. سید محمد صادق حسینی: عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه آزاد خوراسگان. ابراهیم برزگر: استاد دانشگاه علامه طباطبایی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی 33 انتهای متن/
94/05/06 - 05:06
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 31]
-
گوناگون
پربازدیدترینها