محبوبترینها
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1797759835
عوامل و مراحل تکوّن رفتار اخلاقی در اسلام - بخش اول ضرورت نگرش سیستمی به رفتار انسان
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: عوامل و مراحل تکوّن رفتار اخلاقی در اسلام - بخش اول
ضرورت نگرش سیستمی به رفتار انسان
برخورد جزئی، مقطعی، سلیقه و... در اصلاح رفتارها و جهت دهی آنها چندان مؤثر و مفید نمی افتد. از این رو، نگرش سیستمی و پیوسته به رفتارها و عوامل آنها حرکتی نو و مؤثر در ساخت ارزش های اخلاقی خواهد بود.
چکیده در اسلام رفتاری اخلاقی محسوب می شود که براساس امکان، اختیار و آگاهی لازم صورت گرفته باشد. این نوع رفتار ممکن است به مرحله ظاهری جسمانی رسیده و یا امری درونی مانند حسد و ریا باشد. مراحل تکون رفتار اخلاقی از نفس و براساس نیازهای غریزی مادی– معنوی روحانی و متأثر از عوامل درونی، بیرونی و محیطی صورت می گیرد. فرایند و مراحل رفتار از نیاز شروع شده، پس از طی مراحل ادراکی (علم)، تخیل، قصد و انگیزه، ایمان و اراده به مرحله ظاهری می رسد. در این میان، عوامل و فرایندهای متعدد و متنوعی نیز مطرح می شوند که در جای خود قابل بحث و بررسی هستند. فیلسوفان مسلمان، مبدا اصلی رفتار انسان را در نفس و با استفاده از قوای آن جست وجو می کنند. روان شناسان، انگیزه و نیاز را عامل اصلی بروز و شکل گیری رفتار می دانند. اخلاقیون مسلمان، حوزه نفس و عوامل اخلاقی ارزشی را چون گرایشات فطری معنوی و ... را مطرح می کنند. تاکنون در میان آثار علمی و عملی اخلاق اسلامی، به طراحی نظام وار و جامع مراحل تکّون رفتار اخلاقی توجه چندانی صورت نگرفته است. این پژوهش زمینه ای برای طرح این موضوع است. کلیدواژه ها: اخلاق، علم، عمل، رفتار، سیستم. بیان موضوع اندیشمندان فلسفه اخلاق معتقدند: علم شرط لازم و ایجابی رفتارهای اخلاقی انسان است (مصباح، 1384، ج 1-3، ص 33). قرآن کریم می فرماید: انسان نسبت به رویدادهای نفس خود آگاهی دارد. «بَلِ الْإِنْسانُ عَلی نَفْسِهِ بَصِیرَه» (قیامت: 14). در نگاه اخلاق اسلامی، رفتاری اخلاقی محسوب می شود که اختیار، امکان، یا قدرت لازم بر انجام آن وجود داشته باشد. همین طور آیات قرآن و روایات بدنه اصلی رفتارهای اصلی انسان را نیت و عمل قلمداد کرده است (عصر: 1و2). اولیای الهی و عرفا معتقدند: انسان نه تنها نمی بایست به گناه بپردازد، بلکه حتی اجازه تخیل گناه به خود راه ندهد؛ زیرا تخیل گناه فرصت سوزی و عدم پیشرفت نفس نسبت به کمالات و رشد اخلاقی و معنوی است. روان شناسی معتقد است، انگیزه اساس رفتارهای انسان را شکل می دهد و حتی جهت و چگونگی آنها را نیز تعیین می کند. اما اینها به عنوان عوامل یا شاکله های رفتار انسان، بخصوص در بعد اخلاقی هستند، ولی علاوه بر اینها خاستگاه ها و زمینه های وجودی رفتار در انسان مسائلی مهم، بنیادین و قابل توجه اند؛ زیرا با شناخت آنها می توان به اصلاح و جهت دهی رفتارهای اخلاقی پرداخت. برخی خاستگاه رفتار را نیاز می دانند که خود شامل نیازهای مادی، سائقه ای روانی، نیازهای درونی و معنوی و... است. برخی امور فطرتی و سرشتی را محرک وجودی رفتار دانسته اند (رفیع پور، 1387، ص 30). برخی دیگر، مواردی چون عقل، موقعیت و... را بر شمرده اند. به هر حال، می بینیم شکل گیری رفتار انسانی از خاستگاهی آغاز می شود. در این میان، مراحلی و فرایندی را طی می کند تا به عمل ظاهری می انجامد. پس از آن آثار وضعی، جسمی و روانی (روحی) نیز به وجود می آورد که اینها خود نیز به گونه مؤثر موجب ایجاد، تشدید، تکرار و... رفتارهای بعدی می شوند. در جست وجوی رفتارهای انسان و بنیادهای درونی آن، هر نوع رفتار آدمی اعم از کوچک، بزرگ، ظاهری، آشکار و یا رفتارهای درونی و پنهان، از هر کسی و در هر جا، تابع قانون تأثیر و تأثیر فردی و محیطی، ظاهری و باطنی هستند. اینجاست که اهمیت رفتارشناسی اخلاقی و حساسیت قرآن کریم نسبت به آن روشن می گردد. برای مثال، قرآن، نگاه به نامحرم را منع کرده، می فرماید: ما حتی در این صورت قصد شما را در نگاهتان رصد می کنیم (غافر: 19). می فرماید: ما در رفتارهای شما، به آنچه در درونتان مخفی است، می نگریم (غافر: 19) و فردای قیامت تمام این اسرار، پشت صحنه رفتارهای شما و آثاری که در پی داشته و چرایی آن، به میزان کشیده می شود!! همه اینها نشان می دهند که رفتارهای آدمی عواملی کلیدی و تعبیه شده دارد که برای شناسایی و هدایت رفتار، بدون رصد و کنترل آنها نمی توان کاری از پیش برد. مثلاً، تا انسان انگیزه های قصدها را اصلاح نکند، نمی تواند رفتارهای ظاهری سالم و مطمئنی داشته باشد. اینجاست قرآن در همه جا، رمز سعادت را در دو حوزه ایمان و عمل صالح تواماً نشان داده است. ضرورت و اهداف در مطالعات و تحقیقات حوزه اخلاق اسلامی، کمتر به روش ها و رویکردهای علمی و عملی پرداخته شده است. هرچند تمامی مفاهیم و محتوی اخلاق اسلامی، مبانی علمی داشته و جنبه کاربردی و متناسب با خلقت، نیازها و شرایط زندگی انسان هستند. اما به دلایل زیر، تجزیه و تحلیل رفتارها و واکاوی روابط، اجزا و عوامل مؤثر بر آنها ضروری به نظر می رسند: 1. رفتارهای اخلاقی انسان فقط همان اعمال ظاهری قابل مشاهده نیستند، بلکه اجزا و پیشینه های نیز دارند که آنها در ساختمان وجودی عمل تأثیر گذارند. 2. اهمیت رفتارهای اخلاقی به منشأ درونی آنهاست. به عبارت دیگر، این عوامل درونی انسان است که نوع، چگونگی و شکل عمل او را ترسیم می کنند. 3. هدایت انسان ها مبتنی بر اصلاح فرایند و عوامل رفتاری اوست، تنها عوامل فکری و علمی برای اصلاح و سلامت اخلاقی آنها کافی نیست. 4. پیش گیری از رفتارهای ضدارزشی و مغایر با تعالیم اسلامی، نیازمند اصلاح و جلوگیری از عوامل و مراحل اولیه شکل گیری آنهاست؛ زیرا رفتارها پس از طی مراحل درونی، کمتر اتفاق می افتد که منجر به عمل ظاهری نگردند. جلوگیری از عمل ظاهری نیز نمی تواند در حذف و کاهش عوامل درونی ایجادکننده رفتار چندان مؤثر افتد. 5. تأثیر رفتارهای اخلاقی بر انسان و محیط است. این تأثیر هم اثر فیزیولوژیکی و هم روانی دارد. همچنین رفتارهای اخلاقی صادره از محیط بر افراد تأثیرگذار است. باید هم رفتارهای اخلاقی فردی و شخصی و غیرمتظاهر در اجتماع و هم رفتار های اجتماعی را به اصلاح و سالم سازی فراخواند تا نه تنها فرد در رفتارش اخلاقی و مثبت عمل کند، بلکه جامعه در نقش اجتماعی افراد نیز چنین باشند. 6. تاکنون آنچه به عنوان قوانین و قواعد حاکم بر رفتارهای بشری صورت گرفته، از سوی اندیشمندان غیرمسلمان و بعضاً ملحد بوده است. دیدگاه های آنها سال هاست که پس از نهضت پوزویسبم، مبنای قضاوت ها و قوانین اخلاقی حاکم بر بشریت و محتوای علم و دانش دانشگاه ها شده است. اینجاست که تبیین رفتار اخلاقی از نگاه دین و اندیشه اسلامی ضروری می نماید. از بهره برداری ناصحیح برخی اندیشه ها و کاربست های آنها در زندگی فردی و اجتماعی بشری، تا حدود امکان جلوگیری و روش و دیدگاه های فطری و طبیعی مطابق نگاه اسلام را ارائه نمود. 7. ازآنجایی که قوانین حاکم بر رفتار انسان ها منشأ فطری و طبیعی دارد، می باید متناسب با همان قوانین، دستورالعمل ها و راه های هدایت و سلامت اخلاقی آنها را معرفی کرد. این خود، تنها در دین حنیف و برگرفته از وحی الهی و اندیشه های ناب اسلامی ممکن است. مفاهیم و واژگان
علم «علم» در لغت، به معنای وضع یا کیفیت دانستن و دانایی در برابر نادانی یا آگاهی نادرست است. در اصطلاح دانشمندان، «علم» به هر دانسته و شناختی اطلاق نمی شود، بلکه در اینجا علم به معنای معرفت دقیق و شناختی تیزبینانه است (راغب اصفهانی، 1998، ص 351). علم به معنای کلی، به هر ادراک یا دریافتی می شود که از طرق مختلف و ممکن برای انسان حاصل شود و در مقابل جهل یا ندانستن و عدم آگاهی قرار داد. هرچند در بیان اینکه این دریافت دقیق و واقع است یا خیر، می بایست در مفهوم شناسی علم به آن پرداخت. عمل هر فعلی را که حیوان از روی قصد انجام می دهد، «عمل» نامیده می شود. مفهوم عمل از فعل خاص تر و محدودتر است؛ چراکه گاه «فعل» درباره اشیا جامد نیز به کار می رود (شرتوتی، 1403ق، ص 383). «عمل» به کاری اطلاق می شود که از روی عقل و فکر انجام شود. پس لاجرم با عمل آگاهی همراه است (صدری افشار، 1383، ذیل علم). در واقع؛ عمل رفتاری است که از انسان صادر می شود و براساس قصد و هدف و مبتنی بر علم و آگاهی مرتبط با آن رفتار است. سیستم «سیستم»، یعنی در کنار هم قرار گرفتن مواد به گونه ای که دارای روابط متقابل منظم بوده و یا از طریق همبستگی درونی با هم پیوند دارند و یک کل سازمان یافته یا ارگانیک را به وجود می آورند (بنتی، 1372، ص 3). رفتار به معنای عام، به هرگونه فعالیت موجود زنده اطلاق می شود. مدلول کلمه «رفتار» برای روان شناسان، اعمال و فعالیت های را شامل می شود که: الف. عمل، موجبات، باعث ها، و به طور کلی، محرک ها و انگیزه هایی که آنها را به وجود می آورند؛ ب. نشانگر نیازها، هیجان ها، افکار، عواطف و شناخت های فرد هستند؛ ج. آغاز و انجام تقریباً مشخصی دارند؛ د. از وحدت سیستمیک برخوردارند؛ یعنی هر رفتار معلول روابط پویایی (دینامیک) است که از تعامل انسان به وسیله امیال، نیازها، خواسته ها، گرایش هایش، با امکانات محیطی ناشی و صادر می شود (شعاری نژاد، 1378، ص 10). نظریه هایی که رفتار را تفسیر و تبیین می کنند، به عوامل زیر توجه دارند: 1. منشأ یا مبدأ؛ 2. ساختار؛ 3. عملکرد یا واکنش؛ 4. مقصد، هدف یا پیامد؛ 5. آثار رفتار در خارج (همان، ص 13). قانونمندی و معلول بودن رفتار انسان، بهترین گواه تغییرپذیری رفتار اوست. پس بدون شناخت قانون های حاکم بر رفتار آدمی، تغییر آن غیرممکن خواهد بود. به یقین می توان گفت: هر گونه رفتار یا فعالیت انسان معلول است؛ یعنی عاملی (یا عواملی)، خواه درونی و خواه بیرونی، موجب آن فعالیت (رفتار) می شود. شدت و ضعف یا میزان و درجه آن فعالیت، به نیروی آن عامل (یا عوامل) بستگی دارد (همان، ص 15). اخلاق عبارت است از اینکه نفس انسان دارای صفاتی می گردد که به صورت ملکه در می آید، به طوری که افعال همگون با صفات نفس به آسانی و بدون فکر و محاسبه صادر می شود. اخلاق آن هیأت و ملکه ای است که برای نفس حاصل شده است (فیض کاشانی، 1387، ص 95). در اینجا حوزه اخلاق را شامل رفتارهای صادره از انسان می دانیم که براساس امکان، آگاهی و اختیار صادر شده اند و براساس دیدگاه اسلام می توانند در قلمرو رفتارهای درونی همچون نیت و بیرونی همچون اعمال ظاهری باشد، که با تکرار مداومت بر آنها، تبدیل به خلق و یا رفتار پایدار در فرد می شوند و شخصیت وی را شکل می دهند. ضرورت نگرش سیستمی به رفتار انسان نگرش سیستمی، نگرشی کلی نگر به اجزای بهم پیوسته است که در یک مجموعه و متعامل با همدیگر موجبات فرآوری و تولید را در پی دارند (بنتی، 1372، ص 3). نگرش سیستمی از جهت توجه به روابط و تعامل اجزاء، می تواند به خوبی برای شناسایی و نتیجه گرایی در رفتار انسان ها مورد بهره برداری واقع شود. چنانچه نگاه ما به رفتار اخلاقی، نگاهی به مجموعه عوامل، اجزاء، روابط و فرایند آنها باشد، بهتر و کامل تر می توان به علل، عوامل، پیامدها، راه ها و روش های دستیابی یا اصلاح و هدایت رفتارها پرداخت. وقتی رفتار آدمی در نگاه کلی و سیستمی مورد مداقه قرار گیرد، امکان عیب یابی، راه های تقویت و یا اصلاح روشن تر است و تنها در مراحلی می تواند به معالجه رفتار پرداخت که رفتار در آن موقعیت دچار اختلال یا بیماری شده است. این موضوع می تواند، چون علم پزشکی قلمداد شود. بر این اساس، عضوی که بیماری آن از طریق نشانه ها و علائم در کالبد بدن شناسایی شده و میزان بیماری آن سنجیده می شود، چنانچه آن عضو با داروهای رایج خوراکی و قابل درمان باشد، اقدام می شود. گاهی ممکن است نیاز به جراحی باشد و مواردی پیش می آید عوامل درونی، که درمان از طریق ابزارها و روش های موجود ممکن نیست، چون سرطان ها. قرآن کریم بیماری های اخلاقی انسان را در نگاه سیستمی و در مصداق های شخصی مورد اشاره، برشمرده است. بیماری هایی چون حسد، ریا، کفر، شرک، جهل و مواردی اشاره به بیماری هایی دارد که درمان ناپذیرند، همچون «ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ فَهِیَ کَالْحِجارَه...» (بقره: 74). قلمرو رفتارهای اخلاقی یکی از مباحثی که نیاز به توجه جدی در مبحث تکوّن رفتار اخلاقی دارد، شناسایی نوع، تقسیمات و حدود رفتارهای اخلاقی انسان است. انسان همواره در حرکت و رفتار است. حیات او یعنی تکرار، تولید و... رفتارها. در این صورت، می باید با استفاده از منابع دینی و حیانی، به قلمرو رفتارهای انسان پی برد. قرآن برخی رفتارها را درونی می داند. مانند حسد که عملی ظاهری نیست. برخی رفتارها را نیز درونی و بیرونی می داند. مانند نماز، روزه، راستگویی و... که علاوه بر اجزاء و ابعاد درونی، چون ایمان، نگرش و... ابعادی ظاهری و بیرونی در قالب اعمال و مناسک دارند. روایات نیز به صورت گسترده تری به این موضوع پرداخته اند. آن گاه که مجموعه این مطالب را به هم ارتباط داده و در قالب ساختارهای رفتاری انسان در آوریم، به طور کلی قلمرو رفتارهای اخلاقی انسان را در دو طیف، الف. رفتارهای درونی؛ ب. رفتارهای بیرونی خواهیم دید. رفتارهای درونی مانند نیت، تخیل مثبت یا منفی، قصد و اراده یا عزم، حسادت، ریا، نفاق و... و رفتارهای با نمود بیرونی مانند عبادات، مناسک، گفتارها، شنیدارها چون سخن نیک یا غیبت، عمل صالح و... . رفتارهای اخلاقی در تقسیمات کلی عبارتند از: 1. رفتارهای پنداری ـ درونی. 2. رفتارهای گفتاری. 3. رفتارهای کرداری ـ عملی. نفس و مبادی رفتار انسان آنچه بدیهی به نظر می رسد و مورد توافق فلاسفه، اخلاقیون و روان شناسان است اینکه هر رفتاری از انسان سر می زند منشأ و مبدئی دارد که می توان آن را مرحله آغاز رفتار نامید. پیچیدگی و تنوع عوامل مسائل درونی و بیرونی مؤثر بر شکل گیری رفتار آدمی چنان است که تحقیقات به عمل آمده تاکنون به طور روشن و کامل نتوانسته اند این مقوله را تبیین و تشریح کنند. بر این اساس، اختلاف نظرها و رویکردهای فکری متنوع به موضوع، حکایت از این امر دارد.ارسطو و افلاطون با طرح مباحث علم النفس و ابن سینا و ملّاصدرا و روان شاسانی چون مازلو ـ هیلگارد به دلیل اهمیت به این موضوع پرداخته اند. آنچه به اجمال می توان براساس توافق آراء و اندیشه ها تشریح کرد، این است که دانش فلسفه مبدأ رفتار انسان را «نفس» می داند که از طریق قوای خود کاری را انجام می دهد. علم اخلاق، «صفات» را که بر اثر تکرار رفتارها به عنوان ملکات نفسانی و عادت های رفتاری درآمده اند عامل پیدایش رفتار و روان شناسی، «انگیزه» و «انگیزش» را عامل اصلی و محرک ایجادی رفتارهای انسان دانسته است. می توان اذعان کرد هر رفتاری که از انسان سر می زند، براساس مقدمات و عملی است که تحت عنوان «مبادی رفتار» یاد می شوند. فلاسفه مبدأ فاعلی رفتارها را نفس دانسته و در مباحث علم النفس به رابطه قوای آن با رفتار پرداخته اند (حسن زاده آملی، 1362، ص 234-235). علّامه طباطبائی در بحث «کیفیات نفس» و مبادی رفتار می فرماید: «نفس انسانی، که یک صورت جوهری است، ذاتاً مجرد از ماده است، اما در مقام فعل، متعلق به ماده می باشد. علت فاعلی افعال است که از انسان صادر می شود» (ر.ک: طباطبائی، 1374، ج 17). بر این اساس، نفس یک مبدأ فاعلی است که با شناخت و آگاهی (علم) کاری را انجام می دهد و از طریق قوایی چون، متخلیه، وهمیه و... صورت می گیرد و اموری از آن صادر می گردد که برای خود کمال می داند. در واقع، نفس انسان قبل از هر رفتاری، آن را تصور کرده و کمال خود را در آن می یابد، سپس مورد تصدیق قرار می دهد. چنانچه فایده و (کمال) در آن بیابد، به سوی آن شوق یافته و با اراده به سوی تحقق آن می رود (شیروانی، 1370، ص 4). علم و شناخت آدمی نیز بدون تمایلات و گرایش های طبیعی، غریزی و فطری، که در حوزه نفس عمل می کنند، منتهی به اراده و عمل نمی شود. افلاطیون، مبادی رفتار را خلق و خوی های افراد دانسته که به صورت اختیار و آگاهانه به تدریج شکل گرفته و نشانی برای بروز رفتارهای بعدی و شکل گیری شخصیت انسان داشته اند. روان شناسان، با طرح مسئله انگیزش (تحریک و ترغیب) به عنوان میل و رغبتی که فرد برای رسیدن به هدفی دارد، به عنوان علل شکل گیری رفتارها بررسی کرده اند (عثمان، 1367، ص 38). عوامل ایجاد انگیزش را مبتنی بر غرایز (سوائق روانی) یا انگیزه دانسته اند. منابع نهج البلاغه (1380)، ترجمه محمد دشتی چ سوم، قم، مؤسسه امیرالمؤمنین(ع). ارسطو (1378)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران، طرح نو. اریک فروم (1383)، هنر عشق ورزیدن، ترجمه پوری سلطانی، چ بیست و یکم، تهران، مروارید. امیری، علی نقی، «تبیین رفتار مبتنی بر اختیار» (1386)، فرهنگ مدیریت، سال پنجم، ش 15، ص 176-177. امین زاده، محمدرضا (1376)، فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی، قم، در راه حق. بخشی، علی اکبر، «مبانی انگیزش از نگاه اسلام» (بهمن 1380)، معرفت، ش 50، ص 56- 71. بستانی، محمود و محمود هویشم (1388)، اسلام و روان شناسی، چ چهارم، مشهد، آستان قدس رضوی. ببتی، اچ. بلا(1372)، سیستم های آموزشی، ترجمه انور صمدی راد، تهران، دانشگاه علامه. پالمر مایکل (1385)، مسائل اخلاقی، ترجمه آل بویه، قم، پژوهشگاه فرهنگ اسلامی. جمعی از نویسندگان (1389)، بهداشت روانی، قم، پژوهشگاه حوزه دانشگاه. جوادی آملی، عبدالله (1385)، مبادی اخلاق در قرآن، چ پنجم، قم، اسراء. جوادی، محسن، «بررسی شکاف بین نظر و عمل اخلاقی از دیدگاه ارسطو» (1388)، اندیشه دینی دانشگاه شیراز، ش 32، ص 1-28. جیمز، ویلیام (1372)، دین و روان، ترجمه مهدی قائنی، چ دوم، تهران، شرکت سهامی. حسن زاده آملی، حسن (1362)، دروس معرفت نفس، تهران، علمی و فرهنگی. ـــــ (1385)، طب و طبیب و تشریح، چ سوم، قم، نوید اسلام. ـــــ (1386)، شرح اشارات ابن سینا، چ سوم، قم، آیت اشراق. حسینی، سیدابوالقاسم (1387)، اصول بهداشت روانی، چ ششم، مشهد، آستان قدس رضوی. حسینیان، حامد و سیدعلی حسنی، «حقیقت ایمان» (1389)، معرفت کلامی، سال اول، ش 2، ص 35-62. داودی، محمد (1384)، اخلاق اسلامی، مبانی و مفاهیم، چ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1998)، المفردات فی غریب القران، بیروت، دارالمعرفه. رزاقی، هادی (1387)، نگرش و ایمان، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). رفیع پور، فرامرز (1387)، آناتومی جامعه، چ پنجم، تهران، سهامی انتشار. سیف، علی اکبر (1377)، روان شناسی پرورشی، چ نوزدهم، تهران، آگاه. شاملو، سعید (1384)، آسیب شناسی روانی، چ هفتم، تهران، رشد. شجاعی، محمدصادق (1388)، روان شناسی تنظیم رفتار، قم، دارالحدیث. شرتوتی (بی تا)، اقرب الموارد فی فصح العربیه والشوادر، قم، کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی. شعاری نژاد، علی اکبر (1378)، نظریه های انگیزش در آموزش و پرورش، تهران، نی. شمالی، محمدعلی، «پایه های اخلاق» (1386)، معرفت فلسفی، سال پنجم، ش 1، ص 219-262 شیروانی، علی (1370)، ترجمه و شرح نهایه الحکمه، تهران، الزهراء. صدری افشار، غلامحسین و دیگران (1383)، فرهنگ معاصر فارسی، چ سوم، تهران، فرهنگ معاصر. طباطبائی، سیدمحمدحسین (1374)، المیزان، چ پنجم، قم، دفتر نشر اسلامی. عبدالباقی، محمدفواد (1383)، المعجم المفهرس قرآن کریم، چ سوم، قم، نوید اسلام. عثمان، عبدالکریم (1367)، روان شناسی غزالی، ترجمه سیدمحمدباقر حجتی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی. غیاثی، غلامرضا (1382)، تعلیم و تربیت در اسلام و حوزه های علمیه، قم، بیان الحق. فعالی، محمدتقی (1384)، ایمان در اسلام و مسیحیت، تهران، اندیشه جوان. فیض کاشانی، ملامحسن (1387)، محجه البیضاء، چ سوم، مشهد، آستان قدس رضوی. کلینی، محمدبن یعقوب، (بی تا)، اصول کافی، ترجمه سیدجواد مصطفوی، تهران، اسلامیه. الکسیس، کارل (1385)، انسان موجودی ناشناخته، ترجمه پرویز دبیری، چ دوم، اصفهان، مهرافروز. محمدی ری شهری، محمد (1380)، سیمای علم و حکمت در قرآن و حدیث، قم، دارالحدیث. ـــــ (1385)، علم و حکمت در قران و حدیث، چ سوم، قم، مؤسسه دارالحدیث. مصباح، مجتبی (1381)، فلسفه اخلاق، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). مصباح ، محمدتقی (1384)، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). نیلی فر، مهدی (1389)، بهشت اخلاق، چ ششم، اصفهان، مؤسسه ولیعصر. منبع: فصلنامه معرفت اخلاقی – شماره 13 ادامه دارد ...
94/04/14 - 02:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 135]
-
گوناگون
پربازدیدترینها