محبوبترینها
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
تفاوت ها و شباهت های بالابر ، وینج و جرثقیل زنجیری کدامند ؟
سامانه نوبل فارم مرجع تخصصی آنلاین در صنایع دام، طیور، آبزیان و صنایع وابسته
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1793520525
بایستههای اخلاقی فرماندهان عالیرتبة نظامی با فرودستان در نهجالبلاغه
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
بایستههای اخلاقی فرماندهان عالیرتبة نظامی با فرودستان در نهجالبلاغه
در میان امامان معصوم (ع)، امیرالمؤمنین (ع) در ارائة اخلاق کاربردی فرماندهان نظامی اهمیت ویژه ای دارد، زیرا آن امام بزرگوار نزدیک به پنج سال فرماندة چند جنگ بزرگ و حاکم اسلامی بودند و در این شرایط، مسائل اخلاقی فراوانی رخ داده که امام (ع) آنها را تأیید یا رد کرده است.
بخش اول چکیده فرماندهان نظامی در عملکردشان با زیردستان با پاره ای از مسائل جاری نظامیان روبه رو می شوند که عرف اخلاقی نظامیان آنها را پذیرفته، ولی با آموزه های اخلاقی اسلامی تزاحم دارند یا برعکس، ازاین رو فرماندهان نظامی مسلمان دچار تردید اخلاقی در برخی مسائل می شوند، مسائلی، چون تنبیه های همگانی مجرمان و غیرمجرمان، رفتار اطلاعاتی با دوستان صمیمی که می تواند منافقانه باشد. هدف از این پژوهش نیز یاری رساندن فرماندهان برای تصمیم گیری درست در این مسائل با محوریت دیدگاه های امام علی (ع) در نهج البلاغه است. این مقاله با رویکردی تحلیلی ـ توصیفی به آرای امام علی (ع) درباره برخی از مسائل اخلاقی چالش برانگیز نظامیان می پردازد. حاصل این پژوهش، اصولی است که در رفتار فرماندهی با کادر و افراد تحت امر خود به کار می آیند که عبارت اند از: 1. خدا و عدالت محوری در برخورد با نیروها؛ 2. اولویت مصالح امنیتی و دفاعی اسلام بر مصالح دیگری، چون مصالح فردی و خانوادگی. مقدمه فرماندهی را در نظر بگیرید که نیروهایش را مانند فرزندانش دوست داشته و تمایل دارد با آنان صمیمی و بی تکلف بوده و آنان حرف دلشان را راحت به او بگویند. اما این گونه ارتباط مشکلاتی برای او پدید می آورد، زیرا کم نیستند پرسنلی که ظرفیت این رفتار ها را نداشته و چه بسا ضمن کوتاهی در مسئولیت های نظامی جان فرسا، به فرمانده، جسارت نمایند. اکنون به نظر شما این فرمانده چه الگو و روشی را باید پیش گیرد که اخلاقاً درست باشد. در میان امامان معصوم (ع)، امیرالمؤمنین (ع) در ارائة اخلاق کاربردی فرماندهان نظامی اهمیت ویژه ای دارد، زیرا آن امام بزرگوار نزدیک به پنج سال فرماندة چند جنگ بزرگ و حاکم اسلامی بودند و در این شرایط، مسائل اخلاقی فراوانی رخ داده که امام (ع) آنها را تأیید یا رد کرده است. دیگر آنکه منابع سرشاری از آرا و سیره آن حضرت وجود دارد که مهم ترین آنها نهج البلاغه است. با این وصف، این مقاله می تواند کمک شایانی به برخی از مسائل اخلاق کاربردی نظامیان از دیدگاه اسلام داشته باشد. مقصود از فرماندهان، فرماندهان مسلمانی است که در سطوح بالای نیروهای مسلح خدمت می کنند. «نظامی» در این مقاله شامل همه نیروهای مسلح کشوری، اعم از زمینی، هوایی و دریایی و نیروهای انتظامی، ارتش، سپاه و بسیج است. واژ ة «فرودستان» ضمن در بر داشتن فرماندهان جزء، مانند افسران، شامل درجه داران و سربازان نیز می شود. این موضوع به سبب کاربردی بودن آن، هیچ پیشینه ای ندارد، تنها در اخلاق اطلاعاتی به ندرت به چالش های اخلاقی یک مسئول اطلاعاتی پرداخته شده است، مانند اینکه وی از نظر اخلاقی تا چه حد مجاز است که به حریم خصوصی افراد وارد شده و یا تا چه حد می تواند برای فریب نیروهای غیرخودی مرتکب حرام شود تا آنان او را خودی به حساب آورند و یا آیا می تواند برای مخفی ماندن هویتش دروغ بگوید که البته دست یابی به منابع این موضوعات به سبب سری و امنیتی بودن آن مشکل است. اهمیت موضوع آن گاه روشن می شود که بسیاری از نظامیان با معیارهایی آموزش داده شده یا انس گرفته اند که با ملاک های نهج البلاغه مخالفت دارد. نظامیان اخلاقی با مسائلی روبه رو می شوند که ضمیرشان به خوبی آنان گواهی نمی دهد، ولی دربارة آن مسائل توجیهات اخلاقی فراوانی دارند، مانند به کارگماشتن خویشان و دوستان قدیمی در پست های مهم یا واگذاری امتیازات مهم به آنان این مسائل با سؤال های مهمی همراه است که یک فرماندة متدین را در حیرت فرو می برد. به این بحث تا زمانی که این مقاله شکل گرفته، پرداخته نشده و دست کم نگارنده به آن دست نیافته است، ازاین رو، نگارنده با آگاهی کافی از محیط نظامیان در ایران به مسائلی پرداخته که به ندرت در منابعِ قابل دسترسی، یافت می شود و بیشتر مسائل بر اساس دیده ها و تجربیات پی ریزی شده اند. در این مقاله با توجه به مباحث نهج البلاغه به مباحثی که در خصوص اخلاق فرماندهی با فرودستان است، مجموعاً طی ده عنوان پرداخته شده که چهار بحث آخر آنها بیشتر صبغة مدیریتی دارد. این مباحث عبارت اند از: عدالت و حق محوری، منافات نداشتن رفتار اطلاعاتی با رفتار دوستانه و صادقانه، وفای به عهد، رازداری یا افشاگری، برتری حق خویشاوندی یا حق سازمان، حرمت فرماندهی یا جسارت حق گویی فرودستان، ارزش های گزینش، نظارت و رسیدگی، تنبیه و تشویق، و ارزش یا ضدارزش بودن حضور فرماندهی در معرکه ها. 1.عدالت محوری ممکن است مردم در برخی صفات پسندیده اختلاف داشته باشند، ولی هر کس و در هر مرامی عدالت و اجرای آن را دوست دارد، اما با وجود این، برخی به سبب تزاحم عدالت با منویات و منافعشان، در اجرای آن تردید می کنند. امام علی (ع) هنگامی که خود فرمانده بود در این موارد آنچنان صریح بر عدالت پافشاری می کرد که برخی این پافشاری آن حضرت را دور از سیاست و قوانین مدیریتی ارزیابی کرده1 و برخی آن را به علت الگو بودن امام (ع) برای بشریت لازم می دانستند.2 اکنون به چند نمونه از تزاحم عدالت با دیگر مصالح پرداخته می شود: الف) اجرای عدالت و قطع همکاری برخی نیروها رضایت متنفذان و وابستگان به آنها می تواند اصل مهمی در جهت دهی رفتاری و اخلاقی فرماندهان باشد، زیرا نارضایتی آنان چه بسا باعث سست شدن پایه های یک سازمان باشد. شیوة آن حضرت از همان آغاز خلافت، گسترش عدالت در جامعه و احیای حقوق فراموش شده و اموال از دست رفته بود. آن حضرت بدون علت میان فرادست و زیردست فرقی نمی گذاشت و ملاک ایشان کتاب خدا و سنت پیامبر اکرم (ص) بود.3 در دورة خلافت عثمان، وی اموال فراوانی را به ناحق به برخی خویشان بخشیده بود، از این رو امام (ع) روز دوم خلافت دیدگاه خود را دربارة این اموال به یغما رفته روشن فرمود: «به خدا سوگند، بیت المال تاراج شده را هر کجا که بیابم به صاحبان اصلى آن باز مىگردانم، گرچه با آن ازدواج کرده یا کنیزانى خریده باشند.»4 این نوع رفتار سبب شد تا بسیاری از نیروها از نزد آن حضرت دور شده یا در تعهدشان بی تفاوت شوند. آن حضرت علت دوری اینان را نه به سبب ستم به آنان، بلکه به سبب سنگین بودن حق بر آنان می داند.5 می توان دیدگاه امام (ع) یعنی «سخت گیری بر اجرای عدالت، حتی به قیمت از دست دادن یاران» را مبنی بر چند اصل دانست: یک) گشایش و رفاه حال عموم حضرت در دستوری به مالک اشتر دربارة حق مداری و انصاف به زیردستان و عمومی کردن آن و عدل فراگیر، سفارش می فرمایند که خشنودی همگان را در نظر داشته باشد نه خشنودی چند تن که چه بسا باعث ظلم به ملت می شوند.6 دو) ممنوعیت پیروزی با جور به امام (ع) گفتند که مردم به دنیا دل بستهاند و معاویه با هدایا و پولهاى فراوان آنها را جذب مىکند، شما هم از اموال عمومى به اشراف عرب و بزرگان قریش ببخشید و از تقسیم مساوى بیت المال دست بردارید تا به شما گرایش پیدا کنند. امام (ع) در برابر این تفکر چنین می فرماید: آیا به من دستور مىدهید براى پیروزى خود، از جور و ستم دربارة امت اسلامى که بر آنها ولایت دارم، استفاده کنم!؟ به خدا سوگند ... هرگز چنین کارى نخواهم کرد. اگر این اموال از خودم بود به گونهاى مساوى در میان مردم تقسیم مىکردم تا چه رسد که جزو اموال خداست.7 سه) بخشیدن مال به کسانی که استحقاق ندارند، بخششی بی دلیل و اسراف است.8 چهار) در صورت لغزش اعطا کننده و نیازش به دوستان، بدترین دوستان وی همان کسانی هستند که به غیر استحقاق به آنان بخشیده شده است.9 ب) ترجیح عدالت یا ترجیح بخشش رسیدگی فوق العاده به نیرو با اعطای انعام، بهتر است یا توجه به گسترش عدل؟ مانند آنکه فرماندهی، توانایی دارد یکی از این دو کار را انجام دهد: اعطای هدایا به نیروها، و دیگر، صرف نیرو و بودجه ای برای حل منصفانه پرونده های معوقات، انتقالات و شکایات که باعث اتقانِ عدالت در حوزة مدیریتی وی می شود. از دیدگاه امام (ع) دومی ترجیح دارد، زیرا عدالت، هر چیزى را در جاى خود نهادن است، در حالى که بخشش، آن را از جاى خود خارج مىسازد. به بیان دیگر، عدالت، تدبیر عمومى مردم است، در حالى که بخشش، گروه خاصى را در برمی گیرد، بنابراین، عدالت شریفتر و برتر است.10 و به عبارت دیگر، در عدالت استحقاق های طبیعی و واقعی در نظر گرفته می شود و به هر کس بر اساس انجام کار و لیاقت داده می شود، ولی در جود و بخشش چنین نیست، بلکه جریان غیرطبیعی به حساب می آید و در آن به افرادی خاص توجه می شود.11 2. منافات نداشتن رفتار اطلاعاتی با رفتار دوستانه و صادقانه صداقت و یک رنگى، خواست فطرت و خرد آدمى است و از فضایل نیک اخلاقى به شمار مىرود و در مقابل، دورویى و عدم صداقت در رویارویی با دوستان و آشنایان و همکاران، نکوهیده و زیانآور است.12 گاهی رفتار دوستانه و یک رنگی اقتضا می کند که در برابر سؤال ها و توقع دوستان، برخی مسائل وحتی مسائل خدمتی را با آنان در میان گذاشته و از هیچگونه خیرخواهى و کمک به همکاران دریغ نورزیم. امام (ع) نیز (در نامة 50) ضمن اشاره به اصل وحدت و همدلی بین خود و افسرانش در این باره توضیح می دهد که اگر اموالی به دست آورد یا نعمتی مخصوص او شد دچار دگرگونی و فراموشی یاران نشود و با آنها بیشتر به برادرانش نزدیک شود ... و کارها را با مشورت با آنان انجام دهد و در پرداخت حق آنان کوتاهی نکرده و با همه آنان به گونه ای مساوی رفتار کند.13 البته ممکن است گفته شود که فرمانده بنا بر اخلاق صنفی و رفتار اطلاعاتی خود نمی تواند بسیاری از سؤال ها و توقعات آنان را پاسخ گوید، زیرا اصل اساسى، حفظ اسرار محرمانه سازمانی(رعایت اصول حفاظتى) است و این با اصل صداقت و یک رنگی منافات دارد. در حل مسئله می توان گفت: اولاً، میان این دو اصل، منافاتی نیست، زیرا امام (ع) نیز (در همان نامة 50) در جملة «حق شما بر من آن است که جز اسرار جنگی هیچ رازی را از شما پنهان ندارم»14 رهنمون می فرمایند که هم باید یک رنگی فرمانده و هم اسرار نظامی حفظ شود15 و فرمانده می تواند با توجیه یاران و دوستان خود به آنان بفهماند که از گفتن برخی مسائل و احیاناً پاسخ برخی خواسته ها به سبب تعهد و پیمانی مقدس، اخلاقاً معذور است. ثانیاً، در صورت قبول منافات داشتن آن دو، مصلحت رازداری گاهی بر مصلحت دوستی و صداقت برتری دارد. حفظ برخی اسرار، مانند اسرار حکومتی و فوق العاده سرّی بسیار ضروری است، زیرا با حفظ آنها می توان امکان بسیارى از زیان ها را از ناحیه دشمن سلب کرد و همواره ابتکار عمل را در دست داشت.16 باید توجه داشت که پیامدهاى افشاى این گونه رازها ناگوارتر و زیانبارتر از افشای انواع دیگر رازهاست، زیرا باعث کشف اطلاعات توسط جاسوسان و انتقال آن به خارج از کشور می شود. ترور برخی از دانشمندان17 هسته ای و نظامیان و تصمیمات سازمان ملل علیه ما و ابتکار عمل دشمن ... به سبب کشف این گونه اسرار ناشی شده است. امامان بزرگوار ما پیوسته شیعیان را از افشای اسراری که کیان شیعه را به خطر می انداخت، برحذر می داشتند. برای مثال، امام صادق (ع) به یکی از کارگزارانش می فرمایند: «زبانت را نگهدار و باعث سلطه دیگران (دشمنان) بر ما مشو.»18 امام محمدباقر (ع) نیز مىفرماید: روز قیامت، فردى را به سبب مشارکت در خون افراد دیگر، مؤاخذه مىکنند. او مىگوید: خدایا! تو مىدانى که من خون کسى را نریختهام. خداوند متعال مىفرماید: بلى، چنین کارى به طور مستقیم از تو دیده نشده، اما تو از فلانى مطلبى را شنیدى و براى دیگران نقل کردى و این مطلب به گوش ظالم جبّارى رسید و آن فرد به همین علت کشته شد و تو در خون او شریک شدى.19 3. وفای به عهد وفای به عهد از ارزش های اخلاقی بسیار سفارش شده و فطری است20 و اگر انسان جان خود را سپر پیمان خود گرداند، کار درستی انجام داده است، زیرا هیچ یک از واجبات الهى همانند وفاى به عهد نیست.21 «وفای به عهد از جمله صفاتی است که همة مردم جهان با تمام اختلافاتى که در افکار و تمایلات دارند، در آن اتفاق نظر دارند. وفای به عهد چیزی است که درباره دشمنان نیز باید رعایت شود.»22 سیرة عملى امام (ع) نیز بر وفاى به عهد استوار بود. برای مثال، پس از نوشته شدن قرارداد آتش بس در جنگ صفین و (قبل از عهد شکنی های معاویه)، گروهى از نیروهاى لشکر آن حضرت به ایشان پیشنهاد کردند که مفاد آن را نادیده گرفته، دوباره با معاویه وارد جنگ شوند. امام (ع) ضمن ردّ پیشنهاد آنان، با حالت عتاب آلود به آنان فرمودند: «پس از امضا و رضایت دادن و عهد بستن نمی توان مفاد آن را نادیده گرفت».23 با وجود این، گاهی پایبندی به عهدها درست نیست. وفای به عهد با افرادی که هیچ پیمانى را به فرجام نمىرسانند، مگر اینکه به سودشان باشد و همواره با تزویر و سیاستبازى و دغل کارى با افراد، برخورد مىکنند،24 لازم نیست. امام علی (ع) پایبند بودن بر این پیمان ها را برنمی تابد و وفادارى به این عهد ها را نزد خدا نوعى خیانت می داند و در واقع، خیانت به خیانتکاران نزد خدا وفادارى است.25 از این گذشته، فرماندهی با کسانی روبه روست که عملکرد آنان با نوعی خیانتِ پیچیده همراه است و گاهی برخی از آنان با سرویس های اطلاعاتی دشمن ارتباط دارند. برای مثال، افرادی که با نزدیک شدن به وی یا وابستگانش عکس ها و اطلاعاتی از آنان تهیه کرده و می توانند آبروی شغلی و خانوادگی وی را تهدید کنند و ناجوانمردانه و با تنگنا گذاشتن و با گرو کشی از فرماندهی پیمانی می گیرند. روشن است وفای به عهد در این موارد، نه تنها ارزشمند نیست، بلکه نکوهش آمیز و جرم شمرده می شود.26 4. رازداری یا افشاگری حفظ اسرار و عیوب نظامیان از نظر اخلاقی و امنیتی، اصلی مهم و لازم الاجرا در نظامیان است و فرماندهی در پنهان داشتن رازها و عیوب پرسنل از همه سزاوارتر است و باید «زیردستانی را که باعث پرده دری و شیوع عیوب پرسنل می شوند از خود دور کند.»27 اما سیرة امام (ع) در این باره نشان می دهد که آن حضرت گاهی و بنا بر دلایلی افشاگری عیوب افراد را ضروری می دانسته است. اکنون مناسب است به عللی این سیره بپردازیم: الف) عبرت گیری از سرنوشت خیانت کاران در صورت خیانتِ شخصی از همکاران نزدیک، ضمن مجازات وی باید طوق بد نامی به گردنش افکند28 و عیبش رسوا شود. ب) روشن کردن راه درست از نادرست گاهی امام (ع) برخی را رسوا می کرد تا برای مردم راه خدا از راه غیرخدا جدا شود. برای مثال، برخی معاویه را از آن حضرت سیاست مدار و هوشمندتر می پنداشتند، در این میان، آن حضرت آگاهی می داد که «اگر ناپسندىِ پیمان شکنى نبود، من از تمامى مردم هوشمندتر بودم»؛29 یعنی آن حضرت از همه کس تواناتر و داناتر است، ولى براى پیروى از دستور خدا و رسول از آنچه رضاى آنان نیست، چشم مىپوشد، و امثال معاویه پیرو شیطان و هواى نفس اند30 که با نیرنگ و پیمان شکنی کار خود را جلو می برند و این نشانه برتری رأی و اندیشة آنان نیست. ج) سرکوبی انحرافات عقیدتی نمونه روشن آن به نقد کشیدن عقاید خوارج است.31 آن حضرت قبل از پیدایش و شکل گیری این عقاید، هشدارها و افشاگری هایی دارد32 و درباره ماهیت و علل گمراهی خوارج33 و خبر پیامبراکرم (ص) دربارة آنان34 و تداوم انحراف فکری آنان بیاناتی رسواگرانه دارند.35 د) جلو گیری از اختلاف میان صفوف مجاهدان امام (ع) از دنیاطلبی و اغراض شخصی کسانی پرده برمی داشت که باعث اختلاف میان صفوف مجاهدان می شدند، مانند افشای اهداف سران ناکثین (طلحه و زبیر)36 که به بهانه خون خواهى عثمان مقدمات جنگ داخلی را فراهم می کردند یا افشای نیات مروان که برای بیعت نزد امام (ع) آمده بود و آن حضرت دست وی را یهودی خواند به طوری که اگر با دستش بیعت کند در نهان و به راحتی آن را می شکند.37 5. حق خویشاوندی یا حق سازمان امام (ع) دربارة خویشاوندان، به ویژه تهیدستان آنان سفارش های مهمی دارند.38 و هر کس را موظف می داند که به بستگانش عنایت داشته برای گشایش زندگی، آنان را یاری کند. یک فرمانده نیز باید به این وظیفة الهی عمل کند. اما انجام این وظیفه، به ویژه درباره خویشان نظامی که در حوزة خدمتی وی مشغول به کار هستند، می تواند برای او محذورات اخلاقی فراهم کند، بخصوص اگر آنان متوقع، نیازمند و فرصت طلب باشند. برخی از اینان از فرصت «راحت سخن گفتن» خود با فرمانده، بهره جسته و با آه و ناله ای جانسوز، امتیازی یا حل مشکلی را تقاضا می کنند مبنی بر اینکه: الف ـ فرماندهی با استفاده از نفوذ معنوی (و نه جایگاه شغلی و دستوری) خود، کارها و مشکلات آنان را تسهیل کند؛ بدین معنا که پرسنل وی به لحاظ محبت به فرمانده، تلاشی دلسوزانه و خارج از برنامه برای حل مشکل شخص خویشاوند فرمانده داشته باشند. ب ـ با توجه به اشراف فرماندهی، از نقاط کور قانون و تبصره ها و بندها به نفع آنان استفاده کند، زیرا برخی کارها از نظر قانونی، شرایط یکسان دارند؛ یعنی هم «انجام شدنی» و هم «انجام نشدنی» هستند و انتخاب یک طرف، و بسته به نظر فرماندهی است. به نظر می رسد به کار بستن این توجیهات برای رسیدگی به امور خویشاوند درست نیست، زیرا برای صلة رحم باید از سرمایه ها و توانمندی های شخصی بهره برده شود، نه از توان و استعدادهای سازمان. در توجیه دوم نیز باید گفت که اولاً: قانون باید شفاف باشد، ثانیاً: تبصره های یادشده باید برای همه باشد و اگر مقدور نیست که برای همگان باشد، بهتر است برای هیچ کس نباشد. از دیدگاه امام (ع) همیشه باید ملزم به حق بود و در صورت زیان به (سازمان و) مردم و تحمیل هزینه هایی، مانند وقت و نیرو، باید به گونهاى با خویشان رفتار شود که قرار دادى به سودشان منعقد نگردد، در غیر این صورت، سودش براى آنان و عیب و ننگش در دنیا و آخرت براى فرماندهی خواهد ماند.39 فرماندهی باید متوجه باشد که این گونه اقدامات موجب می شود تا پرسنل احساس تبعیض کرده و نتوانند آن را تحمل کنند. بنابراین، با عنایت به این مفسده، اگر بی توجهی به بستگان و نزدیکان هم صدمه ای در پی داشته باشد، مانعی ندارد.40 البته «اگر چه اجراى حق مشکلاتى براى نزدیکان فراهم آورد، ولی [فرمانده باید] تحمل سنگینى اجرای آن را به یاد قیامت بر خود هموار سازد»41 و بهتر است که در برابر خواست خویشان به پرسنل دستور دهد که طبق مقررات با آنان عمل شود. 6. حرمت فرماندهی و جسارت حقیقت گویی نیروها فرماندهی به سبب مدیریت نیروهای مدافع و آماده جانبازی باید جایگاهی ویژه داشته باشد. ارتش و به طبع آن، فرماندهانش زینت حاکمان و رکن امنیت کشورها هستند.42 باید در خارج و داخل سازمان خود، وجاهت و ابهت داشته باشند، از این رو نیروهای فرودست ملزم به احترامات نظامی و تشریفات خاصی برای فرماندهی هستند. از نظر اخلاقی نیز باید انسان هایی که مسئولیت های پر خطری دارند، مدح و ستایش شوند.43 فرماندهان مسلمان گاهی با در نظر داشتن آموزه های اسلام و از سوی دیگر، حفظ حرمت فرماندهی، دچار بلاتکلیفی اخلاقی می شوند، زیرا از سویی، فروتنی و تحمل فرودستان و خودمانی شدن و انس با آنان و افتاده حال بودن، شایسته یک فرد مسلمان است و نیرو باید احساس نزدیکی به فرمانده خود داشته باشد، و از سوی دیگر، باید جایگاه برتر خود را حفظ کند، به طوری که پرسنل جایگاه فرماندهی را قلعه ای رفیع بداند که جای همه کس و هرگونه مداخله نیست. با این وصف است که پرسنل دستور را محترم شمرده و اگر غیر از این باشد، زمینة کاهلی و بی نظمی نیرو هنگام خطر، فراهم می شود. شکی نیست که امام علی (ع) جایگاه عظیمی برای ارتش و فرماندهان قائل است،44 اما از نظر آن حضرت، رفتار فرماندهی و تربیت نیرو باید به گونه ای باشد که هم زمینة سوء استفاده کم خردان را از میان ببرد و وقار و حریم فرماندهی حفظ شود، مانند آنکه در مسائل غیرمهم، فراوان و مستقیماً نیرو را تنبیه نکند،45و هم نیرو بتواند به فرمانده نزدیک شود و در صورت لزوم، کلام حقش را اظهار نماید. البته گاهی افراد مغرض و منافق، حریم فرماندهی را می شکنند. در تاریخ نیز ذکر شده است که افرادی مانند اشعث بن قیس شدیدترین لحن و تعبیر را با فرماندهشان، امیرالمؤمنین (ع) داشتند، اما آن حضرت متعرض آنان نشد.46 باید توجه داشت که اندک این حریم شکنی ها عادی است، زیرا عادتاً نظامیانی نادان، منافق و گستاخ در دسته ها و گردان ها هستند که حاضرند حرمت فرمانده را بشکنند، اما این حالت نباید عمومیت پیدا کند. از دیدگاه امام (ع) دور بودن کادر از فرماندهی، مصیبت و مشکل بزرگی برای فرماندهی و ارتش است، و در برابر، بستر سازی و فرصت دادن به نیرو برای «آسوده حق گویی» اصل مهمی برای نزدیک شدن نیرو به فرماندهی است. این دیدگاه را می توان با دو اصل تبیین کرد: الف) حق طلبی دور بودن فرماندهی از بدنة ارتش باعث آمیختگی حق و باطل و آشکار شدن باطل در لباس حق برای وی می شود،47 زیرا نیرو هنگامی که به علت ترس از عواقب جسارتش نتواند به راحتی حق را به آگاهی فرماندهی برساند، فرماندهی دچار خامی و کم اطلاعی می شود. امام علی (ع) در صفین به رزمندگانش اظهار می دارد که با او برای گفتن حق، راحت باشند و با ترس و رعشه با وی سخن نگویند که گویی او فرماندهی سرکش و خشمگین است که باید از او دوری جست.48 از سخنان آن بزرگوار می توان بهره برد که فرمانده باید آمادگی شنیدن مطلب یا مشورت را برای احیای عدالت داشته باشد و به زیردستان خود اطمینان دهد که در برابر حرف حساب و بیان مشکلات و انتقادها، هیچ مشکلی متوجه آنان نخواهد شد،49 زیرا چه بسا فرمانده غرق در خطای و جهل عمیقی باشد.50 نتیجه آنکه فرماندهی برای بسترسازی شنیدن حق، باید به گونه ای رفتار کند که نیرو برای بیان حق، احساس امنیت کند، چنان که سیرة عملی علی (ع) نیز چنین بوده است. مؤید این مطلب، شیوة برخورد آن حضرت با افراد است، چنان که از اصحاب آن بزرگوار نقل شده که برخورد ایشان به گونه ای بود که «ضعیف هیچ گاه از جور او نمی ترسید و قوی نیز برای ستمکاری خود در او طمع نمی کرد.»51 ب) دور کردن چاپلوسان «ستودن کسی بیش از آنچه سزاوار اوست، چاپلوسى است [و از سوی دیگر] کمتر از آن، از ناتوانی یا [برخاسته از صفات رذیله ای چون] حسادت است.»52 مدح مسئولان پرتلاش و خطر پذیر، امری فطری است53 و شایسته است نیروها، دست کم با احترامات نظامی جایگاه فرماندهان را پاس بدارند، اما همیشه مدح در کار نیست و گاهی سخن حق، برخی فرماندهان را تلخ کام می کند و آنان به علت ناراحت شدن از حق گویی افراد و انتقام گیری از منتقدان و برخورد با آنان، از تملق زبانی و عملی متملقان، احساس آرامش کرده و به آنان گرایش پیدا نموده54و بدین سان با سلطة آنان نیروهای حق گو از حوزة فرمانده ای دور می شوند. و در چنین شرایطی حضور پررنگ چاپلوسان در کانون فرماندهی موجب می شود تا روی واقعیات پرده افکنده شده و مشکلات از نظر فرماندهان مخفی شود. امام علی (ع) به علت خطر حضور متملقان، به مالک اشتر فرمان می دهد که ضمن بر قراری روابط صمیمانه با پرهیزکاران و راست گویان، آنان را چنان پرورش دهد که او را فراوان نستایند و در واقع کاری کند که اینان نیز به تملق گویی گرایش نداشته باشند.55 براساس همین مبنا آن حضرت در منطقة صفین به رزمندگانش یادآور می شود که از به کار بردن الفاظ پر طنطنه و پر طمطراق که برای پادشاهان جبار استفاده می شود، بیزار است و نباید آنان ریاکارنه با فرمانده خود رفتار کنند.56 نتیجه آنکه عمل کردن براساس این دو اصل، همدلی و نزدیکی حق گرایانه با نیروها را در پی خواهد داشت. همین دو الگوی رفتاری (رعایت حریم فرماندهی و جسارت حق گویی فرمانبر) در جنگ تحمیلی در بین رزمندگان و فرماندهان به خوبی مشاهده می شد و فرماندهان به علت مواضع و انگیزه ها ی حقشان (بدون هیچ ژست و طمطراقی) بر دل ها حکومت می کردند و از این جهت حریمشان نزد مجاهدان لازم شمرده می شد، و از سوی دیگر، فرمانبران با احساس یگانگی عمیق به آنان، از اظهار حق گویی در برابر فرماندهان کوتاهی نمی کردند. پی نوشت 1.ر.ک: نهجالبلاغه، خطبه41 و191(200). 2. اصغر قائدان، سیاست نظامی امام علی (ع)، ص 245و244. 3. نهجالبلاغه، خطبه 169. 4. نهجالبلاغه، خطبه 15. 5. ر.ک: محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج 41، ص 134-135. 6. نهجالبلاغه، نامه53 ش 16و20. 7. همان، خطبه 126. 8. ر.ک: نهجالبلاغه، خطبه 126. 9. همان. 10. رک: نهجالبلاغه، حکمت 437. 11. رک: مرتضی مطهری، سیری در نهج البلاغه، ص 118. 12. قاسم واثقى، اخلاق مدیریت، ج1، ص 123. 13. رک: نهجالبلاغه، نامه 50. 14. همان. 15. محمد دشتی، امام علی (ع) و مسائل نظامی و دفاعی، ص 178. 16. علی اصغر الهامنیا و همکاران، اخلاق اطلاعاتى، ص44 . 17. جمعى از نویسندگان، آیین رازدارى در اسلام، ص 41و43و45و85. 18. محمدبن یعقوب کلینی، اصول کافى، ج2، ص 113. 19. همو، ج 4، ص 77. 20. محمد مقدسنیا و دیگران، آداب معاشرت، ص 145. 21. رک: نهجالبلاغه، نامه 53ش 134و135. 22. نهجالبلاغه، نامه 53 ش و136و137. 23. نصربن مزاحم، وقعة صفین، ص 514؛ جمعى از نویسندگان، صد درس زندگى از امام على (ع)، ص 94 24. علىاصغر الهامىنیا، اخلاق سیاسى، ص 176 25. رک: نهجالبلاغه، حکمت 259. 26. محمدحسن نبوی، مدیریت اسلامی، ص 277. 27. نهجالبلاغه، نامه53ش 24و25. 28. رک: همان، نامه 53ش 78. 29. نهجالبلاغه، خطبه191. 30. نهجالبلاغه، ترجمه و شرح محمدنقی فیض الاسلام، ج 4، ص650. 31. رک: خطبه 127. 32. رک: خطبه 36. 33. رک: خطبه 58. 34. رک: خطبه 59. 35. محمد دشتی، امام علی(ع) و مسائل نظامی و دفاعی سازمان، ص 62 36. رک: خطبه8و22 137وو169 و174. 37. رک: خطبه 72. 38. ر.ک: خطبة23 39. رک: نامه53 ش 126-130 40. محمود قوچانی، فرمان حکومتی، ص 182. 41. نامه 53 ش 128. 42. رک: نامه53ش 44. 43. رک: خطبه 216 ش 21. 44. رک: نامه 53 ش 44و نامه 38. 45. رک: جمال الدین خوانساری، غرر الحکم، ج 7، ص 423، باب الاهم و المهم،.قال علی(ع): من اشتغل بغیر المهم ضیع الاهم». 46. مکارم و جمعی از نویسندگان، پیام امیرالمومنین(ع)، ج 8، ص 262. 47. رک: نامه 53ش 122. 48. رک: خطبه216ش 22. 49. مکارم و جمعی از نویسندگان، همان، ص 264. 50. رک: خطبه 216 ش 22. 51. محمد تقی شوشتری، بهجالصباغةفیشرحنهجالبلاغة، ج 12، ص 458؛ رک: نامه 27. 52. حکمت 347. 53. علینقی فیض الاسلام، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج 4، ذیل خطبه 207ص 688. 54. ناصر مکارم و جمعی از نویسندگان، همان، ص 265. 55. رک: نهجالبلاغه، نامه 53 ش 34. 56. رک: خطبه 216ش 22؛ مکارم شیرازی، مدیریت و فرماندهی در اسلام، ص 116-117. منبع: فصلنامه معرفت اخلاقی – شماره 10 ادامه دارد/
93/08/10 - 00:45
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 43]
صفحات پیشنهادی
الزامات اخلاقی
الزامات اخلاقینتیجة مهم نظریة آیت الله مصباح آن است که تمام قضایای اخلاقی را ناظر به واقعیات می داند قضایای واقعی که موضوع و محمول آنها از یک واقعیت خارجی حکایت می کند باید اخلاقی نیز برخاسته از سنخ ضرورت بالقیاس است بخش اول چکیده الزامات اخلاقی در جایی به کار می رود که افعالجلسه مهم «سید حسن نصرالله» با فرماندهان نظامی در جنوب بیروت
جلسه مهم سید حسن نصرالله با فرماندهان نظامی در جنوب بیروتبرخی منابع خبری مدعی شدند که در جلسهای که با حضور سید نصرالله و فرماندهان نظامی مقاومت در ضاحیه جنوبی بیروت برگزار شد تصمیماتی درباره تغییر برخی فرماندهان و تاکتیکهای نظامی اتخاذ شد به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری فارخانواده، نخستين کانون رشد و آرامش بشری است/ کيفر بداخلاقي با خانواده
دین و اندیشه اندیشمندان آیت الله العظمی جوادی آملی خانواده نخستين کانون رشد و آرامش بشری است کيفر بداخلاقي با خانواده آیت الله العظمی جوادی آملی در کتاب مفاتیح الحیات می نویسد در مذمت سختگيري بر خانواده از رسول خدا ص روايت شده است که فرمود بدترين مردم مردِ سختگير بر خادو اصل اخلاقی شاخص در روابط همسران
دو اصل اخلاقی شاخص در روابط همسراننکتههای اخلاقی و حقوقی و تربیتی متعددی وجود دارد که باید در روابط همسران ملاحظه و رعایت شود رعایت هر کدام از این نکتهها و وظایف اخلاقی به نوعی در استحکام خانواده و شیرینی زندگی و همچنین در بسترسازی برای تربیت فرزندان دخالت دارد بخش دوم و پایاگفتوگوی خبرنگار فارس با دو تن از فرماندهان بازداشتی داعش در سوریه: اقدام عجیب داعش برای حفظ نیروها/ضبط روابط
گفتوگوی خبرنگار فارس با دو تن از فرماندهان بازداشتی داعش در سوریه اقدام عجیب داعش برای حفظ نیروها ضبط روابط غیر اخلاقی اعضا تقسیم زنان بین امیراندو تن از مهرههای گروهک تروریستی تکفیری داعش در مناطق کردنشین سوریه که مسئولیت انفجارها را عهدهدار بودند درباره مسائلی از جمله نحوهفرماندهان نظامی ائتلاف ضد داعش درواشنگتن گرد هم آمدند
فرماندهان نظامی ائتلاف ضد داعش درواشنگتن گرد هم آمدند تهران–ایرنا– فرماندهان نظامی کشورهای عضو ائتلاف علیه داعش درعراق وسوریه روزسه شنبه درواشنگتن گرد هم آمدند تا درمورد پیشروی های جدید تروریست ها بحث وگفت وگو کنند به گزارش خبرگزاری فرانسه این نشست پس ازآن برگزار شد که حملات هوکاربردی کردن علوم اخلاقی باید با تهذیب نفس صورت گیرد
پنجشنبه ۲۴ مهر ۱۳۹۳ - ۱۰ ۴۲ گردهمایی معاونان تهذیب مدارس علمیه غرب کشور به میزبانی لرستان در خرمآباد برگزار شد به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا منطقه لرستان حجتالاسلام احمدرضا مبلغی مدیر مرکز حوزههای علمیه لرستان در آیین افتتاح این نشست هماندیشی گفت تربیتکتاب عالم ربانی منتشر شد/ سیره اخلاقی- تربیتی آیت الله برهان
دین و اندیشه همایش ها و میزگردها کتاب عالم ربانی منتشر شد سیره اخلاقی- تربیتی آیت الله برهان کتاب عالم ربانی که به شرح حال و سیره اخلاقی- تربیتی آیت الله شیخ علی اکبر برهان پرداخته منتشر شد به گزارش خبرگزاری مهر این کتاب به همت مؤسسه ایمان ماندگار و با هدف ارائه سیره عابررسی چالشها و بایستههای اخلاقی در مشاوره و رواندرمانی
بررسی چالشها و بایستههای اخلاقی در مشاوره و رواندرمانی خبرگزاری پانا مدیر عامل موسسه خدمات مشاورهای جوانان و پژوهشهای اجتماعی آستان قدس رضوی از برگزاری پنل تخصصی با موضوع چالشها و بایستههای اخلاقی در مشاوره و رواندرمانی خبر داد ۱۳۹۳ سه شنبه ۲۹ مهر ساعت 11 35 به گزارشامام موسی صدر بر اخلاقیات بیشتر از مراسم سینهزنی تأکید داشت -
گفتگوی اختصاصی موسسه امام موسی صدر با رباب صدر امام موسی صدر بر اخلاقیات بیشتر از مراسم سینهزنی تأکید داشت رباب صدر خواهر امام موسی صدر در گفتگویی در مورد دیدگاه های امام موسی صدر در مورد عزاداری امام حسین ع گفت امام موسی صدر بر اخلاقیات بیشتر از مراسم سینهزنی تأکید داشت بهجلسه مهم «نصرالله» با فرماندهان نظامی
جلسه مهم نصرالله با فرماندهان نظامیتاریخ انتشار شنبه ۳ آبان ۱۳۹۳ ساعت ۱۰ ۱۵ برخی منابع خبری مدعی شدند که در جلسهای که با حضور «سید نصرالله» و فرماندهان نظامی مقاومت در ضاحیه جنوبی بیروت برگزار شد تصمیماتی درباره تغییر برخی فرماندهان و تاکتیکهای نظامیگرجستان سیاست تهاجمی برای مقابله با اتحاد نظامی روسیه-آبخازیا در پیش میگیرد
گرجستان سیاست تهاجمی برای مقابله با اتحاد نظامی روسیه-آبخازیا در پیش میگیردوزیر دفاع گرجستان اعلام کرد که بر اساس تصمیمات شورای امنیت این کشور مقامات تفلیس امکان اتحاد نظامی روسیه و آبخازیا را تهدیدی جدید ارزیابی و سیاست خارجی تهاجمی را برای مقابله با آن در پیش خواهند گرفت بهدرخواست غیر اخلاقی برخی مدیران از کارمندان زن/ دلایل بروز انحطاط اخلاقی در محیطهای اداری چیست؟
درخواست غیر اخلاقی برخی مدیران از کارمندان زن دلایل بروز انحطاط اخلاقی در محیطهای اداری چیست باید توجه داشت که مسائل مالی و معیشتی در اجتماع باعث شده تا افراد به خود اجازه دهند هر تقاضایی را از مجموعه زیر دست داشته باشند که بدون شک این مسئله در بلند مدت آسیبهای فرهنگی اجتماعیحجت الاسلام وفا: بصیرت و آگاهی لازمه فعالیت هر فرد نظامی است
حجت الاسلام وفا بصیرت و آگاهی لازمه فعالیت هر فرد نظامی است تهران - ایرنا - رییس اداره عقیدتی سیاسی نیروی زمینی ارتش گفت بصیرت و آگاهی لازمه فعالیت هر نظامی است به گزارش ایرنا از روابط عمومی نیروی زمینی ارتش این مطلب را حجت الاسلام محمد قاسم وفا در همایش سرانگشتان منطقه شمالغبه کارگردانی سعید نجاتی «از خرید شما متشکریم» در همایش ملی نهجالبلاغه خوش درخشید
به کارگردانی سعید نجاتیاز خرید شما متشکریم در همایش ملی نهجالبلاغه خوش درخشیدفیلم کوتاه از خرید شما متشکریم کاری از سعید نجاتی است که جایزه برتر جشنوارههای گوناگون را به خود اختصاص داده و اکنون در همایش ملی نهجالبلاغه جایزه بخش فیلم را به خود اختصاص داد سعید نجاتی امروز در گفطرح سازمان ملل برای اجرای آتشبس انسانی در لیبی/ ادامه درگیریها میان ارتش و شبه نظامیان
یکشنبه ۲۷ مهر ۱۳۹۳ - ۱۰ ۵۲ در حالی که درگیریها میان شبه نظامیان مسلح در لیبی همچنان ادامه دارد سازمان ملل طرحی را برای آتشبس انسانی در غرب لیبی ارائه کرد اما با مخالفت ساکنان و مسئولان مناطق ککله و غریان مواجه شد به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا به نقل از پایگا۱۵ غیرنظامی طی شبانهروز گذشته در «دونتسک» کشته شدند
جداییطلبان اوكراینی ۱۵ غیرنظامی طی شبانهروز گذشته در دونتسک کشته شدند 1393-07-27 10 00 نیروهای اوکراین از مناطق مسکونی برای استقرار سامانههای چند منظوره پرتاب راکت و گلولهباران دونتسک استفاده میکنند «الکساندر زاخارچنکو» نخستوزیر جمهوری خودخوانده خلق &l-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها