با فعاليت‌هاي اصلي شركت سپرده‌گذاري مركزي آشنا شويد

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: با فعاليت‌هاي اصلي شركت سپرده‌گذاري مركزي آشنا شويد
طبق بند (7) ماده يك قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران، امور مربوط به ثبت، نگهداري، انتقال، مالكيت اوراق بهادار و تسويه وجوه معاملات بر عهده اين شركت قرار گرفته است.به طور كلي، اين شركت با ثبت و‌ نگهداري اسناد مالكيت دارندگان اوراق بهادار، به مرجعي براي همه فعالان بازار تبديل شده است و اين اطمينان را ايجاد مي كند كه در هر زمان، مالك اوراق بهادار مشخص باشد. از طرف ديگر شركت سمات ضمن انتقال مالكيت اوراق بهادار از طرف فروشنده به خريدار، وجه معامله را نيز از طرف خريدار به فروشنده منتقل مي‌كند به اين فرآيند «تسويه وجوه» گفته مي‌شود.

فعاليت‌هاي اصلي شركت سپرده‌گذاري مركزي را مي‌توان به طور خلاصه به اين صورت برشمرد:
1. افتتاح و نگهداري حساب وجوه بازارهاي بورس‌ اوراق بهادار و فرا بورس
2. ثبت (درج و كدگذاري) و نگهداري اوراق بهادار
3. تسويه و پاياپاي معاملات اوراق بهادار
4. سپرده‌گذاري و امانت‌پذيري انواع اوراق بهادار
5. سپرده نمودن اوراق بهادار وثيقه شده نزد هر شخص حقيقي يا حقوقي ذي‌نفع
6. واسطه هرگونه مبادله اوراق بهادار
7. تهيه و ارائه گزارش‌هاي مورد نياز كارگزاران و مشتريان
8. انجام اقدامات شركتي براي شركت‌هاي سهامي عام متقاضي استفاده از خدمات از جمله:
الف. ثبت و نگهداري اسامي و سوابق مالكين اوراق بهادار و ارائه كليه خدمات مرتبط با آن به ناشرين اوراق بهادار.
‌ب. انجام امور مربوط به تقسيم سود و ايجاد تسهيلات لازم جهت توزيع آن.
‌ج. انجام امور مربوط به افزايش سرمايه (دريافت اطلاعات مربوط به حق تقدم خريد سهام و انتشار و ارسال آن به سهامداران)
‌د. انجام كليه امور مربوط به برگزاري مجامع شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس و فرا بورس
9. ايجاد و اداره صندوق تضمين تسويه
مشروح فعاليت‌هاي شركت سپرده‌گذاري اوراق بهادار و تسويه وجوه
اصلاح مشخصات سهامداران حقيقي و حقوقي در سامانه رايانه‌اي پس از معاملات (اصلاح كد سهامداري): اصلاح مشخصات اقدامي است كه به منظور رفع مغايرت مشخصات شناسنامه‌اي سهامداران حقيقي و يا مشخصات ثبتي سهامداران حقوقي با مشخصات موجود در سامانه رايانه‌اي پس از معاملات و گواهينامه‌هاي سپرده اوراق بهادار آنها انجام مي‌شود.
انتقال قهري سهام ( انتقال سهام متوفي به وراث): جهت تقسيم ارث، نماينده يا وكيل وراث مي‌تواند به شركت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار كه متوفي در آن صاحب سهام بوده است، مراجعه كند تا پس از طي مراحل لازم دارايي متوفي در سامانه پس از معاملات شركت سپرده‌گذاري اوراق بهادار و تسويه وجوه بين وراث يا وكلاي آنان تقسيم گردد.
در خصوص شركت‌هايي كه امور سهام خود را به شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه واگذار كرده‌اند، نماينده قانوني يا وكيل وراث سهامدار متوفي مي‌تواند جهت تقسيم سهام متوفي مستقيما به اين شركت مراجعه نمايند (كليه امور مربوطه در شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه انجام مي‌شود).
توقيف سهام: توقيف سهام با درخواست مراجع ذي‌صلاح قانوني امكان‌پذير است. شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه با دريافت حكم از مراجع مذكور (به استناد وضعيت دارايي محكوم) نسبت به توقيف سهام شخص محكوم در شركت‌هاي ذكر شده و به تعداد اعلام شده در نامه مرجع قضايي در سامانه پس از معاملات اقدام مي‌نمايد. (در صورت عدم معرفي شركت و تعداد سهام از سوي مرجع صالح قانوني، دارايي محكوم تا سقف ريالي ارزش روز سهام معادل دين توقيف مي‌شود.) رفع توقيف سهام صرفا با حكم مرجعي كه دستور توقيف سهام را داده است، امكان‌پذير مي‌باشد. شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه موظف است با دريافت حكم مرجع قضايي نسبت به انتقال قانوني سهام در سامانه پس از معاملات اقدام كند. فروش سهام توقيفي تنها با حكم مراجع قضايي امكان پذير است شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه با دريافت حكم قضايي نسبت به فروش سهام توقيفي از طريق يكي از كارگزاران و مطابق رويه‌هاي بورس اقدام مي‌كند و وجه حاصل از فروش سهام توقيفي را در اختيار مرجع قضايي قرار مي‌دهد. گاهي فروش سهام توقيفي به صورت مزايده صورت مي‌گيرد.
خدمات به «شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار»: شركت «سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه» خدماتي مانند درج اوليه مشخصات اوراق بهادار پذيرفته شده به انضمام صورت ريز اوليه مالكين اوراق مزبور، اعمال افزايش سرمايه از نوع جايزه يا حق تقدم، حذف حق‌تقدم‌هاي استفاده نشده، ادغام افزايش سرمايه در سامانه رايانه‌اي پس از معاملات، سپرده‌گذاري سهام شركت‌ها و چاپ گواهينامه‌هاي سپرده اوراق بهادار و پاياپاي آنها، گزارش‌هاي مورد درخواست شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس را ارائه مي‌نمايد. علاوه بر آن، چنانچه شركت‌هاي مذكور طي قراردادي ارائه خدمات مربوط به امور سهام خود را به شركت سپرده‌گذاري مركزي واگذار نموده باشند، كليه خدمات مربوط به سهامداران و امور سهام شركت طرف قرارداد توسط شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه ارائه مي‌شود.
خدمات قابل ارائه به سهامداران حقيقي و حقوقي: سهامدار، ولي قهري يا وكيل قانوني/ نماينده آن مي‌تواند با مراجعه به شركت «سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه» و با ارائه مدارك لازم، گردش معاملات، وضعيت دارايي يا گواهينامه‌هاي سپرده اوراق بهادار المثني خود را دريافت كنند.
صدور كد سهامداري براي فعالان بازار سرمايه:
• ايجاد كد براي اشخاص حقيقي
• ايجاد كد براي اشخاص حقوقي
• ايجاد كد سبدگردان
• ايجاد كد وقفي
• ايجاد كد وكالتي
• ايجاد كد براي سرمايه‌گذاران خارجي
وثيقه‌گذاري سهام:
وثيقه‌گذاري سهام معمولا براي تضمين بازپرداخت تسهيلاتي مي‌باشد كه توسط راهن (وثيقه‌گذار/ مالك سهام وثيقه) از مرتهن (وثيقه‌پذير/ شخصي كه سهام راهن به نفع وي وثيقه مي‌شود) دريافت شده است. در اين صورت سهام مورد توثيق با درخواست مستقيم راهن و يا درخواست مرتهن و موافقت راهن، تا تعيين تكليف در كد وثيقه باقي مي‌ماند. مالكيت سهام وثيقه به مرتهن منتقل نمي‌شود، اما سهام وثيقه شده از سوي راهن نيز قابل فروش نيست زيرا سهام از كد سهامداري راهن به كد سهام وثيقه وي نزد مرتهن منتقل و ممنوع‌المعامله مي‌شود. پس از تعيين تكليف، بر اساس اعلام كتبي مرتهن سهام توثيقي يا آزاد مي‌گردد يا از سوي مرتهن به وكالت از طرف راهن به فروش مي‌رسد. امكان فروش سهام وثيقه بدون وكالتنامه رسمي وجود ندارد مگر اينكه در اين خصوص حكم قضايي وجود داشته باشد. اگر مرتهن قصد فروش سهام وثيقه به وكالت از طرف راهن را داشته باشد، درخواست خود را ضمن معرفي كارگزار معرف جهت فروش سهام وثيقه، به شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه ارسال مي‌كند كه در اين صورت سهام وثيقه در حالت قابل فروش قرار مي‌گيرد و اقدامات انجام شده به اطلاع مرتهن و كارگزار معرف مي‌رسد.
پاياپاي و تسويه وجوه: مطابق قانون، شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه وظيفه پاياپاي و تسويه معاملات بازارهاي مالي را بر عهده دارد. اتاق پاياپاي شركت از ابتداي تاسيس تاكنون وظيفه پاياپاي و تسويه معاملات انجام شده در بورس اوراق بهادار را به انجام رسانده است و به تدريج خدمات پس از معاملات ساير بازارهاي مالي نيز به اين شركت منتقل خواهد شد. برنامه شركت براي پاياپاي و تسويه معاملات تبديل شدن به طرف معامله مركزي (CCP) براي بازارهايي است كه به آنها خدمات مي دهد. به اين منظور در نخستين گام در شركت، صندوق تضمين تسويه طراحي گرديده است كه به زودي با تصويب سازمان بورس و اوراق بهادار ابلاغ و اجرايي خواهد شد. اين صندوق با هدف پوشش ريسك ناشي از نكول معامله‌گران در بازار سرمايه تاسيس مي‌شود. ساير برنامه‌هاي شركت در اين زمينه تسويه الكترونيكي مي‌باشد كه با نهادهاي ذي‌ربط در مورد انواع مختلف سامانه‌هاي پرداخت مانند ساتنا، تابان، شتاب و غيره مذاكرات لازم صورت گرفته است. مديريت ريسك: فرآيندهاي پاياپاي و تسويه وجوه با ريسك‌هاي مختلفي از جمله ريسك نقدينگي، ريسك اعتباري، ريسك عملياتي، ريسك حقوقي و غيره همراه است كه براي مقابله با هر يك از اين انواع ريسك ساز و كارهاي گوناگوني از سوي نهادهاي مربوطه در سراسر دنيا اتخاذ مي‌شود. سياست بازار سرمايه ايران بر اين است كه شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه وظيفه مديريت ريسك مربوط به تسويه كليه بازارهاي مالي را بر‌عهده بگيرد و به عنوان طرف معامله مركزي عمل نمايند. تا‌كنون مطالعات بسياري در اين زمينه صورت گرفته است و صندوق تضمين تسويه به عنوان گام نخست طراحي و دستورالعمل آن تدوين گرديده است كه در مرحله تصويب در كميته تدوين مقررات مي باشد. استفاده از خدمات صنعت بيمه، خطوط اعتباري بانك‌ها، اخذ ضمانت‌نامه‌ها، اعمال سقف تعهدات، اخذ ودايع و غيره نيز به عنوان ساير راهكارهاي پوشش ريسك اتاق پاياپاي، برخي در مرحله عملياتي و برخي در حال بررسي و مطالعه است.
حيطه‌هاي عملياتي جديد شركت سپرده‌گذاري مركزي
پذيرش انجام فرآيندهاي پس از معاملات فرابورس ايران: شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه از سال 1388، فرآيندهاي پس از معاملات فرابورس را نيز در كنار خدمات پس از معاملات بورس اوراق بهادار بر عهده گرفت. در اين راستا ضمن ارائه خدمات مربوط به تسويه و پاياپاي اوراق بهادار معامله شده در بازارهاي فرابورس، خدمات پرداخت سود سهام و اوراق مشاركت و افزايش سرمايه شركت‌هاي ليست شده در فرابورس را نيز در دستور كار خود قرار داد. در ضمن با استناد به ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه يعني لزوم معامله سهام تمام شركت‌هاي سهامي عام در بازار سرمايه، شركت سپرده‌گذاري مركزي، خدمات ديگري نيز مختص فرابورس ارائه مي نمايد كه از آن جمله مي‌توان به خدمات مربوط ابزارهاي نوين مالي فرابورس، خدمات مربوط به بازار پايه و خدمات مربوط به بازار سوم فرابورس اشاره كرد.
اقدامات انجام شده جهت انجام فرآيندهاي پس از معاملات ابزارهاي مالي جديد: تاكنون ابزارهاي مالي جديدي در بازار سرمايه ايران به كار گرفته شده است. قراردادهاي آتي و صكوك از جمله اين ابزارها هستند. همچنين از ابزارهاي مالي نويني كه قرار است در آينده نزديك در بازار سرمايه ايران مورد معامله قرار بگيرد مي‌توان به قراردادهاي اختيار معامله (آپشن) نيز اشاره كرد. با استناد به قوانين و مقررات، شركت سمات در قبال اين ابزارها مسووليت‌ تسويه و پاياپاي و به طور كلي انجام فرآيندهاي پس از معاملات را بر عهده دارد. بر همين اساس شركت سپرده‌گذاري اقداماتي را در اين حوزه به انجام رسانده است كه عبارتند از:
امور پس از معاملات قرارداد آتي: معاملات قراردادهاي آتي سهام در سوم مرداد ماه سال 1389 روي دو سهم پايه بانك كارآفرين و بانك پارسيان در «سامانه سما» آغاز شد. در حال حاضر تعداد قراردادهاي آتي روي سهام پايه به 14 شركت رسيده است. شركت سپرده‌گذاري مركزي انجام امور پس از معاملات قراردادهاي آتي سهام را از ابتداي تاسيس تاكنون بر عهده داشته است. براي اين منظور شركت «سمات» اقدامات ذيل را انجام مي‌دهد:
1. تعيين بانك عامل جهت افتتاح حساب عملياتي كارگزار
2. تعيين ارزش و نوع وثيقه و اخذ آن جهت پوشش تعهدات كارگزاران در قبال اتاق پاياپاي
3. تسويه روزانه
4. تسويه نهايي
امور پس از معاملات اوراق بهادار اسلامي (صكوك): با تصويب دستورالعمل انتشار اوراق اجاره به عنوان نخستين اوراق بهادار اسلامي بعد از اوراق مشاركت در ايران و به عنوان يكي از پركاربردترين صكوك مورد معامله در دنيا، شركت مديريت دارايي مركزي بازار سرمايه در تاريخ 11/5/1389 با هدف تاسيس، اداره و راهبري نهادهاي واسط تاسيس گرديد. با توجه به ارتباط تنگاتنگ فعاليت‌هاي اين نهاد بازار سرمايه با شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه، 49 درصد سهام اين شركت كه با ماهيت سهامي خاص فعاليت مي‌كند، در اختيار شركت سمات قرار گرفت. شركت سپرده‌گذاري مركزي در قبال اوراق بهادار اسلامي يا صكوك وظيفه عامليت پرداخت را در كنار امانت‌پذيري اسناد، مدارك و قراردادهاي مربوط به انتشار اوراق بهادار اسلامي يا صكوك بر عهده دارد. تاكنون پنج مورد اوراق اجاره توسط شركت‌هاي هواپيمايي ماهان (دو مورد انتشار)، بانك سامان و سرمايه‌گذاري اميد (هر كدام يك مورد انتشار) به ارزش حدودا 3665 ميليارد ريال با نرخ سودي معادل 17 تا 5/17 درصد منتشر شده است كه شركت سمات ضمن امانت‌پذيري اسناد و مدارك مربوط به اين قراردادها، سود اوراق را نيز در سررسيدهاي معين پرداخت نموده است.
قرارداد اختيار معامله: از جمله برنامه‌هاي شركت در خصوص پاياپاي معاملات، انجام وظايف پس از معاملات قراردادهاي اختيار معامله مي باشد كه شركت در اين خصوص در حال بررسي و مطالعات لازم است.
فعاليت‌هاي مربوط به توسعه شركت
تاسيس صندوق تضمين تسويه معاملات بورس اوراق بهادار و فرابورس: مطابق بند 7 اساسنامه شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه، از بهمن ماه سال 1387 طراحي و تدوين دستورالعمل صندوق تضمين تسويه در دستور كار واحد تحقيق و توسعه قرار گرفت. از آن جايي كه اين خدمت براي اولين بار در سطح بازارهاي مالي ايران در حال شكل گيري بود مطالعات گسترده‌اي از بررسي خدمات مشابه در نهادهاي تسويه ساير كشورها از جمله تاكاس بانك تركيه، اتاق پاياپاي لندن، نهاد تسويه اردن، يونان، مالزي و غيره تا به كار بستن توصيه‌هاي مراجع بين‌المللي انجام گرفت. موازي با مطالعات تطبيقي، بررسي وضعيت جاري پاياپاي و تسويه بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ايران و حتي بورس كالاي ايران نيز براي طراحي بهينه اين خدمت انجام گرفت. حاصل تلاش‌هاي فوق تدوين دستورالعمل صندوق تضمين تسويه مطابق با نيازهاي بازار سرمايه و فرآيندهاي روزآمد مي باشد كه هم اكنون در صدر برنامه‌هاي كميته تدوين مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارد.
انجام فرآيندهاي پس از معاملات بورس كالاي ايران: طبق قوانين و مقررات مربوط به بازار سرمايه كليه فعاليت‌هاي پس از معاملات بازارها و ابزارهاي مختلف مالي بايد به صورت مركزي در نهاد سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه انجام شود. بر اساس اين تكليف قانوني، به منظور انجام فرآيندهاي بورس كالاي ايران برنامه شناخت فرآيند‌هاي پس از معاملات اين بورس از زمستان سال 1386 در دستور كار شركت قرار گرفت و مورد بررسي دقيق كارشناسان شركت قرار گرفت. بر اين اساس شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه آمادگي بر عهده گرفتن فرآيندهاي پس از معاملات بورس كالا را دارد و در آينده نزديك با انجام تفاهمات باقيمانده ميان شركت سمات و شركت بورس كالاي ايران، امور پس از معاملات بورس كالا نيز به شركت سمات منتقل خواهد شد.
پذيرش اعضاي پاياياي و تنظيم فرآيندهاي مربوطه: از آن‌جا كه فرآيند پاياپاي و تسويه وظيفه تخصصي اتاق پاياپاي بازارهاي مالي مي باشد، مشاركت‌كنندگان آن بايد از ويژگي‌ها و شرايط ويژه‌اي برخوردار باشند تا بتوانند علاوه بر همراهي عملياتي با اتاق پاياپاي، همگام با پيشرفت‌هاي بازار سرمايه وظايف خود را به خوبي به انجام رسانند. اين امر از زمستان 1387 در دستور كار شركت قرار گرفته و مطالعات و بررسي‌هاي آن در حال پيگيري است.
تسويه الكترونيك
با ظهور سيستم‌هاي الكترونيك پرداخت و سرعت و دقت استفاده از آنها، از بدو تاسيس شركت استفاده از اين خدمات مورد تاكيد و توجه بوده است. همچنين تسويه الكترونيك امكان استفاده از چند بانك تسويه را تسهيل مي‌نمايد و خدمات متنوع‌تري را در اختيار مشاركت كنندگان قرار مي دهد. با وجود اينكه راه‌اندازي سيستم‌هايي كه مطابق با نيازهاي شركت باشد در شبكه بانكي زمان بر بوده است اما با تلاش‌هاي صورت گرفته امكان پرداخت سود شركت‌هايي كه خدمات امور سهام خود را به شركت سپرده‌گذاري سپرده اند، از طريق خدمات پرداخت دسته‌اي سامانه تابان بانك مركزي صورت مي‌گيرد.
اعمال سقف تعهدات ايجاد شده از سوي اعضا
يكي از مهم‌ترين رويكردها در مديريت ريسك‌هاي تسويه، آگاهي از ريسك‌هاي موجود به صورت لحظه‌اي مي باشد بنابراين اتاق پاياپاي بايد به گونه‌اي قادر به مديريت ريسك و سقف تعهدات ايجاد شده از سوي اعضا باشد تا بتواند همواره ريسك‌ها را در كنترل خود داشته و براي مقابله با آنها برنامه‌هاي مناسب را تدوين نمايد. بدين جهت شركت سمات برنامه‌هايي براي اعمال سقف تعهدات ايجاد شده از سوي اعضا در ميان مدت در دستور كار دارد.
استفاده از بيمه در پوشش ريسك‌هاي تسويه: استفاده از خدمات صنعت بيمه نيز از ديگر برنامه‌هايي است كه از سوي شركت سمات براي پوشش ريسك‌هاي ايجاد شده از سوي اعضا و همچنين ريسك‌هاي عملياتي ثبت و سپرده‌گذاري مد نظر قرار گرفته است. در اين زمينه مذاكراتي نيز با شركت‌هاي بيمه صورت گرفته است.
* روابط عمومي سپرده‌گذاري مركزي

شنبه|ا|13|ا|اسفند|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 45]