واضح آرشیو وب فارسی:آفرينش: مقاله
نقوش فرش دستباف
در زبان فارسي، واژه هنر معادل " فن " و گاه " صنعت " به كار رفته است .به غير از آن اين واژه به معاني مختلف نظير : علم ، كمال ، فضل ، زيركي ، شجاعت ، عدالت ، شهامت و تقوي نيز ياد شده است .هنر فرش دستباف ، كاشيكاري ،خوشنويسي و معماري ايراني بيش از همه چشم گير است و در دنيا شهره آفاق است .
عمر فرش ايراني به تاريخ كهن هنر و فرهنگ ايراني بر مي گردد. تحسين جهانيان از هنر ايران به خصوص قالي ايران ناشي از تلاش ، عشق و ذوق هنري مردم ايران همراه با فرهنگ ملي و پر رمز و راز ايرانيان مي باشد .
حديث فرش ايران ، حديث عاشقان ناشناخته ايست كه هنر خود را كه تنها خودشان به مفهوم آن آشنا هستند ، با پيچيدگي نقش و نگاري كه با رنگ به آن معني داده اند فروتني و اخلاص هنرمندان فرش ايران ستودني است طوري كه آنان حتي از به جا گذاشتن نام و نشان و زمان خويش بر روي آفريده خود پرهيز داشته اند .تاريخ پر فراز و نشيب ايران ، بخشي از سرگذشت ما ايرانيان ، در اساطير ، افسانه ها و داستانهاي تاريخي سير مي كند .حماسه پرداز بزرگ ايران ، حكيم ابوالقاسم فردوسي طوسي در ابتداي اثر ماندگار و بي مانند خود ،« شاهنامه» درباره تاريخچه گستردني و رشتن در ايران اشاره دارد و علاوه بر آن بافتن فرش را نيز به طهمورث نسبت مي دهد :
هرآنچيز كاندر جهان سودمندكنم آشكارا گشايم ز بند
پس از پشت ميش و بره پشم و موي بريده برشتن نهادند روي
به كوشش از آن كرد پوشش بجاي به گستردني ها بدو رهنما
نقوش فرش دستباف گاهي پيام دار نوع فرهنگ جاري ،تاريخ،معماري،اقليم و زمان بافت آن مي باشد . طرح و نقشه در فرش نشانگر نوع نگاه هنرمندان به محيط و اقليم و طبيعت پيرامون است ، نقوش فرش دستباف ايراني مملو از جهان بيني فلسفي و معنويت صاحب اثر در نهايت سادگي جلوه مي نمايد . هنرمندان علاوه بر بكارگيري عناصر طبيعي و يا خيالي ، عوامل و پديده هاي موثر در زندگي بشري را اعم از وقايع تاريخي ، حوادث طبيعي ، معماري و غيره را به زبان نقش و نگار با مهارت و چيره دستي خاصي به تصوير مي كشد .نقوش و طرح هاي فرش هر كدام نماد و پيام دار معنويت و عرفان مي باشند . از انواع طرح هاي موجود در فرش دستباف مي توان طرح اسليمي ، افشان ، بته ، درختي ، شكارگاه و غيره را نام برد كه هر كدام پيامي را مي رسانند .
هنر اسليمي الهام گرفته از پيچ و خم گياهان و جانوران و درختان و نقشو نگار طبيعي است . از انواع طرح هاي اسليمي مي توان دهان اژدري و ماري را ذكر كرد . چون آرايش و شكل ظاهري خطوط اين نقوش همچون اندام اژدهاي افسانه اي و مار است ، به همين نام نيز معروفند .
طرح افشان ، برگرفته از گلها و گياهان و شاخ و برگ درختان و حيوانات مي باشد . نقش بته ، نشانه درخت سرو است . سرو مظهر و نماد سبزي و شادابي بوده كه اين طرح در خاتم ها ، شال ها ، قالي ، گليم و حتي در كاشيكاري بناها ديده مي شود .در طرح درختي ، بيشتر از درختان سرو ، بيد مجنون كه نماد حزن و اندوه را تداعي مي كند استفاده مي شود . نقش درخت در زندگي آدمي هميشه داراي اهميت بوده زيرا از درخت سرو مي توانستند نيازهاي خود را تامين كنند . در جاهايي كه درخت نبوده مانند اقليم كويري و خشك ، افراد آن مرز و بوم تصوير آن را بر روي صنايع دستي و دست بافته ها مي آفريدند .نقشه شكارگاه متشكل از انواع حيوانات از جمله غزال ، گرگ ، شير ، آهو ، پلنگ و انواع پرندگان است همچنين از شاخه هاي درخت و گل نيز بهره جسته كه به نقش شكارگاهي حالتي زيبا و دلنشين مي دهد .در بخش هاي زمينه و حاشيه فرش تصاوير انسانها در حال صيد و شكار حيوانات وحشي ديده مي شود .گاهي در بعضي از نقوش فرش نقش سيمرغ ديده مي شود كه سيمرغ پرنده اي افسانه ايست كه مظهر ذوب و حل شدگي است ; مظهر پرداخت تمام عيار و وابستگي مطلق است كه به كبوتر صلح نيز معروف است .وجود سيمرغ در ادبيات فارسي و عرفاني و تاملات متفكران ما و نيز /يش از اسلام سابقه دارد . در شاهنامه بنا بر قراين نقش مربي و راهنما يا حضرت جبرييل (ع) را بازي مي كند ، ذال را بزرگ كرده و تربيت مي كند و در هنگام نياز به كمك قهرمانان مي شتايد . در ادبيات فارسي ، ماه مظهري از روي زيبا ، نرگس نماينده چشم ،بنفشه مظهر زلف ، باران نشاني از اشك ، گيسو حكايتي از آبشار ، شب نشاني از گرفتگي ، بهر تاكيدي بر باروري و شادابي و نمادهاي ديگر است كه هر يك دلالت بر امري دارد. باغ با اوصاف خاص ظاهري ، نماد بارزي از بهشت موعود است به نحوي كه تفسير لفظي و كلامي آن در قرآن كريم و نهج البلاغه و بعد از آن در حديث ها و روايت هاي اسلامي و سپس در ديوانهاي شعراي معروف معاصر و متاخر ايران است .نقوش هندسي موجود در فرش ايراني در عين سادگي شايد بيان كننده يك بيت شعر، آيه يا سوره اي از قرآن كريم ، داستاني افسانه اي ، تاريخي و يا حديثي از انبيا باشد. هنر ايراني سخن و حديث عشق و معرفت و روحانيت است و ايران را مي توان مهد تمدن و فرهنگ و هنر به شمار آورد .
سميرا مهري-دانشجوي رشته معماري
دوشنبه |ا| 7 |ا| بهمن |ا| 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: آفرينش]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 275]