واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: جامعه - مديريت بحران
جامعه - مديريت بحران
مهدي وجودي*: كشور ايران، به دليل قرار گرفتن در منطقه خاص تكتونيكي كره زمين، همواره شاهد وقوع زمينلرزههاي مخرب و شديد بوده است. از سوي ديگر، به دليل ساختار اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي حاكم بر آن گاهي شاهد تشديد خسارتهاي ناشي از زمينلرزه به دليل سوء مديريتها و نيز عملكرد نادرست نيروهاي مردمي به هنگام وقوع شرايط بحران بودهايم. كاهش خسارتهاي ناشي از زلزله در چنين كشوري نيازمند همكاري تمام ارگانهاي دولتي و غيردولتي با يكديگر است، چرا كه دولت به تنهايي توانايي كنترل آسيبهايي در اين وسعت و نيز آموزشهاي همگاني و عمومي در سطح جامعه را ندارد. از طرف ديگر، در كشور ايران به دليل وابسته بودن تمام سازمانها و ارگانهاي مرتبط با فعاليتهاي عمراني و ساخت و ساز به دولت، امكان نظارت بيطرف بر اين فعاليتها وجود ندارد. در اين بين سازمانهاي غيردولتي ميتوانند به عنوان ناظر بيطرف به نقد فعاليتهاي عمراني و مراحل مختلف ساخت و ساز و بازسازيها و نيز در مراحل مختلف امدادرساني و كاهش آلام ناشي از پديده زلزله و ساير حوادث طبيعي عمل كنند. در اين مقاله سعي خواهد شد تا به صورت اجمالي از سه ديدگاه عمده يعني افزايش منابع، كاهش نيازها و فرماندهي بحران به نقش سازمانهاي غيردولتي در كاهش خسارتهاي ناشي از زلزله در ايران بپردازيم. قبل از پرداختن به نقش سازمانهاي غيردولتي، ابتدا به ارائه تعاريفي از سازمانهاي غيردولتي، بحران و مديريت بر بحران، بحرانهاي پس از زلزله در ايران، و نيز ارائه تصوير كلي از نظام حاكم بر ساخت و ساز در ايران ميپردازيم. سپس با توجه به تعاريف فوق، در ادامه به بررسي نقشي كه سازمانهاي غيردولتي در اين مسير ميتوانند داشته باشند خواهيم پرداخت. در قسمت نتيجهگيري، پيشنهادهاي عملي جهت پررنگتر شدن نقش سازمانهاي غيردولتي ارائه ميگردد.
بحران و مديريت بحران
بحران عبارتست از عدمانطباق بين نيازها و منابع. بدين معني كه در شرايط عادي، توازن بين نيازهاي جامعه از يك طرف و توانمنديها و منابع موجود از طرف ديگر برقرار است. با بروز شرايط بحراني كه ميتواند نتيجه بروز هر اتفاق غيرعادي و پيشبيني نشده طبيعي و غيرطبيعي همچون زلزله، سيل، توفانهاي بزرگ، جنگ و... باشد، به دليل شرايط خاصي كه بر جامعه تحميل ميشود، ديگر شاهد توازن بين نيازها و منابع نخواهيم بود. با بروز شرايط بحراني، توانمنديها به دليل آسيبديدگي زيرساختها به شدت كاهش مييابد كه معمولا با روانهكردن كمك به مناطق بحرانزده سعي در جبران اين افت منابع ميكنند. از سوي ديگر، با وجود اينكه تعداد نيازها در شرايط بحراني بسيار محدود ميشود، ولي ميزان تقاضا براي همين تعداد اندك نيازها آنچنان افزايش مييابد كه بار بسيار زيادي را به جامعه تحميل مينمايد. براي مثال در يك منطقه آسيبديده از زلزله، با تخريب و از بين رفتن انبارها و راههاي ارتباطي توان ارائه خدمات كاهش مييابد. نياز به برخي موارد همچون امكانات ورزشي و تفريحي به صورت موقت از بين رفته و حجم بسيار بالايي از تقاضا براي نيازهاي اوليه از جمله خوراك، پوشاك، سرپناه موقت و... ايجاد ميگردد.
مديريت بحران سنتي در ايران
در ديد كلان به امر مديريت بحران متوجه ميشويم كه معمولا به صورت سنتي مراحل زماني زلزله را به سه مرحله قبل، حين و پس از زلزله تقسيمبندي ميكنند. از سوي ديگر، در كشور ما همواره تصور بر اين بوده است كه مديريت بر بحران فقط مختص پس از وقوع بحران است و هيچ نيازي به آمادگي براي مقابله جهت مديريت بر بحران نيست و تمام تصميمات به صورت همزمان گرفته ميشود. يعني تمام مديراني كه تا زمان وقوع زمين لرزه كوچكترين آموزشي در زمينه همكاري به هنگام بحران و... نديدهاند، با وقوع زلزله، در ستاد بحران تشكيل شده، حاضر ميشوند. اين نظامي بوده است كه تاكنون در كشور ما جاري بوده كه نتايج عملكرد بر اساس چنين روشي را ميتوانيم از زلزلههاي گذشته و عملكردهاي گذشته شاهد باشيم. در صورتي كه تمام برنامههاي اجرايي مديريتها ميبايست براي مواقع بحراني از قبل طراحي و تمرين شده باشند. همانگونه كه تمام مقاومسازيها و ايمنسازيها بايد قبل از وقوع زلزله انجام پذيرد. آنچه براي بعد از زلزله ميماند عملكرد صحيح بر اساس برنامهريزيهاي از قبل تهيه شده و استفاده بجا، بموقع و صحيح از مواد و ملزومات آماده شده براي شرايط بحراني است. زلزله با آسيب رساندن وسيع به زيرساختهاي شهري، جامعه را با مشكلات عمدهاي مواجه مينمايد. برخي از بحرانهاي پس از زلزله ويژه كشور ماست و در نتيجه هيچ كارشناس خارجي قادر به درك شرايط و روحيات ايراني پس از زلزله نيست. بهطور كلي 23 بحران پس از زلزله با توجه به ويژگيهاي كشور ايران طبقهبندي و تعريف شده است. برخي از اين بحرانها، بحرانهاي اجتماعي است كه فقط بايد از طريق جامعهشناسان مورد بررسي و تعريف قرار بگيرد. از جمله اين مشكلات ميتوان به موارد زير اشاره نمود:
بحران امنيت، بحران زنان و دختران پس از زلزله، كودكان بيسرپرست، بحران اطلاع رساني
*دبير جمعيت كاهش خطرات زلزله ايران
چهارشنبه 13 شهريور 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 235]