واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: شرح منظومی است بر مثنوی معنوی از ملاجیون سیالکوتی که آن را در زمان حکمرانی اورنگ زیب (۱۰۶۸-۱۱۸۰ق ) به دستور محمد عزیزخان از نزدیکان آن پادشاه نوشته است؛ ظاهراً از این شرح به نام های ایضاح المعانی و ارشاد نیز یاد شده است.
۴۲-شرح مثنوی (ق۱۲)
شرحی است بر مثنوی از شاه بهلول برکی جالند هری بخارایی (م ۱۱۷۰ق) که ازنویسندگان و شارحان شبه قاره به حساب می آید.پدرش اوحدالدین میرزا خان بخارایی نیز مردی عالم و نویسنده بوده است و دو کتاب از او به نام های نثر الجواهر و نظم الدرر و المرجان ذکر شده است. شارح نیز آثار دیگری غیر از این شرح دارد که عبارت اند از: شرح دیوان صائب، شرح دیوان علی کشمیری، شرح دیوان حافظ ، دیوان بهلول، شرح دیوان ناصر علی، عقاید علیمه در مذهب صوفیه، فوائد فی علم العقائد.
۴۳-مراد المثنوی (ق۱۲)
شرحی است بر دفتر چهارم مثنوی از مراد علی بن عبدالعزیز بخارایی که آن را در ۴۱۷ صفحه نوشته است. این شارح در قرن دوازدهم زندگی می کرده و شرح او به خط میر سید سجاد حسینی کاظمی به تاریخ ۱۱۹۴ق کتابت شده است. اطلاعی بیش از این در دست نیست.
۴۴-حل مثنوی معنوی (ق۱۲)
شرحی است بر برخی از ابیات دشوار مثنوی از امام عبدالعزیز بن شیخ علی محمد بن ملاخداد که زمان اعتکاف در مسجد جامع پادشاهی اسلام آباد نوشته است. تنها نسخه خطی آن به خط نستعلیق در سال ۱۱۴۶ق در ۲۸۰صفحه نوشته شده است و در کتابخانه «اتک مکهد» پاکستان نگهداری می شود.
۴۵-مخزن الاسرار (ق۱۲)
شرحی است از عبدالغنی بن اسماعیل نابلسی (م ۱۱۴۳ق) که از صوفیان قرن دوازدهم بوده و کتاب عقداللؤلوئیه او مشهور است. گولپینارلی تنها از شرح وی بر دیباچه مثنوی با نام کتاب الصراط الساوی فی شرح دیباچه المثنوی نام می برد.
۴۶-شرح مثنوی معنوی (ق۱۲)
جلد نسخه قدیمی وفیات الاعیانمحمد زاهد معروف به درویش که از زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. از شرح چنان بر می آید که شارح با اصطلاحات و رموز عرفانی آشنا بوده و شروح شارحان دیگر را دیده، چرا که شارح گاه به نقل و گاه به نقد نظر شارحان دیگر پرداخته است. تنها یک نسخه از آن در کتابخانه ملی وجود دارد که شرح دفتر دوم وسوم مثنوی است و دارای ۸۶ برگ است. احتمالاً این شرح در قرن دوازدهم نوشته شده است.
۴۷-اسرار الغیوب (ق۱۲)
شرحی است بر ابیات دشواری مثنوی و مشکلات تمام مثنوی که در سال ۱۱۲۰ ق به قلم خواجه ایوب صفوی پارسای لاهوری (م۱۱۵۵ق) در پاکستان نگاشته شده است. استاد فروزانفر در مقدمه شرح مثنوی شریف آن را معرفی کرده است.
۴۸-مخزن الاسرار(ق۱۲)
از شرح مشهور مثنوی است که به سال ۱۱۴۰ ق در هندوستان نوشته شده است و به شرح اکبر آبادی نیز معروف است. شارح در این شرح از شروح قبل از خود استفاده کرده و از آنها یاد نموده است. این شرح در سال ۱۳۱۲ به صورت سنگی در لکهنو به چاپ رسیده است و فروزانفر و نیکلسون در شروح خود از آن استفاده کرده اند.
49-روح المثنوی(ق۱۲)
از شروح معروف ترکی است که مورد استفاده نیکلسون نیز بوده است. شارح ۷۳۸ بیت از دفتر اول مثنوی را به تفصیل شرح کرده است. هر چند این شرح ناقص است، اما مورد توجه شارحان بعد قرار گرفته است. مؤلف در قرن یازدهم و دوازدهم (۱۰۶۳-۱۱۳۷ق) می زیسته و اثرش در سال ۱۲۸۷ق در استانبول به چاپ رسیده است.
۵۰-متن و شرح مثنوی (ق۱۳)
حاشیه ای مفصل بر مثنوی است که به قلم شارحی هندی به نام حاج امدادالله مهاجر مکی (م۱۳۱۷ق) نوشته شده است و اول بار در کانپور هند به سال ۱۲۷۰ ق در هفت جلد به چاپ رسیده است. شارح از برخی شروح قبل از خود نیز استفاده کرده است و می گوید که این شروح را به امر مولانا احمد حسن نوشته است.
۵۱-شرح مثنوی معنوی (ق۱۳)
جایزه کتاب/8217 قطعه شعر/کارگاه ترجمه ادبیات فرانسهشرح مختصری بر مثنوی مولاناست که به همیت حامدبن ملاعلی بیسارانی تألیف شده است. شارح از شاگردان و مریدان عثمان ثانی بوده و سی سال در خدمت او به طی مراحل تصوف اشتغال داشته است و این شرح را نیز به در خواست فرزندان مرشدش در سال ۱۲۸۱ ق شروع کرده است. نسخه ای از این شرح در کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی است که تا نیمی از دفتر پنجم شرح شده است. این نسخه دارای ۴۲۱ صفحه و به خط مؤلف است.
۵۲-شرح مثنوی معنوی (ق۱۳)
شرح منظومی است از آخوند ملامحمد علی نوری (م ۱۲۵۲ ق) از علمای امامیه و از عرفای قرن سیزدهم که نسخه ای از آن در کتابخانه ملک وجود دارد. شارح ۱۲۵ بیت از مثنوی را با ۷۲۵ بیت از اشعار خود (به ازای هر بیت، پنج) شرح کرده است.
۵۳-دفع شبهات (ق ۱۳)
از شخصی به نام دیارام (ظاهراً متولد ۱۲۰۴ق) که منزوی بدان اشاره کرده است. در واقع نامه ی او به شخصی به نام سید کرم علی است و درآن کوشیده به برخی شبهات مردم در برخی سروده های مثنوی پاسخ دهد. از شارح اطلاع زیادی در دست نیست. منزوی اشاره کرده وی از گردآورندگان کتاب اشارات صاحب از سید فتح علی حسینی معروف به فتح الله گردیزی (م ۱۲۲۴ق) است.
۵۴-شرح مثنوی وقار (ق۱۳)
شرحی است شش جلدی (در سه جلد) که با مقدمه محمد الهی بخشی در سال ۱۲۹۰ ق در مطبعه نولکشور لکهنو چاپ شده است. شاعری به نام یا تخلص «وقار» زندگی مولوی را به شعرسروده است که در همین شرح چاپ شده است.
۵۵-شرح بیتین مثنوی یا نی نامه (ق ۱۳)
چهار ایرانی نامزد گرانترین جایزه ادبیات کودک و نوجوان جهانشرحی است بر دو بیت آغازین مثنوی که درویش محمد قادری آن را نوشته است و احمد منزوی در فهرست مشترک آن را جزء مکتوبات سده سیزدهم ق آورده است و محمد نذیر رانجها از وجود آن در موزه کراچی خبر داده است.
۵۶-شرح مثنوی معنوی (ق۱۳)
گزارشی است منظوم بر هیجده بیت آغاز مثنوی از خالص طالبانی فهارانی قادری، عبدالرحمان مفوض بالله، فرزند شیخ احمد، فرزند شیخ محمود که آن را در سال ۱۲۵۰ق به در خواست عده ای از درویشان فراهم ساخته است. شارح نخست دیباچه ای به نثر می آورد و سپس با ۲۷۱ بیت شعر نی نامه مولوی را شرح و گزارش می کند.
۵۷-مفتاح المعانی(ق۱۳)
این شرح در واقع حاشیه ای است بر مثنوی از شاه عبدالفتاح حسینی عسگری (م ۱۳۰۹ق) که در سال ۱۲۹۳ق در بمبئی به چاپ رسیده است.
۵۸-شرح مثنوی معنوی (ق۱۳)
شرحی است منظوم بر قسمتی از دفتر اول مثنوی مولانا (تا آغاز قصه شاه و کنیزک) که آن را سردار مهر دل خان محمد زایی قندهاری که در کراچی می زیسته، سروده است. این شرح در پایان سده سیزدهم ق نوشته شده است.
۵۹-شرح بیتی از مثنوی (ق۱۳)
گزارشی است بر بیت زیر از مثنوی:
چون که بی رنگی اسیر رنگ شد /موسی ای با موسی ای در جنگ شد
که آن را سید صدرالدین کاشف دزفولی کرمانشاهی متخلص به کاشف (م ۱۲۵۸ق) شرح کرده است.
۶۰-فتوحات معنوی (ق۱۳)
از شروح معروف هندی است که در قرن سیزدهم به قلم عبدالعلی محمد بن نظام الدین محمد سهالوی معروف به بحرالعلوم (م۱۳۲۵ق) به نگارش در آمده است و در سال ۱۲۹۳ق به صورت سنگی درلکهنو به چاپ رسیده است که نسخه ای از آن در ایران موجود است و خانم آن ماری شیمل آن را بهترین دیباچه و راهنمای الهیات مولوی دانسته است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سایت رسیک]
[مشاهده در: www.ri3k.eu]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 331]